نویسنده :   هلن افشار

آتوسا در لغت به معنای خوش اندام است. همچنین به معنای قدرت و توانمندی نیز میباشد.آتوسا ( ۵۵۰ تا ۴۷۵ پیش از میلاد مسیح) شهبانوی ایران یکی از برجسته ترین زنان در تاریخ ایران قدیم است. وی دختر کورش کبیر و کاساندان، خواهر کمبوجیه، و همسر دوم پادشاه هخامنشی، کمبوجیه وداریوش یکم، و مادر خشایار شاه بود آتوسا بانویی زیبا بود وهم شاعر و هم ادیب بود و به نوجوانان پارسی درس ادبیات پارسی میداد. به خاطرخرد و اندیشه نیکویش داریوش با ایشان در مسائل مملکتی و سرنوشت ساز مشورت میکرد و نیز به ایشان اعتماد کامل داشت .اگر داریوش به منطقه ای لشگر میکشید شورای سلطنت برای اداره امور کشور تشکیل میشد ورئیس و مافوق همه در راس شورای سلطنت شهربانو آتوسا بودهرودوت در مورد زندگی سیاسی وی می گوید: آتوسا از قدرت فوق العاده ای برخوردار بود و علاقمند بودکه در میدان کارزار نیز شوهرش را همراهی کند. وی همواره یاور فکری داریوش بزرگ بوده و چندین نبردبزرگ را شخصا فرماندهی کرده و یا با نقشه های جنگی او انجام گرفته است .از زمان مرگ او هیچ اطلاعی در دست نیست.تا زمانی که خشایار از جنگ یونان بر میگرددزنده بوده است. احتمالا آرامگاه او در کنار آرامگاه داریوش کبیر در نقش رستم میباشد.

روح شهر کلاف پیچیده‌ای از عناصر دیدنی و نادیدنی‌ست و در شکل‌گیری این روح، روایت مسافران سهم انکارناپذیری دارد. تصویری خیالی که از پاریس در ذهن همه‌ی ما نقش بسته از توصیفات و غافل‌گیری‌هایی پدید آمده که ایرانی‌های پیشین سوغات آورده‌اند. گزارش اولین مواجهه با شهر، موضوع کتاب «آسمان لندن زیاده می‌بارد» است؛ لندن مسافران قاجاری.

داستان با سرگذشت کوروش سپیدمه (کورش اسپیتام یا سیروس سپیتاما)، فرستادهٔ ایرانی هخامنشی در سدهٔ پنجم پیش از میلاد، آغاز می‌شود. کسی که به همهٔ جهان آشکار آن دوران سفر می‌کند تا باورهای سیاسی و دینی ملت‌های گوناگون آن زمان را مقایسه کند و بسنجد. این کتاب تصویری کلی از دوران آن روز (داریوش، خشایارشا و اردشیر) را به دست می‌دهد. کوروش سپیدمه نخستین سفیر ایران در هند، چین و یونان بوده‌است و در این کتاب همزمان شما را با عقاید زرتشت، بودا، کنفسیوس و سقراط آشنا می‌کند.

رمان «آفرینش» اثری است متعلق به قرن پنجم پیش از میلاد مسیح، عصر پادشاهان قدیم ایرانی، داریوش و خشایار و نیز عصر زرتشت، بودا، کنفسیوس، هردوت و سقراط. گورویدال در جایی گفته است که همیشۀ خدا آرزویش این بوده که رمانی بخواند که زرتشت، سقراط، بودا و کنفسیوس همه در آن جمع باشند و چون چنین کتابی پیدا نمی‏ کند، به ناگزیر خود دست به کار نوشتن این رمان می ‏زند.

رمان «آفرینش» تصویری است دقیق و باورنکردنی با جزئیات متقاعدکننده از دنیای باستان و اثری تفکربرانگیز و هوشمندانه. گورویدال یکی از خوش فکرترین نویسندگان زندۀ امروز جهان است و بی‏ آنکه آگاهیها و یافته‏ های علمی امروز را در کار خود دخالت دهد به بررسی مشکلات اساسی بشری می‏ پردازد. «آفرینش» بازآفرینی اصیلی از گذشته‏ های دور است.

