ابن بطوطه
سفرنامهی ابن بطوطه، سیاح مراکشی گویاترین و زندهترین سند فرهنگی جهان اسلام است که از قرن هشتم هجری (چهاردم میلادی) به دست ما رسیده است. سفرنامهی وی، آیینهای است که زیر و روی جوامع اسلامی روزگار در آن منعکس است. نهتنها سیره و عملکرد طبقات حاکم و نگرش و روش پادشاهان و دیوانیان که راه و رسم عالمان و فقیهان، مراسم و آداب تشریفات جاری، چگونگی گذران مردم، مدرسهها و خانقاهها، شادیها و ماتمها و در یک کلمه احوال و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی؛ این همه را از خلال سفرنامهی ابن بطوطه توان دید. دکتر محمدعلی موحد که پیشتر در ترجمهی سفرنامهی ابن بطوطه به فارسی همت گماشته بود با تألیف کتاب پیش رو جذابترین و تکاندهندهترین بخشهای کتاب سفرنامه را بازسازی و برجسته کرده است. مؤلف مسائل مهمی از قبیل نقش فردی و اجتماعی زنان، قدرت سیاسی، دین و دولت، آموزش و فرهنگ و بسیاری موضوعات مهم دیگر را با تحقیق در سفرنامهی ابن بطوطه و منابع دیگر آن روزگار به نحوی خواندنی حتی برای خوانندهی غیرمتخصص ترسیم کرده است. کتاب با طرح پرسشهایی دربارهی علل عقبماندگی و انحطاط جوامع اسلامی ذهن خواننده را برای تعمق و بحث و گفتوگو در بارهی مواجهه سنت و مدرنیته برمیانگیزد.
ابن خلدون و تیمور لنگ
ابن سینا
این نابغهی ناآرام و پرنویس که بخش زیادی از عمر نهچندان درازش در سفر یا در بحبوحهی زدوخوردها و ماجراهای سیاسی گذشت، پس از مرگ گویی زندگی دیگری از سر گرفت و خیلی زود راهی پایتختها و دانشگاههای اروپایی شد، چنانکه در اوائل قرن سیزدهم میلادی مکتبی لاتینی به نام او پدید آمد و بزرگانی چون راجر بیکن و آلبرت کبیر (آلبرتوس ماگنوس) به آثار ابن سینا توجه ویژهای نشان دادند و دانشمندانی چون گیوم دُوِرنی و توماس آکویناس از ترس نفوذ اندیشههای ابن سینا در میان مسیحیان اروپا خود را ناچار دیدند که به معارضه با وی برخیزند و به ردّ و نقض آرای او بپردازند.
احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم (۲جلدی)
نویسنده: ابو عبدالله محمدبن احمد مقدسی
مترجم: علینقی منزوی
محمد بن احمد شمسالدین المقدسی جغرافیدان قرن چهارم هجری بود. او برای نوشتن کتابش از ساحل هند تا اندلس در اسپانیا مسافرت کرد و بیشتر نوشتههایش بر پایه مشاهدات خود او است. وی عمیقاً در همه فعالیتهای اقتصادی، دینی و بازرگانی مردمان هر ناحیه تحقیق میکرد و در ابتدای کتاب خود نیز توضیح دادهاست که کتابش تنها به شرح کوهها و بیابانها و رودها و دریاهای ممالک اسلامی نپرداختهاست.
محمد بن احمد شمسالدین المقدسی در بیت المقدس زاده شد. او پس از پایان مسافرتهایش و در چهل سالگی کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم را نوشت که در نوع خود کاملترین و جامعترین کتاب میباشد. مقدسی در اول کتاب خود با دیدی انتقادی از علم جغرافیا در نزد اعراب تا روزگار خودش صحبت کردهاست و از سختیهایی که در راه نوشتن این کتاب کشیده سخن گفتهاست.
المقدسی برای جمعآوری اطلاعات در هر ناحیهای به متن جامعهٔ آنجا نفوذ میکرد، به این ترتیب که با قاضیان نشست و برخاست میکرده و در هر شهری به بازرگانی میپرداخته و با انواع آدمها در آنجا معاشرت مینمودهاست. در مجالس داستان سرایان منطقه حضور مییافت و حتی به استخدام والیان و ملاکان آنجا نیز درمیآمد. همچنین فاصله هر شهر با شهر دیگر را بدست میآورد و در قوم و نژاد و زبان و مذهب مردم هر منطقه تحقیق مینمود. وی در همه فعالیتهای اقتصادی، دینی و بازرگانی مردمان هر ناحیه تحقیق میکرد و در ابتدای کتاب خود نیز توضیح دادهاست که کتابش تنها به شرح کوهها و بیابانها و رودها و دریاهای ممالک اسلامی نپرداختهاست.
