آیین مغان؛ پژوهشی درباره دینهای ایران
کتاب، حاصل تحقیق و پژوهش و تتبع چند تن از دانشمندان است که به تدریج ترجمه و تالیف شده و با تحقیقاتی تازهتر همراه و منتشر شده است.در این رساله، پژوهش و تحقیق و کندوکاو، پیرامون مورخان و نویسندگان یادشده در جهان باستان است که دربارهی زرتشت و اوستا و دین زرتشتی و سایر ادیان و مذاهب ایرانی مطالبی از خود به یادگار نهادهاند. در کتاب حاضر، نخست تفسیر و توجیه دانشمندانی آمده که کوشش کردهاند همهی روایات را منطبق با دین زرتشت دانسته و قبول کنند. آنگاه عقاید گروه دوم نقل شده که برخلاف گروه اول باور داشتهاند و سرانجام آرای پژوهش گران سوم ثبت و ضبط شده و در مجموع خواننده تا حد زیادی خودبهخود بسیاری از مسایل برایش روشن و واضح میشود.
ادبیات ایران در ادبیات جهان
در کتاب «ادبيات ايران در ادبيات جهان» نوشته اميراسماعيل آذر تاثير زبان و ادبيات فارسی با ديدگاههای کلی در ادبيات کشورهای ديگر به ويژه کشورهای اروپايی قرن نوزدهم دوره ويکتوريا طرح شده است. بعضی از موضوعها از جمله تاثيرپذيری دانته از شرق، داستانهای هزار و يک شب و کليله و دمنه به دليل اهميت يافتن در طول تاريخ بيشتر مورد توجه قرار گرفته است. نويسنده، بيشتر به شخصيتهای بزرگ ايرانی و نفوذ آنها در غرب پرداخته است، از جمله فردوسی، خيام، عطار، نظامی، مولوی، سعدی و حافظ.
از کوچه رندان (درباره زندگی و اندیشه حافظ)
نويسنده:عبدالحسين زرينكوب
این کتاب از زوایای مختلف شعر، شخصیت و افکار حافظ را شرح، بررسی و گاهی نقد می کند. کتابی است خواندنی به قلمی شگرف و وزین در شرح روزگار و احول حافظِ قرآنی جوان که در گذر از کوچه باغ های شیراز راه به کوچه ی رندان می برد و آنی می شود که از حوالی سالهای 720 هجری قمری (سال تولد ) و 792 هجری قمری (سال وفات ) تا به امروز شعر و زبان و غزل فارسی بی نام او در یاد و خاطر هیچکس نمی تواند صورت بندد.
ویژگی مثبت آثار دکتر زرین کوب، مستند بودن آن هاست و اینکه نویسنده سعی کرده بی طرفی را در ارزیابی های خود حفظ کند. البته سخن درباره ی حافظ برای هیچ نویسنده ای کار آسانی نیست. شاید به علت اندک بودن آثار بجا مانده از حافظ که پانصد و اندی شعر بیش نیست. کم سخن گفتن هم عصران حافظ درباره ی او و مهمتر لحن ابهام آمیز و ایهام دار اشعار حافظ.
اسرارنامه
عطار معتقد است جهانی که ما با حواس خود ادراک می کنیم موهوم است. به عبارت دیگر ما فقط ظاهر اشیا را می بینیم و درک می کنیم نه حقیقت و باطن آنها را و اگر حقیقت اشیا را می دیدیم درمی یافتیم که اصل همه آنها یک چیز است. عطار در این مثنوی فلسفه مشایی و عقل استدلالی را نکوهش می کند و در عین حال در مقاله هشتم نکات فلسفی متعددی را از دیدگاه عرفانی بیان می کند. در این مقاله وی از مراتب موجودات سخن می گوید. اسرار نامه از نخستین مثنوی های عطار نیشابوری است.
الهینامه
این کتاب که عطار خود در اواخر عمرش در مختارنامه با نام خسرونامه به آن اشاره میکند سرشار از داستانهای دلکش کوتاه و بلند است که همگی در بین یک داستان اصلی فوقالعاده گنجانده شدهاند. این کتاب مانند کتب دیگر با ستایش خداوند و نعت رسول اکرم (ص) و خلفای چهارگانه آغاز میشود و سپس در هشت بیت روح انسان را مورد خطاب قرار میدهد و برای او شش فرزند: نفس، شیطان، عقل، فقر، علم و توحید ذکر میکند.