                                                                                      نقل از کتاب «۹۹ رمان برگزیدۀ معاصر»

سفرنامه‌ی ابن بطوطه، سیاح مراکشی گویاترین و زنده‌ترین سند فرهنگی جهان اسلام است که از قرن هشتم هجری (چهاردم میلادی) به دست ما رسیده است. سفرنامه‌ی وی، آیینه‌ای است که زیر و روی جوامع اسلامی روزگار در آن منعکس است. نه‌تنها سیره و عملکرد طبقات حاکم و نگرش و روش پادشاهان و دیوانیان که راه و رسم عالمان و فقیهان، مراسم و آداب تشریفات جاری، چگونگی گذران مردم، مدرسه‌ها و خانقاه‌ها، شادی‌ها و ماتم‌ها و در یک کلمه احوال و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی؛ این همه را از خلال سفرنامه‌ی ابن بطوطه توان دید. دکتر محمدعلی موحد که پیشتر در ترجمه‌ی سفرنامه‌ی ابن بطوطه به فارسی همت گماشته بود با تألیف کتاب پیش رو جذاب‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های کتاب سفرنامه را بازسازی و برجسته کرده است. مؤلف مسائل مهمی از قبیل نقش فردی و اجتماعی زنان، قدرت سیاسی، دین و دولت، آموزش و فرهنگ و بسیاری موضوعات مهم دیگر را با تحقیق در سفرنامه‌ی ابن بطوطه و منابع دیگر آن روزگار به نحوی خواندنی حتی برای خواننده‌ی غیرمتخصص ترسیم کرده است. کتاب با طرح پرسش‌هایی درباره‌ی علل عقب‌ماندگی و انحطاط جوامع اسلامی ذهن خواننده را برای تعمق و بحث و گفت‌وگو در باره‌ی مواجهه سنت و مدرنیته برمی‌انگیزد.

• نویسنده : دانکن هد
• مترجم : محمد آقاجری

امپراتوری ایران در روزگار شاهان هخامنشی تقریبا دویست سال بر خاور نزدیک و مدیترانه خاوری تسلط داشت. این بزرگ ترین امپراتوری ایران بود که جهان تا آن زمان به خود دیده بود. برخی از مورخان معتقدند کوروش هخامنشی در ارتش و سازمان اداری هخامنشی برخی ویژگی های متمایز ایجاد کرد. اما معلوم نیست این امور حقیقتا تا چه اندازه کار وی بوده است . منابع تاریخ نظامی هخامنشی سرشتی ناهمگون دارد. با توجه به این که ایرانیان کمی بودند که به تاریخ نگاری پرداختند لذا در این کتاب برای یک گفتار منسجم نویسنده به مورخان یونانی اتکا دارد. نخستین و بزرگ ترین این مورخان؛ هردوت است که به عنوان زمینه ای برای داستان اصلی خود، نبردهای بزرگ ایران و یونان، به تشریح برپایی امپراتوری هخامنشی پرداخت. کتاب ارتش ایران هخامنشی سازمان نظامی این امپراتوری، فرماندهی، آموزش های نظامی پارس ها، یگان های پاسداران، سربازان استان ها و سازماندهی یگان ها را مورد واکاوری قرار داده و در فصول بعد جامه های پارسی و مادی، سربازان ایرانی و بیگانه و آماده سازی ارتش را بررسی می کند. این کتاب در 150 صفحه و با عکس های رنگی راهی بازار نشر شده است.

دیوید رال (۱۹۵۰) مصرشناس انگلیسی است. از دهه ۱۹۸۰ نظریه‌های در زمینه مصر شناسی پیش کشید که مغایر نظریات رایج بود. نظریه‌ها او به گاه شناسی جدیدی منتهی شد که نتیجه‌ی تجدیدنظر او و عده‌ای از محققان بدواً در گاه‌شناسی سنتی مصر باستان (به خصوص سلاطین سلسله‌ها نوزدهم تا بیست و پنجم) و سپس در گاه‌شناسی سنتی خاور نزدیک باستان بود. دیوید رال این گاه شناسی را در نخستین کتاب خود، آزمونی در زمان: عهد عتیق از اسطوره تا تاریخ (۱۹۹۵)، مطرح کرد. اساس نظریه او بر این شرط استوار بود که اگر تاریخ سلطنت شاهان سلسله‌ها نوزدهم تا بیست و پنجم مصر را تغییر دهیم، شخصیت‌ها اصلی عهد عتیق با آدم‌های که نامشان در یافته‌ها باستان شناسی آمده (و پیدا شدن این نام‌ها هیچ گره‌ی از گره‌ها تاریخ را نگشوده) مطابقت می‌یابند (و در نتیجه بسیاری از گره‌ها تاریخ گشوده می‌شوند.) این نظریه اجزایی از گاه شناسی سنتی فرعون‌ها پیش از سلسله نوزدهم را هم خود به خود تغییر می‌داد، اما نظریه او هنوز میان محققان مقبولیت عام نیافته است.

