تاریخ بلعمی یا تاریخ‌نامۀ بزرگ ترجمه‌ای است که ابوعلی محمد بن محمد بلعمی از کتاب تاریخ پیامبران و پادشاهان یا همان تاریخ طبری مشهور نوشتهٔ محمد جریر طبری ترتیب داده‌است. تاریخ آغاز ترجمه ۳۵۲ قمری/۳۴۲ خورشیدی بوده‌است. تاریخ طبری، تاریخ جهان از ابتدای آفرینش آدم تا آغاز سده چهارم هجری را به تفضیل بیان کرده‌است و تاریخ بلعمی، ترجمهٔ آزاد فارسی این کتاب به‌طور مختصر است.

با توجه به تاریخ نوشته شدن این کتاب، می‌توان آن را پس از شاهنامه ابومنصوری، قدیمی‌ترین نثر فارسی دری دانست.

این ترجمه به امر اتابک سیف الدین غازی اول، از اتابکان موصل، به دست محمد بن عبدالله بخاری بین سال‌های ۵۴۱ تا ۵۴۴ ق انجام شده‌است. از این کتاب تنها یک نسخه در کتاب‌خانۀ موزۀ طوپقاپوسرای ترکیه موجود است. این ترجمه از کلیله و دمنه بر خلاف ترجمۀ نصرالله منشی، از پیچیدگی و لفاظی به‌دور است و سبکی ساده‌تر دارد. غلامحسین یوسفی ترجمۀ بخاری را «ساده و روشن و گیرا» توصیف کرده‌است وی صفت عمدۀ نثر بخاری را ایجاز و جمله‌های کوتاه می‌داند. ظاهراً داستان‌های بیدپای در ۱۵ باب نگارش شده‌است، ولی نسخۀ اساس آن افتادگی‌هایی دارد. بهترین چاپ داستان‌های بیدپای توسط پرویز ناتل خانلری و محمد روشن فراهم شده‌است.