کتاب فاخر استاد مسکوب، انباشته ای است از اطّلاعات وسیع علمی در رابطه با اساطیر و افسانه های کهن ایرانی ـ به ویژه داستان سیاوش ـ که در هاله ای از وجاهت ادبی و دراماتیک، تبدیل به تحلیل و تأویلی عمیق و فلسفی از اساطیر و شخصیّت های حماسی ایران شده است. مطالبی را که ایشان به نقل از دومزیل، دوشن گیمن، الیاده و ویدن گرن، درباره اساطیر و اساطیر ایرانی آورده اند، دریچه تازه ای را به روی خواننده ایرانی می گشاید تا او با دیدی دیگر، با دیدی جز نقّالی و برانگیختن احساسات ملّی به این افسانه ها بنگرد.

    کتاب شامل سه قسمت، به ترتیب با عناوین غروب، شب و طلوع می باشد، علاوه بر پیش درآمدی در آغاز کتاب، که مختصری از داستان سیاوش را بازگو می کند.

شاهرخ مسکوب

مسکوب در کتابش تلاش می کند به این سوءال ها پاسخ بدهد که چرا بین رستم و اسفندیار جنگ در گرفت و نتیجۀ آن چه سودی داشت . آیا اسفندیارنمی توانست به میدان نیاید و دست رد بر سینۀ گشتاسب بگذارد ؟ آیا تقدیر برای رستم و اسفندیار طوری بودکه باید بین آنهاجنگ در می گرفت و این وسط اختیاری از خود نداشتند ؟ مسکوب سعی می کند رفتارها و انگیزه های رستم واسفندیار را که هردو از پهلوان ها هستند بررسی کند و دلایل دوطرف را در نظر بگیرد . دست اخر او می گوید جنگی که بین آن دو درگرفته شوم و اهریمنی بوده و هیچ کدام فاتح نبوده اند . هر چند پایان آن نبرد با افتادن اسفندیار رقم می خورد . " مقدمه ای بر رستم و اسفندیار " اغاز سلسله کتابهایی بود که مسکوب در ژانر مقاله یا جستار نوشت و در ایران پیشگام بود . بعد از او چندین کتاب برای تحلیل داستان رستم و اسفندیار که از مهمترین داستان های شاهنامه است نوشته شد . با این حال هنوز هم تحلیل ها و تفسیرهای مسکوب اعتبار خود را دارند .