جنگ
در تابستان سال ۲۰۲۱ خبری منتشر شد که جهان ادبیات را به لرزه انداخت. سه اثر این غول ادبی جهان که در روزگار حیاتش مفقود شده بود سرانجام پیدا شد. دستنویس‌هایی که شاید خوانندگان ادبیات بیش از نویسنده مشتاق بودند که پیدا شود. بالاخره انتشارات گالیمار در بهار سال بعد از میان این نسخه‌های دست‌نوشته اولین رمان را چاپ کرد: جنگ. گویی سلین چند دهه پس از مرگ نیز حرف‌های دیگری دربارهٔ جنگ دارد که با جهان بگوید. رمان جنگ روایت لحظات حضور سلین جوان است در جنگ، زخمی شدنش، بستری شدنش، و آنچه می‌توان زوال و سقوط کشور او و دیگر کشورهای درگیر دانست به ورطهٔ توامأن دردناک و مضحکِ جنگ.
برخی منتقدان ادبی معتقدند که این رمان از دیگر شاهکار سلین یعنی سفر به انتهای شب نیز بزرگ‌تر است. به هر روی، تفکیک و انتخاب میان این هر دو اثر دشوار است.
دسته دلقک ها
ریگودون
ــ دکتر، سریع دست‌به‌کار شوید!… مطمئنم که حدس زدید جریان از چه قرار است… این ایستگاه تله‌ای بیش نیست… تمام آدم‌های این قطارها باید سربه‌نیست شوند… آن‌ها زیادی‌اند… شما هم زیادی هستید… من هم همین‌طور…
ــ از کجا می‌دانید؟ــ دکتر، بعداً براتان شرح خواهم داد… من باید شما را هوشیار میکردم… بجنبید!… آن‌ها امشب دست‌به‌کار خواهند شد…
ــ چرا؟ــ چون در اردوگاه‌ها دیگر جایی ندارند… خورد و خوراک هم ایضاً… آدم‌هایی که در خارج هستند این را می‌دانند…
سفر به انتهای شب (متن کامل)
می گویند وقتی از جیمز جویس پرسیدند که در طول جنگ جهانی اول چه کرده است، او پاسخ داد:” اولیس را نوشته ام.” ولی هنگامی که این سوال را از لوئی فردینان سلین پرسیدند او گفت:” مواد اساسی کتاب سفر به انتهای شب را جمع آوری کرده است.”
سفر به انتهای شب اولین و بهترین کتاب لوئی فردینان سلین است که در ۱۹۳۲ منتشر شد. این اثر نیمه خودنگاشت، داستان ضد قهرمانی به نام «فردینان باردامو» را روایت می کند که در سال‌‌هایی از زندگی با جنگ بزرگ اول و پیامدهای آن روبرو می‌شود.
فردینان سلین تنفر و خشم خود را از آنچه حماقت و دورویی جامعه می‌داند، در سرتاسر این کتاب گسترش داده است. کتاب پر است از اصطلاحات عامیانه و زشت و به صورت محاوره‌ای نوشته شده و در واقع یک سمفونی ناپسند از خشونت، ظلم و پوچ گرایی است. این کتاب هنگامی که برای اولین بار در فرانسه به چاپ رسید، منتقدان را شوکه کرد اما به زودی به موفقیت زیادی رسید و در سال ۱۹۵۲۲ که در آمریکا منتشر شد، به شهرت عظیمی دست یافت.
جنگی که سلین معرفی می کند مانند سروده‌های شاعران نیست بلکه امری بدون قالب است که با هذیان‌گویی و جرقه های نورانی آتش زدن روستاها و شانس برخورد مبارزان بی‌عقیده و ترسو مشخص می‌شود.
سلین با وجود اینکه هم دکتر و هم ادیب است اما به عنوان بزرگترین صاحب سبک نثر فرانسوی در قرن بیستم شناخته می‌شود. در چندین مصاحبه، ادعا کرده است که برای پول نویسندگی می‌کرده است. شکی نیست که در اشتراک با بسیاری دیگر برای اندکی پول، سلین نیز به پول نقد علاقه‌مند بود ولی سفر به انتهای شب، کتابی نیست که برای پر‌فروش شدن و سود مادی سرشار نوشته شده باشد. بلکه این اثر فقط برای اول شدن و بهترین بودن در میان باقی آثار نوشته شده است.