وی همچنین در مورد تفاوتهای دینی و نژادی و جمعیتی و شکل ظاهری مردم هر منطقه پرداخته و مراکز مهم تجاری، راههای ارتباطی، زیستبوم منطقهای و حتی در مورد نقاط ضعف و قوت مردم هر ناحیه و مراکز مقدس و نواحی خطرناک هر منطقه نیز توضیح دادهاست. روش وی در گردآوری این اطلاعات مبتنی بر مشاهده مستقیم یا پرسش از معتمدین آن نواحی یا مراجعه به کتابخانهها بودهاست.
احیاء الملوک: شامل تاریخ سیستان از ادوار باستانی تا سال ۱۰۲۸ قمری
نویسنده: ملک شاه حسین سیستانی
مصحح: منوچهر ستوده
احیاء الملوک، کتابی به زبان فارسی متضمن تاریخ سیستان از قدیمترین روزگاران تا سال ۱۰۲۸ تألیف ملک شاه حسین سیستانی، از شاهزادگان و امیران سیستانی اوایل قرن یازدهم هجری، معاصر صفویه، وی خود را از اعقاب صفاریان بهشمار آوردهاست. اثر او در ۱۰۲۷ مقارن پادشاهی شاه عباس اول، نوشته شده و در آن، حوادث تاریخ که در سیستان روی داده، به تفصیل تمام گزارش و بعدها شرح وقایع سال ۱۰۲۸ بر آن افزوده شدهاست.
اخبار الطوال
ابوحنیفه احمدبن داود دینوری (درگذشته به سال ۲۸۳ قمری) از مورخان بزرگ اسلامی است. اخبارالطوال ابتدا به تاریخ خلقت میپردازد و مطالبی در مورد پیامبرانی چون ادریس و نوح و هود و ابراهیم... و پادشاهی داود و سلیمان تا ظهور عیسی بیان میدارد. سپس به مطالبی دربارهی ظهور زرتشت و آیین او و نجات بنیاسرائیل بهوسیلهی پادشاهان ایران میپردازد. شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران، از جمشید و پیروزی ضحاک بر او، تا منوچهر و کیقباد و گشتاسب و بهمن و دارا و اسکندر و ملوکالطوایف و سپس ساسانیان تا انقراض ایشان از مباحث دیگر کتاب است. تاریخ اسلام در این کتاب با تفصیل پیکارهای اعراب و ایرانیان در دورهی خلافت عمر شروع و به پایان خلافت معتصم ختم میشود. علاوه بر این جنگهای امیرالمؤمنین علی (ع) با معاویه و جنگهای جمل و صفین و خوارج و دورهی حکمرانی معاویه و یزید، واقعهی کربلا و شهادت امام حسین (ع) هم مفصل بیان شده است. داستان قیام مختار و همراهانش، حکومت زبیریان، انقراض بنیمروان و قیام مردم ایران بخصوص قیام خراسان به رهبری ابومسلم از دیگر مباحث کتاب است. گرایش نسبی به عنصر ایرانی در اخبارالطوال به وضوح مشهود است.
اخبار الطوال
اَخبارُالطّوال کتابی نوشته ابوحنیفه دینوری، شامل رویدادهای اجتماعی، نظامی و سیاسی ایران، به ویژه در ابتدای سده ۲ و سده ۳ق است.
دینوری خود گواه بسیاری از مطالب نوشتهشده خویش بودهاست و این امر به اهمیت کتاب میافزاید. اخبارالطوال در مورد سازمانها و تشکیلات سدههای نخستین اسلامی، به ویژه مسائل قابل توجه تقسیمات کشوری به خوبی روشنگری میکند. همچنین به دلیل اینکه دینوری آگاهیها و دانش دوران کودکی و جوانی را در ایران فرا گرفت و در رشتههای هندسه، حساب و … نزد بزرگان اصفهان به مرتبه دلخواه رسید؛ برداشتهای دقیقی با دیدگاه یک حسابدار خبره در اثر خود داشتهاست. نخستین ترجمه از اخبار الطوال را آقای صادق نشات در سال ۱۳۴۶ صورت داده است.