لیکن نظریه رال به مصر منحصر نماند. او در دومین کتابش، افسانه: بنیاد تکوین تمدن (۱۹۹۸)، نظریه‌ها جدید دیگری در مورد برخی از روایات عهد عتیق مطرح کرد.

سومین کتاب او، که کتاب حاضر است، در واقع بازگویی روایات عهد عتیق از ابتدای سفر تکوین تا پایان کتاب پادشاهان بر اساس نظریه‌های است که در آن دو کتاب مطرح کرده بود.

چاپ اول کتاب حاضر، که در سال ۲۰۰۲ با عنوان عهد گمشده منتشر شد و به سرعت به فروش رفت، جنجالی در محافل دانشگاهی برانگیخت و واکنش‌ها موافق و مخالف گسترده‌ای در میان محققان این رشته داشت. مؤلف در پیش گفتار خود توضیحاتی در این خصوص داده است:

«کتابی که در دست دارید قصه‌ای است مبتنی بر روایات عهد عتیق، منتها قصه‌ای که در متن یک زمان شناسی درست قرار گرفته است. برای محافل دانشگاهی نوشته نشده. این کتاب اساس تاریخ روایی قومی‌است که خدای قدرت جویی را می‌پرستید با نام‌ها عدیده، و ما امروز او را با نام یهوه یا یهوه می‌شناسیم. داستان این قوم از محلی به نام عدن در هزاره ششم قبل از میلاد شروع و به ویرانی اورشلیم توسط بابلیان قرن ششم قبل از میلاد ختم می‌شود. داستانی است فوق العاده غنی، متنوع و پیچیده، چندان که آن را «حماسه حماسه ها» و «کتاب کتاب ها» خوانده‌اند، اما ما این قصه را به زبانی ساده و سرراست نوشته‌ایم. اگر طالب آن اید که قصه بنی یهوه را در همان قالب کلاسیکش بخوانید، بروید ترجمه انگلیسی کینگ جیمز را بردارید و آن را با تمام «تو» و «تو را» یش بخوانید. اما اگر در عین حال می‌خواهید از زبان یک مورخ امروزی بدانید واقعاً چه روی داده، کی روی داده، کجا روی داده و در ارتباط با کدام یک از شخصیت‌ها تاریخی خارج از عهد عتیق روی داده است، این کتاب پاسخ گوی خواسته شماست؛ پس بخوانیدش.

این کتاب یقیناً دندان قروچه‌ها فراوانی بر خواهد انگیخت، به ویژه در محافل دانشگاهی، اما من هم انتظاری جز این ندارم. من چیزهایی را گفته‌ام که وجدانم گفت بگو، و باید چیزهایی را از بنیادهای سنت گرا بشنوم که وجدانم گفت بشنو. از کجا معلوم؟ شاید روزی حصارهای این بنیادها نیز، مثل حصار آریحا فروریزد، و سرانجام قبول کنند که «یوشع شهری را ویران کرد که واقعاً وجود داشت.»

و در نهایت آنکه «اگر در دنیای باستان سیر می‌کنیم و طالب آن ایم که از وقایع گذشته‌ها دور درک نسبتاً درستی کسب کنیم، باید توقعات مدرنیستی خود را کنار بگذاریم و دنیا را از چشم راویان عهد عتیق بنگریم. تاریخ یا الاهیات راویان عهد عتیق، تاریخ آبا واجداد این راویان بود. و آبا واجداد این راویان، همه خدا گونه بودند. کارهایی در حد خدایان می‌کردند و سخنانی در حد خدایان می‌گفتند. دنیای این راویان، دنیایی بود پر از اژدهای هفت سر و دیو شاخ دار و جن دم دار و فرشته بالدار و آسمان چندطبقه پله دار. دنیایی بود پر از معجزه، پر از خدا یا خدایانی که دم به دقیقه از آسمان پایین می‌آمدند و در کار بشر تجسس یا دخالت می‌کردند. محققان این دسته از روایت‌ها را روایات یا متون «حماسی» خوانده‌اند و با این نام خواسته‌اند این دسته از متون را از سایر متون و روایات واقعی و تاریخی» جدا کنند.»