سفر به انتهای شب اولین و شاید مهم ترین رمان نویسنده فرانسوی، لویی فردینان سلین (1894-1961) است. علاوه بر این کتاب، دسته دلقک ها، مرگ قسطی، قصر به قصر و معرکه دیگر کتابهای او می باشند، در این بین به عقیده بسیاری سفر به انتهای شب شاهکاری کم نظیر است و افرادی همچون هنری میلر، سلین را همپای بزرگانی چون جویس، پروست، فاکنر و کافکا دانسته اند. سلین اگر چه در ادبیات جهان از زمان انتشار اولین رمانش اثرگذار بوده است ولی در ایران با وقفه ای طولانی معرفی و شناخته می شود. مطابق پیشگفتار مترجم گویا اولین بار جلال آل احمد در تشریح قهرمان داستان مدیر مدرسه، او را با قهرمان داستان سفر به انتهای شب (فقط در حد ذکر نام رمان) مقایسه می کند و تا زمان ترجمه این رمان، عملا سلین و کارهای او آنچنان شناخته شده نبوده است. ولی پس از آن، کارهای دیگر سلین توسط مترجمانی دیگر همچون مهدی سحابی ترجمه و در اختیار مخاطبان قرار گرفته اند.
داستان کتاب بسیار وام دار زندگی نگارنده است، کتاب در زمان بین دو جنگ جهانی اتفاق می افتد و حوادث جاری در کتاب تا حدودی به زندگی سلین نزدیک است. قهرمان داستان همانند نویسنده، پزشک و فردی بداخلاق است. دیگران را، روابط اجتماعیشان را و رسم و رسوم جاری بین آنان را به دیده تحقیر می نگرد، مدام در حال غرغر کردن است و در این میان جملات قصار هم به مخاطبش تقدیم می کند. قهرمان داستان اگر چه در اجتماع حضور دارد، مسافرت می کند و با دیگران معاشرت دارد ولی شاید یکی از تنهاترین شخصیت های ادبیات باشد و این تنهایی دقیقا بدلیل حضور وی در جمع دیگران خودنمایی می کند. زیرا فردینانِ داستان، زندگی را دوست دارد و آن را در جمع تعریف می کند، در عین حال تمامی روابط جاری بین انسانهای اطراف خود را به سخره می گیرد و همین تناقض است که او را تنها می کند و از زندگی بیزار...
زندگی شخصی سلین شاید بتواند دست مایه رمانی سترگ قرار گیرد. وی در دوران شکل گیری حزب نازی و یهودستیزی، در فرانسه مقالاتی (به عقیده بسیاری) در مزمت یهودیان می نویسد و از معدود روشنفکران فرانسه است که در دوران دولت ویشی (فرانسه اشغال شده توسط هیتلر) در پاریس اشغال شده زندگی می کند. پس از اتمام جنگ به دانمارک می گریزد ولی پس از مدتی، در این کشور به دستور دولت فرانسه به مدت چهار سال زندانی می شود و پس از آن مشمول عفو قرار می گیرد. به فرانسه باز می گردد و زندگی را در انزوا به انتها می رساند در این مدت تنها یاران او جاندارانی غیر از انسان ها بودند.
مرگ قسطی
نام نویسنده : لویی فردینان سلین
نام مترجم : مهدی سحابی
به زعم بسیاری، سلین یکی از بزرگترین نویسنده‌های تاریخ رمان است. نگاه او به دنیا بسیار سیاه، بی‌رحمانه و کالبد شکافانه‌است. او با شجاعتی بی‌نظیر پلیدی‌های انسان عصر جدید را برملا ساخت و آینه‌ای صادق در برابر او نهاد. همچنین نمی‌توان از زبان او یاد نکرد. او نثری بسیار عامیانه داشت و از عباراتی که خود می‌ساخت بسیار استفاده می‌کرد. او زبان معیار را زبانی زنده نمی‌دانست. او تمام تابوهای عصر خود را شکست و تأثیری عمیق بر نویسندگان پس از خویش گذاشت.