اخبار الطوال
اَخبارُالطّوال کتابی نوشته ابوحنیفه دینوری، شامل رویدادهای اجتماعی، نظامی و سیاسی ایران، به ویژه در ابتدای سده ۲ و سده ۳ق است.
دینوری خود گواه بسیاری از مطالب نوشتهشده خویش بودهاست و این امر به اهمیت کتاب میافزاید. اخبارالطوال در مورد سازمانها و تشکیلات سدههای نخستین اسلامی، به ویژه مسائل قابل توجه تقسیمات کشوری به خوبی روشنگری میکند. همچنین به دلیل اینکه دینوری آگاهیها و دانش دوران کودکی و جوانی را در ایران فرا گرفت و در رشتههای هندسه، حساب و … نزد بزرگان اصفهان به مرتبه دلخواه رسید؛ برداشتهای دقیقی با دیدگاه یک حسابدار خبره در اثر خود داشتهاست. نخستین ترجمه از اخبار الطوال را آقای صادق نشات در سال ۱۳۴۶ صورت داده است.
اختراع قوم یهود
این شاهکار تاریخی روایتی از تاریخ یهود و اسرائیل بهدست میدهد. شلومو زند، مورخ اسرائیلی، با کشیدن خط بطلان بر افسانۀ تبعید اجباری یهودیان در قرن اول به دست رومیان چنین استدلال میکند که بیشتر یهودیان امروز فرزندان نوکیشان هستند که زادگاهشان در سراسر خاورمیانه و اروپای شرقی پراکنده بود.
شلومو زند در این اثر سنتشکن که نوزده هفته در فهرست کتابهای پرفروش اسرائیل بود و برندۀ جایزۀ رشکانگیز «امروز»در فرانسه شد شالودههای فکری را برای ساخت تصویری تازه از آیندۀ اسرائیل فراهم میکند.
اختناق ایران
اختیارات، اصلاحات و لوایح قانونی دکتر محمد مصدق
مسعود کوهستانینژاد
طی یک قرن اخیر، در میان انبوهی از رویدادها و ماجراهایی که در ایران پیش آمده، دکتر مصدق و دولت وی جذابترین موضوع برای تاریخنگاران و پژوهشگران بودهاند. با وجود انتشار تعداد زیادی کتاب و رساله در این باره، هنوز هم جوانبی از رویدادهای سالهای 1330-1332 مورد توجه جدی قرار نگرفتهاند، از جمله سیاست داخلی دکتر مصدق بهویژه موضوع اختیارات او. آنچه در این عرصه انجام شد اثر فراوانی بر رویدادهای بعدی خود گذاشته است و نقش مهمی در تاریخ معاصر ایران دارد.
دکتر مصدق در تیرماه 1331 از مجلس شورای ملی اختیاراتی درخواست کرد که ابتداد از جانب مجلس رد شد، اما پس از تقاضای مجدد وی در اوایل مرداد، مجلسین شواری ملی و سنا بهطور کامل با آن موافقت کردند. اختیارات مزبور شامل اختیار وضع قوانین تقریباً برای تمامی موضوعاتی که امکان قانونگذاری در آنها وجود داشت برای مدت 6 ماه بود که در روزهای پایانی دی ماه همان سال برای یک سال دیگر تمدید شد. اهمیت «اختیارات» در این است که چارچوب سیاست داخلی دکتر مصدق را نشان میدهد و بررسی آنها در نهایت بررسی سیاست داخلی او در سالهای 31 و 32 است. همچنین لوایح قانونی و اختیارات علت اصلی اختلاف بین جناحهای سیاسی طرفدار نهضت ملی به شمار میرفت، بنابراین در این بررسی اختلافات مزبور نیز طرح میشوند، و سرانجام نتیجهٔ استفاده از قانون اختیارات، وضع و تصویب تعداد زیادی لوایح قانونی بوده است که بسیاری از آنها پس از سقوط دولت مصدق نیز کماکان اجرا میشدند، و از این نظر این بحث بخشی از تاریخ قانونگذاری در ایران نیز هست. در تدوین این کتاب تلاش شده است تمامی نظرات و دیدگاههای جناحهای مختلف سیاسی در قبال موضوع اختیارات و وقایع مربوط به آن بیان شود.اخگر پردیس
زیبایی، قدرت و سرکشی اسکندر از بدو تولد آشکار بود، اما دوران کودکی او این هدایا را به یک پادشاه تبدیل کرد. مادرش المپیاس و پدرش فیلیپ پادشاه مقدونیه برای وفاداری پسرشان با یکدیگر جنگیدند و از گهواره به اسکندر سیاست و انتقام را آموزش دادند. عشق او به جوانان هفایستیون به او اعتماد کرد، در حالی که آموزش ارسطو ذهن او را برانگیخت و ایلیاد هومر به آرزوهای او دامن زد. او با کشتن اولین مرد خود در جنگ در سن دوازده سالگی، در شانزده سالگی نایب السلطنه و در هجده سالگی فرمانده سواره نظام مقدونیه شد، به طوری که در زمان کشته شدن پدرش، مهارت های اسکندر به اندازه جاه طلبی آتشین او افزایش یافته بود.
