سفرنامه برادران شرلی در زمان شاه عباس کبیر

ترجمه آوانس

با مقدمه و توضیحات دکتر محبت آئین

سفرنامه «سر آنتوان شرلی» و «سر رابرت شرلی» انگلیسی از چنان اهمیتی برخوردار است که به عنوان یکی از مآخذ تاریخ صفویه مورد استناد قرار میگیرد.برادران شرلی در یکی از مقاطع حیاتی و حساس تاریخ کشورمان مقارن با سلطنت شاه عباس صفوی به ایران آمدند.در همین دوره است که شاهد سفرهای مکرر عوامل دول استعماری تحت عنوان سیاح و جهانگرد به ایران هستیم.
«پادشاه(شاه عباس) آمد و سر آنتوان را با برادرش در آغوش گرفت و هر کدام را دو سه دفعه بوسید و دست آنتوان را گرفته قسم خورد که از این به بعد شما به منزله برادرخوانده من هستید و فی الواقع همیشه او را به این اسم میخواند…پس از چند ساعت جشن و عیش و نوش و تماشای چوگان و در ضمن استراحت پادشاه به من امر کرد که بر روی قالیچه گلدوزی بنشینم،آن وقت شراب خواسته و به سلامتی من باده نوشید و گفت نعل کفش یک نفر عیسوی در نظر من بر بهترین شخص عثمانی ترجیح دارد.»
رابرت شرلی که در وقت ورود به ایران نزدیک به هیجده سال بیشتر نداشت،جوانی بود پرهیزکار و مؤدب و دلیر و صاحب عزم و با همین صفات پسندیده محبت شاه عباس را به خود جلب کرد و شاه عباس او را به فرماندهی دسته ای از سپاه ایران گماشت و به جنگ سپاه عثمانی فرستاد.رابرت شرلی در این مأموریت کمال شجاعت و صداقت را نشان داد و سه بار مجروح شد و به همین سبب شاه عباس به او تاج مخصوص قزلباش اعطا کرد و اجازه داد که لباس ایرانی بپوشد و با دختر یکی از بازرگانان چرکسی موسوم به اسماعیل خان که ترزیا نام داشت ازدواج کند.
🔹

سفرنامه ابن حوقل: ایران در صوره الارض

نویسنده: ابوالقاسم محمد بن حوقل

مترجم: جعفر شعار

ابوالقاسم محمد بن حوقل یا محمد بن علی نصیبی، بازرگان، سیّاح معروف و جغرافی‌دان بزرگ اسلامی در قرن چهارم هجری بود. وی در سال ۳۳۱ تا ۳۵۹ هـ.ق. / ۹۴۳ تا ۹۷۰ م. به سیاحت در ممالک اسلامی پرداخت و کتاب معروف خویش، یعنی صورۀ الارض یا المسالک و الممالک را تألیف کرد اگرچه صورۀ الارض یک کتاب جغرافیایی است، اما در آن به اطلاعات ذی‌قیمتی درباره بزرگان و پادشاهان و امرای شهرها و توانگران و نیکوکاران و صاحبان مذاهب، از جمله حسین بن منصور حلاج، در قرن سوم و چهارم هجری نیز بر می‌خوریم. همچنین از بیان وقایع مهم تاریخی و اجتماعی و طرز زندگی مردم و اشاره به زبان‌ها و لهجه‌هایی که بین اقوام مختلف متداول بوده، غافل نبوده است. همچنین اطلاعات مهم اقتصادی آن عصر، وضعیت بلاد اسلامی از اغلب جهات و غیره در آن به چشم می‌خورد. در نتیجه صورۀ الارض یکی از منابع مهم و معتبر دانش جغرافیایی و تا حدودی جغرافیای تاریخی به شمار می‌رود که اغلب مورخان و جغرافی‌دانان و پژوهشگران بدان استناد کرده‌اند. ابن حوقل را می‌توان بین جغرافی‌دانان از نوادر روزگار شمرد.

سفرنامه مادام دیولافوا

ژان دیولافوا

مترجم فره وشی(همایون سابق)

مادام ژان دیولافوا (به فرانسوی: Jane Dieulafoy) همسر مارسل اوگوست دیولافوا (۱۸۴۳–۱۹۲۰)، مهندس راه و ساختمان و باستان‌شناس فرانسوی بود و به همراه همسرش از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوش‌های باستان‌شناسی سه بار به ایران سفر کردند. اولین مسافرت آن‌ها در سال ۱۸۸۱ به بنادر جنوبی ایران صورت گرفت. مادام دیولافوا مطالعات و مشاهدات اجتماعی و یافته‌های باستان‌شناسی همسرش را به صورت یادداشت‌های روزانه جمع‌آوری کرد و در دو کتاب جداگانه انتشار داد.

کتاب اول با نام مسافرت دیولافوا در ایران و شوش و کلده است. این کتاب یکی از منابع مفید برای تحقیق در تاریخ دوره قاجاریه به ویژه سالهای سلطنت ناصرالدین شاه، و آشنایی با اوضاع اجتماعی و اقتصادی مردم ایران در عصر مذکور به‌شمار می‌رود. طرح‌ها و نقاشی‌ها و عکس‌هایی که مؤلف از مکان‌ها و اشخاص تهیه کرده در کتاب به چاپ رسیده‌است.

کتاب دوم مشتمل بر یادداشت‌های سفر دوم و سوم آنهاست و سال‌های ۱۸۸۴ تا ۱۸۸۶ را در بر می‌گیرد.

دیولافوا در در ۲۰ اکتبر ۱۸۸۶ لژیون دونور را دریافت کرد.