سلین در بارهٔ خودش کمتر حرف می‌زد و وقتی هم که در مورد خودش می‌گفت دروغ بود. یکی از دوستان سلین که در یکی از مصاحبه‌هایش حضور داشته، می‌گوید که او از اول تا آخر به یک خبرنگار دروغ گفت و بعد از رفتن او نیز از دروغ گفتنش خوشحال شد. سلین جایی گفته: «حقیقت دردی است که هیچ وقت انسان را رها نمی‌کند و حقیقت این دنیا مرگ است. باید انتخاب کنی؛ مرگ یا دروغ. راستش را بخواهید شخصاً هیچ‌وقت جرأت خودکشی را نداشته‌ام.» او در همهٔ آثارش ردی از شخصیتش به جا گذاشته‌است. مثلاً: در «سفر به انتهای شب»، قهرمان اصلی داستانش (فردینان) خود سلین است و قصه، ماجرای بخشی از زندگی خود اوست. فردینان داستان همانقدر بی‌حوصله، تند، بدبین و منزجر است که فردینان سلین. او هرگز عاقبت خوبی برای بشر متصور نبوده است و به همین دلیل سفر به انتهای شب را با لحنی اعتراض‌آمیز و تلخ نوشت. علاقه‌ای هم که او را وادار به نوشتن این رمان کرد نیز نتوانست مانع از بدبینی او نسبت به بشر شود.
«مرگ قسطی» نیز به سبک کتاب قبلی‌اش نوشته شد. او در این کتاب دربارهٔ کودکی خود نوشت و باز لحن عامیانه و متفاوت ادبیات فرانسه را دچار شوک کرد. سلین در جواب به منتقدانش گفته بود: «من همانطوری می‌نویسم که حس می‌کنم... از من خرده می‌گیرند که بد دهنم و زبان بی‌ادبانه دارم... از بی رحمی و خشونت دائمی کتاب‌هایم انتقاد می‌کنند... چه کنم؟ این دنیا ذاتش را عوض کند من هم سبکم را عوض می‌کنم».
او در دو جنگ جهانی شرکت کرد و در یکی از آن‌ها هم زخمی شده بود؛ بنابراین در تمام داستان‌هایش درست مثل یک پیر دنیا دیده‌است که برای بچه‌ها قصه تعریف می‌کند. در عین حال نکتهٔ عجیب و منحصربه‌فرد حکایت‌های او این است که هیچ‌چیز دلچسب و معنا داری در داستان‌هایش نمی‌توان پیدا کرد. شخصیت‌های داستانش مدام در موقعیت‌های پوچ قرار می‌گیرند و بیشتر آن‌ها را مرگ به عجیب‌ترین شکل ممکن غافلگیر می‌کند. نثرش، طنز تلخ و سردی است که در تمام حکایاتش جاری است و ماجرا را نه تنها تحمل‌پذیر بلکه لذت بخش می‌کند ولی این لذت تا کمی بعد از داستان ادامه دارد و بعد از آن، ذات غمگین و افسردهٔ قصه خودش را نشان می‌دهد و خواننده را به سرزمین‌های تاریک می‌برد. همین است که طرفداران جدی ادبیات مدرن، سفر به انتهای شب را «انجیل افسرده» لقب داده‌اند. این توافق تقریباً در تمام دنیای ادبیات وجود دارد که سلین نویسندهٔ توانایی است که سرگذشت عجیب و غریبش را حتی در کتاب «سفر به انتهای شب» تعریف کرده‌است. او همهٔ نبوغ و خلاقیتش را در این کتاب به کار برد نبوغی که باعث شد نویسنده‌های فراوانی مثل ژان پل سارتر،ژان ژنه، ساموئل بکت، کورت وانگات، هنری میلر و چارلز بوکوفسکی آن را ستایش می‌کنند. حتی نقل قولی از چارلز بوکوفسکی هست که جایی گفته: «سفر به انتهای شب، بهترین کتابی است که در دو هزار سال اخیر نوشته شده‌است.»