رمان رابطهٔ پیچیدهٔ اسکندر جوان با پدرش، فیلیپ دوم مقدونیه، و مادرش، المپیاس؛ تعلیم و تربیت او به دست فیلسوف بنام، ارسطو؛ و دلبستگیاش به یار و همدم و ملازم همیشگیاش، هفستیون، را به تصویر میکشد. ماری رنولت در اقدامی جنجالی، خطیب نامی آتن، دموستن، را در این رمان فردی متکبر، بزدل، و کینهجو تصویرپردازی میکند. رمان با قتل فیلیپ و آماده شدن اسکندر برای کشورگشایی خاتمه مییابد.
منتقدان تصویرپردازی ماری رنولت از شخصیت اسکندر را بیش از حد رمانتیک و تطهیرشده یافتند. در پی این رمان، ماری رنولت دو رمان دیگر به نامهای پسر ایرانی (۱۹۷۲) و مراسم تشییع (۱۹۸۱) نوشت. اولی به تسخیر شاهنشاهی هخامنشیان میپردازد و دومی به حوادث پس از مرگ اسکندر.
ادوار مجالس قانونگذاری در دوران مشروطیت (۲جلدی)
ارابه ی خدایان؟
ارابهٔ خدایان (نام اصلی: ارابههای خدایان) (به انگلیسی: Chariots of the Gods) نخستین کتاب اِریش فون دِنیکِن (اِریک فون دِنیکِن)، منتشرشده در سال ۱۹۶۸ است.
اساس این کتاب بر پایهٔ این فرضیه است که بسیاری از تکنولوژیهای تمدنهای باستانی و ادیان برگرفته از مسافران فضایی هستند که به نام خدایان پذیرفته شدهاند. به عبارت دیگر، کلمهٔ «خدایان» که در کتابهای باستانی و تورات آمده، در واقع موجودات فرازمینی هستند که انسانهای آن دوران به آنها «خدایان» میگفتند. در این کتاب، نویسنده به بررسی آثار و نشانههای باقیمانده از مسافران فضایی در میان آثار تاریخی و باستانی و عهد عتیق میپردازد.
ارتش ایران ساسانی
- نویسنده : ديويد نيكول
- مترجم : محمد آقاجری
اين كتاب بر آن است كه برخي از جنبه هاي فني ارتش ايرانِ ساساني را معرفي كند. اين ارتش بيش از چهارصد سال پاسداري از خاك ايران را برعهده داشت. در سراسر اين دوران انبوه دشمنان پيرامون اين كشور را ناكام كرد؛ اين امر توفيقي است عظيم كه در تاريخ كم نظير است. شيوه هاي جنگيِ مبتني بر تحرك سريع و جنگ از راه دور دلايل پيروزي اين ارتش در نبردها بود. حكومت ساساني واپسين شاهنشاهي ايراني بود و سده هاي متمادي در حكم رقيبي براي تمدن يونانی رومي به شمار ميرفت. كتاب ارتش ایران ساسانی اطلاعات بسيار ارزندهاي دارد و نويسنده بارها به برتريهاي رزمي و فني ايران بر ارتشهاي روم و بيزانس اعتراف كرده است. ديويد نيكول، نویسندة کتاب، کارشناس تاریخ نظامی است که آثار بسیار گوناگونی در این زمینه به رشتة تحریر درآورده است.