ایران از نگاه گوبینو
گوبینو از چهرههای برجسته و نامی سده نوزدهم است و با اینکه حرفه اصلی وی نویسندگی بوده، سیاستمداری اصیل، شاعری پرکار، فیلسوفی صاحبنظر و هم جهانگرد و گزارشگری کنجکاو بوده است. گوبینو ایران و ایرانیان را دوست میداشته و به این دلیل خاطره او از همه شرقشناسان برای دلهای ایرانیان گرامیتر است. در کتاب حاضر خوانندگان میتوانند با طرز اندیشه و برخی از رویدادهای زندگی وی آشنا شوند و تصویر کمابیش صحیحی از وی و اندیشههایش به دست آورند.
ایرانشناسی و ایرانشناسان (۵جلدی)
مجموعۀ حاضر گزیدۀ دیگری از مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی است در صد و یازده مقاله شامل مهمترین اطلاعات مربوط به ایرانشناسانی که سالها در زمینههای متنوع فرهنگ،تمدن،تاریخ و زبان و ادبیات ایران زمین مطالعه،تحقیق،تحصیل و تدریس کردهاند.
حاصل این پژوهشها آثار مهمی است که،در بسیاری موارد ،به عنوان منابع معتبر و دست اول،در دانشگاههای ایران معرفی و تدریس میشوند.
این کیمیای هستی (۳جلدی)
نخست مباحثی است پیرامون بوطیقای حافظ و معنای شعرش و یا چند معنایی شعرش و حتی تضادی که در معنی حرف های او دیده شود و به گفته صورتگرایان روس تقصیر «قهرمان لیریک» شعر اوست.دفاعی است از هنر او که وظیفه ای جز آفرینش زیبایی ندارد.بیشتر سفر از صورت به معنی است و در جستجی معنای زندگی از نظر او بازتابی که در سبک شخصی او داشته است و بحث از اینکه حافظشگانی او در کجاست،و شیوه ی آشنایی زدایی های او و نقش موسیقی در تکامل هنری او.حافظ اوج مغانه فارسی است و جوهر تمام زیبایی ها ی شعر ما.طنز طیف و بی مانندش از درون همین ویژگی برخاسته است و دیوان او را محبوب ترین متن فرهنگ ایرانی ساخته است.بیشترین حجم مطالب این کتاب در این حوزه است.
با چراغ و آینه (در جستجوی ریشه های تحول شعر معاصر ایران)
محمدرضا شفیعی کدکنی
شفیعی کدکنی در این کتاب به بررسی تأثیر ترجمهٔ آثارادبیات جهان بر شعر معاصر فارسی میپردازد. او پس از پرداختن به مجموعه عوامل مؤثر اجتماعی ـ سیاسی درانقلاب مشروطه و پیش از آن بر شعر فارسی، به تبیین زمینهها و چگونگی تأثیر ترجمه بر شعر معاصر ایران میپردازد و معتقد است، «تحولات شعر مدرن فارسی در قرن اخیر، تابعی است از متغیر ترجمهٔ ادبیات و شعر اروپایی در قلمرو زبان پارسی.» موضوع کتاب «با چراغ و آینه» شعر و ادب فارسی در دورههای قاجار و پهلویاست. اشارههای پراکندهای نیز به شعر و ادب در دورهٔ انقلاب و جمهوری اسلامی هم در این کتاب دیده میشود.
- در بخش اول، شماری از موضوعهای پراهمیت در قلمرو اجتماع، سیاست و فرهنگ ایران در دورهٔ نخست و بخشی از دورهٔ دوم را با توجه به بازتاب آنها در شعر و ادب این دورهها، و در بخش دوم، آرا و آثار ادبی و فرهنگی پنج تن از تجددخواهان دوره قاجار را بررسی و تحلیل شدهاست.
- بخشهای سوم و چهارم کتاب، شناسایی و تحلیل نمونههایی از ترجمهٔ شعر فرنگی یا بیگانه به فارسی و تأثیر آنها بر شعر شاعران اواخر دورهٔ قاجار تا نیمهٔدورهٔ پهلوی و چندین موضوع مرتبط با آن است.
- بخش پنجم عبارت است از تحلیل اجمالی آثار ۲۹ تن از شاعران ایران از مشروطه تا دهه ۱۳۴۰؛ یعنی از ادیب پیشاوری تا فروغ فرخزاد
- چند مقاله هم دربارهٔ جوانبی از شعر معاصر ایران در ضمیمهٔ کتاب آمدهاست.