نجم الدین ابوالرجا قمی

کتاب “مرزبان نامه”، ترجمه ی سعدالدین وراوینی (اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم) از امهات متون نثر فارسی است. وراوینی در دیباچه ی این کتاب، از کتابهایی مانند کلیله و دمنه، سندبادنامه، مقامات حمیدی، عتبه الکتبه و التوسل الی الترسل نام می برد که پیشینگان آن را تشکیل می داده اند(شرح خطیب رهبر، چاپ‌پانزدهم، ۹_۱۵). یکی از کتابهای مورد نظر او، کتاب “تاریخ الوزرا”ست که آن را “به یواقیت نکت و درر امثال، مالامال” می داند و اثری که “غبار تکلف و تعسف پیرامنش ننشسته” می شمارد(همان، ۱۵). نکته ی شایان یادآوری در باره ی کتاب “تاریخ الوزرا” این که آن را “نجم الدین ابوالرجای قمی”(قرن‌ششم)، منشی دوران سلجوقی، راجع به پنجاه سال وزارت سلجوقیان نوشته است و طی آن خوب و بد وزرای این پنجاه سال را با نثری شیوا از پرده بیرون آورده است. ابوالرجای قمی ضمن کتابش تصریحات و اشاراتی دارد(تصحیح دانش پژوه، ۱ و ۴۷) که نشان می دهد آن را به پیروی از کتاب “نفثه المصدور فی فتور زمان الصدور و صدور زمان الفتور” انوشروان بن خالد کاشانی نگاشته است و درواقع ادامه دهنده ی تاریخنگاری وی پیرامون وزرای سلاجقه بوده است. طی صفحات همین‌کتاب با نام برخی صاحب منصبان قمی آن زمان، از جمله امیره بن دارای قمی آشنا می شویم که ابوالرجا او را پسر عمه ی خود و نایب دیوان‌استیفای سلاجقه در زمان خویش معرفی می کند.(همان، ۶۳)