آفرینش و تاریخ (۲جلدی)
مطهر بن طاهر مقدسی یکی از جغرافیدانان و تاریخنگاران دوران خلافت عباسیان بودهاست. وی درفلسطین و در شهر بیت المقدس متولد شدهاست. وی بیشتر شهرهای قلمرو حکومت اسلامی را از هندوستان تا اندلس گشته است. و به شرح و وصف آداب و رسوم اقوام نواحی که به آنجا مسافرت نموده و شرح وضعیت شهرهای آنان پرداخته است. وی در نوشتن کتابش بیشتر به مشاهدات عینی خود اتکا نمودهاست.
یکی از آثار وی کتاب «البداء و التاریخ» میباشد که برخی آن را به ابوزید بلخی نسبت میدهند اما افرادی مثل کلمان هوار فرانسوی این کتاب را نوشتهٔ مطهر مقدسی میداند. وی این کتاب را در ۶ جلد با ترجمه فرانسوی و متن عربی در پاریس منتشر نمودهاست. همچنین محمدرضا شفیعی کدکنی جلد پنجم و ششم آن را که در مورد ایران بوده با عنوان «آفرینش و تاریخ» به فارسی ترجمه نمودهاست.
بيش از هزار و پنجاه سال از عمر اين كتاب می گذرد. سالِ تأليف آن سيصد و پنجاه و پنج هجرى است، يادگارى از درخشانترين ادوارِ تاريخ تمدّنِ ايران عصرِ اسلامى؛ دوره ى خردگرايى و اومانيسم، عصر فارابى و رازى و اخوان الصفا. در ميان آثار بازمانده از اين روزگار، كتاب آفرينش و تاريخ، تقريبا حالتى منحصر به فرد دارد؛ دايره المعارفى است از فلسفه، اسطوره شناسى تطبيقى، تاريخ، جغرافيا، دين شناسى، جهان شناسى، و رستاخيز شناسى؛ و در تمام اين زمينه ها، گاه، اطلاعاتى عرضه می دارد كه در هيچ كتاب ديگرى نمی توان يافت. در حقيقت تصويرى است جامع از تلقّى مردمان باستان و سه قرن اولِ عصرِ اسلامى نسبت به جهان، از آغاز آفرينش تا پايان آن. و از اين چشم انداز بخشهايى از اين كتاب، براى ما، همان ارزشى را دارد كه مسخ كاينات، اثر اُويد، براى جهان غرب و يونان باستان داشت.