سان تزو

ترجمه: احمدرضا رسولی

کتاب هنر جنگ؛ نوشته سان تزو (SUN TZU) قدیمی ترین کتاب استراتژی جنگیدن در دنیاست. تا به امروز همچنان یکی از مهم ترین کتاب های استراتژی جهان است. طوری که از مطالب آن هم در جنگ ها بهره برده می شود و هم در مسائل شخصی در زندگی و به طور وسیعی در حوزه های کسب و کار.

سان تزو، تقریباً هم دوره کنفسیوس و کوروش، یک فرمانده نظامی چینی بوده است. هنر جنگ را می‌توان به عنوان نمونه? بسیار خوبی از آموزه‌های جنگ نامتقارن یا حداقل تعریف مشخص و واضح از «جنگ نامتقارن» در دوران کهن تلقی نمود. اولین نکته‌ای که سان تزو روشن می‌کند این است که نامتقارن‌ها را می‌توان در ابعاد و حوزه‌های مختلفی یافت یا خلق نمود.

این کتاب نخستین بار در سال 1997 به زبان فرانسوی ترجمه و سپس نسخه های مختلفی از آن به زبان انگلیسی به چاپ رسیده است. دیری نپایید که کتاب هنر جنگ توانست خود را در بین پرفروش ترین کتاب های دنیا جای دهد و سپس به تمام زبان های زنده دنیا ترجمه گردیده است.

هنر جنگ (The Art of War) را می توان نمونه مهمی از آموزه های جنگ نامتقارن در دروان باستان به حساب آورد. از نظر سان تزو، جنگ رقابتی چندسطحی و چند بعدی است که عملیات نظامی و جنگ واقعی تنها بخشی از آن است، ولی همه آن نیست و معتقد است جنگ وسیع تر از میدان کارزار می باشد.

نکاتی در مورد سان تزو در ابتدا وو تزو هسو، ضمن معرفی سان تزو به هولو سفارشاتی درباره او کرده است.

سان تزو از بومیان وو بوده است.

تزو در حال گذراندن دوره بازنشستگی خود بوده و حتی معاصرانش نیز از توانایی جنگاوری وی بی‌اطلاع بودند.

تفسیر دیگری از هنر جنگ سان تزو سون هسینگ یین در مقدمه کتاب خود می‌گوید: «در دوره سلسله چن و هان، فرماندهان نظامی از هنر جنگ سان تزو بسیار استفاده می‌کردند؛ اما آن‌ها آن را اثری اسرارآمیز تلقی می‌کردند و مایل نبودند این کتاب را به نفع نسل‌های بعد به یادگار بگذارند.»

وی وو اولین کسی بود که تفاسیری درباره آن نوشت. این نوشته‌ها و تفاسیر بسیار مبهم‌اند و از آن زمان به بعد هم تعداد ویراست‌های منتشرشده درباره آن، به‌ویژه در سلسله تانگ و سونگ، زیاد است.

در اواسط دوره سونگ، زمانی‌که همه مفسران اصلی اثر سان تزو وجود داشتند، چی تیئن پائو کتابی منتشر کرد که از آن استقبال شد. این اثر حاوی هنر جنگ؛ نوشته‌ی سان تزو به همراه مجموعه‌ای از تفاسیر نوشته‌شده 10 نویسنده بود.

در متن دیگری نیز چوفو از تا هسینگ مطرح کرده که سان تزو از حامیانی در میان محققان آن دوره برخوردار بوده است؛ اما سون هسینگ یین می‌گوید: «برخی از این تصورات دلایل خاصی داشته و در برخی دیگر از آن‌ها دلایلی وجود نداشته است.»

استراتژی سان تزو هنر جنگیدن موضوعی بسیار مهم و حیاتی است.

در میدان نبرد، برای هر عملیات جنگی، هزار ارابه سنگین و سریع و صدهزار سرباز زره‌پوش با آمادگی کامل برای انتقال نفرات تا هزاران لی وجود دارد.

