درخشش ابن رشد در حکمت مشاء
کتاب، اولین کتاب کاملی است که به زبان فارسی به بررسی آثار و اندیشههای فلسفی و کلامی ابن رشد میپردازد. ابن رشد "در راه، جمع میانِ فلسفه و دین، قدم گذاشته و معتقد است حکمت و شریعت با یک دیگر همآهنگ و همراهند و منشأ پیدایش آنها نیز جز حقیقت چیز دیگری نیست. وی به حکم این که فقیه بوده و به طریقهٔ استباط احکام شرعی آشنایی داشته، با در نظر گرفتن یک سلسله شرایط، نظر کردن و تأمل در کتب قدما را لازم و ضروری شمرده است. در مقدمه این کتاب آمده است: ابوالولید محمدبن احمد بن رشد معروف به ابنرشد در سال ۵۲۰ هجری قمریدر شهر قرطبه به دنیا آمد. بهرغم اهمیت و شهرتی که ابنرشد در سطح مراکز فلسفی جهان پیدا کرده است، در میان فلاسفه ایرانی از کمترین موقعیت برخوردار بوده است. شاید گزاف نباشد اگر ادعا کنیم در مدت حدود هشت قرن که از وفات ابنرشد میگذرد حتی یک کتاب به زبان فارسی دربارهٔ فلسفه ابنرشد و اندیشههای او به رشته نگارش درنیامده است. مجموعه این امور نگارنده این سطور را بر آن داشت تا به مطالعه و بررسی آثار ابنرشد بپردازد و برای نخستین بار اثری را به زبان فارسی دربارهٔ اندیشههای این فیلسوف بزرگ به رشته نگارش درآورد. غلامحسین ابراهیمی دینانی در این اثر کوشیده است تا اندیشههای ابن رشد را در پرتوی رویارویی وی با آرای اندیشمندانی چون ابونصر فارابی، ابن سینا، ابوحامد غزالی، ابن باجه، ابن خلدون و ابواسحاق شاطبی تبیین کند. همانطور که میدانیم ابنرشد، به عنوان مفسر کبیر ارسطو، شناخته شده است و آثارش بیش از جهان اسلام، در مغرب زمین مورد توجه قرار گرفته است. توجه به ابنرشد در مغرب زمین تا آنجا پیش رفته است که از گروهی به نام ابن رشدیان لاتینی به سرپرستی سیژر بارابانتی یاد شده است. دینانی در جایی از این کتاب میگویند:اوج موضعگیری فلسفهستیزان در برابر مواضع بهظاهر غیردینی فیلسوفان مسلمان را میتوان در اثر مشهور غزالی با نام تهافت الفلاسفه یافت. انگیزهٔ غزالی از تألیف تهافت الفلاسفه، دینی بود و به گفته خود او، برخی از افراد اقوال فیلسوفان را در جهت بیدینی خود و توجه نکردن به عبادات و شعایر اسلامی، مبنا و مستمسک قرار داده بودند.
عرفان شرقی
عبدالعزیز بن محمد نَسَفی معروف به عزیزالدین نسفی از عرفای فارسینویس برجسته سدهٔ هفتم هجری بود. وی در فرارود ماوراءالنهر میزیست و در سال ۶۱۷ ه.ق در زمان حمله مغول آن دیار را ترک کرد. وی منسوب به شهر نخشب (نسف یا قارشی در ازبکستان امروزی) است.مذهب وی تصوف و عرفان بود. نسفی را میتوان از پیروان تحقیق علمی در مسائل مربوط به عقاید و تصوف دانست.
از کتابهای مهم او میتوان به کشف الحقایق اشاره کرد. کشف الحقایق مبتنی بر فلسفه و عرفان است و نسفی در ۱۰ اصل کتاب را تألیف کردهاست. نسفی از جمله کسانی است که بحث وجود را در کتابش مطرح میکند. نسفی را میتوان از مهمترین افرادی دانست که در فلسفه تأثیرگذار بودهاند. آثار او برای آشنایی با عرفان نظری بهترین مدخل است چرا که او با آرای حکما و عرفای پیش از خود آشنایی داشته و به زبان فارسی و ساده به نگارش آثارش پرداخته است. مقبرهٔ او در شهر ابرکوه قرار دارد.
معمای زمان و حدوث جهان
حادث بودن جهان در همه ادیان آسمانی مسلم شناخته می شود و علمای مذاهب نیز تا آنجا که می توانند در جهت اثبات این مسئله کوشش و تلاش می کنند. سرنوشت اثبات حادث بودن جهان به هویت و حقیقت زمان بستگی دارد و هویت زمان بیش از اندازه بغرنج و پیچیده است. فهم و درک عادی و معمولی زمان برای بسیاری از مردم، بسیار ساده و آسان است و کمتر کسی در ادراک معنی زمان با مشکل روبرو می گردد. ثانیه ها و دقیقه ها و ساعت ها و همچنین هفته و ماه