رمان «چه باید کرد؟» یک بیانیه نیهیلیستی-سوسیالیستی است. چرنیشفسکی با نفی سنت‌ها و ارزش‌های کهنه، خواستار ساختن جامعه‌ای نوین است. او بر این باور است که:

تحول اجتماعی باید از طریق آموزش، کار، و آگاهی جمعی رخ دهد.

فردیت و آزادی زنان یکی از پیش‌شرط‌های جامعه‌ای عادلانه است.

دین و اخلاق سنتی، موانع پیشرفت هستند و باید کنار گذاشته شوند.

این کتاب در پاسخ به پدران و پسران (۱۸۶۲) تالیف ایوان تورگنیف نوشته شده است. شخصیت اصلی یک زن به نام ورا پاولونا است که از کنترل خانواده خود فرار می کند و به دنبال استقلال اقتصادی است. این رمان از ایجاد تعاونی های کوچک سوسیالیستی مبتنی بر کمون دهقانان روسیه حمایت می کند، اما از نوعی که به سمت تولید صنعتی گرایش پیدا کند. نویسنده این ایده را ترویج کرد که وظیفه روشنفکر آموزش و هدایت توده های زحمتکش در روسیه در مسیر سوسیالیسم است که سرمایه داری را دور می زند.

چرنیشفسکی به خاطر عقاید انقلابی و ضدتزاری، ۲۱ سال در زندان بود. رمان فلسفی چه باید کرد؟ از آثار اوست. افرادی همچون ولادیمیر لنین و اما گلدمن متأثر از او بودند. کارل مارکس که متأثر از اندیشهٔ وی بود، دربارهٔ چرنیشفسکی با طعن می‌گفت «چرنیشفسکی را به «پاداش» آثار علمی گرانبها و ارجمندش زندانی و تبعید کرده‌اند!»