کتاب حاضر به بررسی تاریخ روابط خارجی کشورمان از آغاز سلطنت صفوی تا سلطنت رضا شاه پهلوی می پردازد. این کتاب در نه فصل به تاریخ روابط خارجی ایران از زمان صفویه تا جنگ جهانی دوم و زمان استعفای رضا شاه پرداخته است. فصل اول این کتاب شامل توضیحاتی در مورد دوران جنگ های ایران و عثمانی از قیام شاه اسماعیل صفوی تا معاهده صلح استانبول از سال های 1500 تا 1590 است. در فصل دوم نویسنده به دوران شکوه و عظمت ایران از استرداد سرزمین های از دست رفته تا عهدنامه صلح قصرشیرین پرداخته است. فصل بعدی به دوران آرامش اختصاص یافته و تا سقوط اصفهان ادامه دارد. در فصل چهارم اشاره به سقوط صفویه و استقرار قاجاریه دارد و دوران پرآشوب آن زمان را به تصویر کشیده است. فصل پنجم کتاب شامل دوران جنگ های ایران و روسیه از فتح تفلیس تا معاهده ترکمانچای است. فصل های بعدی نیز به ترتیب دوران اختلافات ایران و انگلیس از شورش هرات تا معاهده صلح پاریس، دوران رقابت های استعماری از انتزاع ترکستان و بلوچستان تا قرارداد تقسیم ایران به مناطق نفوذ، دوران اشغال نظامی ایران از کودتای محمد علی شاه تا کودتای سوم اسفند را به تصویر کشیده است. در فصل نهم که آخرین فصل این کتاب است تاریخ دوران پهلوی از زمامداری سردار سپه تا پایان جنگ دوم جهانی در سال 1947 آورده شده است.

در حاشیة سیاست خارجی نوعی زندگینامه است، ولی از آنجایی که نویسنده در مدت بیست و دو سالی که در وزارت امور خارجه گذراند، هیچ‌گاه در متن سیاست خارجی قرار نداشته و تنها مشاهدات عینی خود را به رشتة تحریر درآورده، این نام را برای کتاب برگزیده است. در این کتاب با پیشینه و اوضاع داخلی وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌های ایران در دوران پیش از انقلاب آشنا می‌شویم. می‌بینیم که چگونه شاه سابق خودش سیاست خارجی را در دست گرفته بود، به جزئیات امور رسیدگی می‌کرد و هر روز دستورهایی به وزیر امور خارجه وقت می‌داد؟ چگونه وزیران خارجه نقش منشی مطیع شاه را ایفا و دستورهای او را مو به مو اجرا می‌کردند و هیچ‌گاه از خود ابتکاری نشان نمی‌دادند؛ چگونه گاهی شخصیت‌های ورزیده و مورد احترام جهان دیپلوماسی و زمانی دلقک‌ها و نورچشمی‌های درباری به سفارت منصوب می‌شدند. اعضای گروه نخست واقعاً قصد خدمت داشتند و اعضای گروه دیگر اوقات خود را صرف چاپلوسی و خوش‌خدمتی می‌کردند. در حاشیة سیاست خارجی برگ جالبی از سی سال تاریخ معاصر ایران است.

از متن کتاب: 1327 سالی پر تب و تاب بود که با یک رویداد شگرف آغاز شد: ائتلاف سید ضیاءالدین طباطبایی رهبر حزب راستگرای اراده ملی با حزب توده و تشکیل جبهه ضد مطبوعات دیکتاتوری. و با یک رویداد شگفت انگیزتر پایان یافت: تیراندازی به شاه در دانشگاه تهران و برقراری حکومت نظامی و غیرقانونی شناختن حزب توده. افکار عمومی ائتلاف چپگرایان و راستگرایان افراطی را بر ضد شاه می دانست و از خود می پرسید مگر شاه قصد دیکتاتوری دارد و ایران آبستن حوادثی است؟ در آغاز این سال ابراهیم حکیمی نخست وزیر بود و سرلشگر رزم آرا رئیس ستاد ارتش که در واقع سرنخهای کلیه امور سیاسی را در دست داشت به درجه سپهبدی ارتقا یافته بود. سه ماه و نیم پیش از آن قوام السلطنه، نخست وزیری که با تدبیر قضیه دشوار آذربایجان را حل کرده بود، بر اثر مخالفت دربار و سیاست انگلستان سرنگون شده و یکبار دیگر فراماسونها و جمعیت عامیون زمام امور را در دست گرفته بودند...

کتابی که در دست دارید یک سرگذشت حماسی واقعی است. سرگذشت زن جوانی که در مشرق زمین نظیر ندارد و شاید بتوان او را همتای ژاندارک در جهان غرب دانست. او در اواسط قرن نوزدهم علیه سلطه انگلیسی ها در هند قد برافراشت، رهبری شورش بزرگ هند را برعهده گرفت و با استعمارگران به نبرد پرداخت.

جواهر لعل نهرو درباره این بانوی قهرمان در جلد دوم نگاهی به تاریخ جهان می نویسد:

" در میان تمام وقایع هراس انگیز شورش هند و تضییقات و فشارهایی که به دنبال آن برقرار گشت، یک نام ممتاز میباشد و همچون ستاره درخشانی در میان تاریکی ها جلوه گری دارد. این نام "لاکشمی بای رانی جهانسی" است که یک بیوه جوان 20 ساله بود و در آن وقایع لباس مردانه برتن کرد و رهبری مردم ناحیه اش را در جنگ برضد انگلیس ها به عهده گرفت. داستان های فراوانی از لیاقت و هوشمندی و شهامت تزلزل ناپذیر او نقل میشود. حتی ژنرال انگلیسی که در مقابل او میجنگید، او را "شایسته ترین و دلیرترین رهبر شورش" دانسته است." .....