چارلز داروین پس از پنج سال سفر دریایی با اچ‌ام‌اس بیگل به آمریکای جنوبی نخستین پیش‌نویس این کتاب را در سال ۱۸۴۲ نوشت. پس از آن تا سال ۱۸۴۴ نوشته اولیه را گسترش داد و به حدود ۲۳۰ صفحه رساند. او برای اولین بار نظریه خود را در ژوئیه سال ۱۸۵۸ علنی کرد و یک سال بعد کتاب خاستگاه گونه‌ها در لندن منتشر شد. ۱۲۰۰ نسخه چاپ اول در همان روز نخست انتشار به فروش رفت. عنوان کتاب در ابتدا "اصل انواع به کمک انتخاب طبیعی یا بقای نژادهای اصلح در تنازع بقا" بود. ولی این نام طولانی به مرور زمان جای خود را به "خاستگاه گونه‌ها" داد. در پی انتشار این اثر کلیسا آن را برای دین مضر خواند و سیل مخالفت‌ها آغاز شد.

داروین در این کتاب مطرح می‌کند که بررسی انتخاب مصنوعی بهترین موید اصل موضوع انتخاب طبیعی است. به صورتی که پرورش‌دهندگان گیاهان و حیوانات، گونه‌ای را که دارای صفتی مورد نظر است را از بین دیگر گونه‌ها انتخاب می‌کنند و آن‌ها را جداگانه و نسل به نسل وادار به جفت‌گیری می‌کنند و سرانجام نوع متفاوتی از نوع قبلی را به وجود می‌آید. به عنوان مثال انواع سگ (خانگی، شکاری، گله و...) که این همه از هم متفاوت هستند همگی از گرگ نتیجه شده‌اند. داروین این‌گونه استدلال می‌کند که در طبیعت جای "پرورش‌دهنده" به "تنازع بقا" داده شده‌است. از میان همه انواع موجودات زنده عده بسیاری محکوم به نابودی هستند و تنها بخشی از آن‌ها که برای بقا سزاوارترند باقی می‌مانند.