به‌طور کلی، بهترین سیاست در جنگ این است که کشور تسخیرشده به صورت کامل و دست‌نخورده تصرف شود؛ نه اینکه مملکت نابود و ویران شود. باز‌پس‌گیری کل یک ارتش بهتر از نابودی آن است، همان‌طورکه تسخیر یک دولت، یک گروهان یا یک ارتش بسیار بهتر از ازبین‌بردن آن‌هاست.

جنگاوران خوب و کهنه‌کار در ابتدا باید خود را در میان دشمن ضعیف و شکننده نشان دهند؛ سپس در فرصت مناسب دشمن را مغلوب کنند.

اصول کنترل ارتشی بزرگ، با نفراتی زیاد، همانند کنترل چند نفر محدود است؛ تفاوت آن فقط در چگونگی تقسیم‌بندی آن‌هاست.

هرکسی که ابتدا، جنگ را شروع می‌کند و منتظر دشمن می‌ماند از آمادگی بیشتری برخوردار است و در موضع قدرت قرار دارد. کسی که بعد از او وارد میدان جنگ می‌شود برای جنگیدن عجله دارد؛ بنابراین خسته است.

در طول جنگ فرمان‌ها را پادشاه به فرمانده ابلاغ می‌کند.

در هنگام جنگ، فرمانده باید فرمان جمع‌آوری ارتش و متمرکز‌شدن بر دشمن را از شخص حاکم دریافت کند.

زمانی‌که ارتش اردو زد و علامت‌های دشمن مشاهده شد، باید به‌سرعت از کوه‌ها عبور کنید و در نزدیکی دره‌ها پناه بگیرید.

زمانی‌که ارتش اردو زد و علامت‌های دشمن مشاهده شد، باید به‌سرعت از کوه‌ها عبور کنید و در نزدیکی دره‌ها پناه بگیرید.

موقعیت زمین از دید سان تزو سان تزو ‌می‌گوید: «شش نوع زمین را به شرح زیر می‌توان تشخیص داد: الف) زمین دردسترس (سهل‌الوصول) (می یائوچن ‌می‌گوید: «منظور زمینی است که مجهز به جاده‌های فراوان باشد و امکان برقراری ارتباط با مناطق گوناگون را داشته باشد.») ب) زمین گرفتار‌کننده (زمینی که موقعیت تله را فراهم ‌می‌کند و شبیه تور است.) ج) زمین وقت‌گذران (زمینی که به شما اجازه می‌دهد تأخیر کنید.) د) زمینی با گذرگاه‌های تنگ و باریک ه) زمینی با بلندی‌های شیب‌دار و) زمین‌هایی که از دشمن دور هستند.

برای استفاده از زمین، این موقعیت را به 9 دسته طبقه‌بندی می‌کنند که عبارت‌اند از: 1 زمین پراکنده، 2 زمین مرزی، 3 زمین منازعه، 4 زمین باز یا ارتباطی، 5 زمین متقاطع، 6 زمین خطرناک، 7 زمین سخت، 8 زمین محصور‌شده، 9 زمین مرگ‌بار.

سان تزو می‌گوید: «به پنج طریق می‌توان با آتش به دشمن حمله کرد: الف) سوزاندن سربازان دشمن در اردوگاهشان ب) سوزاندن ذخایر آن‌ها ج) سوزاندن اسباب و لوازمشان د) سوزاندن زرادخانه و انبار مهمات آن‌ها ه) پرتاب مواد آتش‌زا در میان افراد دشمن.»

هنگامی‌که یک ارتش صدهزار نفری برای لشکرکشی به مناطق دوردست فرستاده می‌شود، خسارات سنگینی به مردم تحمیل می‌شود و منابع دولتی از بین می‌رود. در این شرایط، هزینه روزانه‌ای که مردم و دولت می‌پردازند، حدود هزار اونس نقره است. در داخل و خارج منطقه آشوب‌هایی به‌وقوع خواهد پیوست، مردم در اثر این هرج‌ومرج‌ها خسته خواهند شد و کارهایشان مختل می‌شود؛ حتی رقمی بالغ بر هفتاد هزار خانوار نیز بیکار خواهند شد.