یادداشت های روزانه محمدعلی فروغی از سفر کنفرانس صلح پاریس
محمد افشین وفایی و پژمان فیروزبخش
یادداشتهای روزانۀ محمدعلی فروغی ذکاءالملک مربوط به ایامی است که ذکاءالملک در سمت رئیس دیوان عالی تمیز در سال ۱۲۹۸ ه. ش به عنوان عضوی از هیاتنمایندگی ایران به کنفرانس صلح پاریس (۱۹۱۹) رفت و تلاش کرد دعاوی مالی و سیاسی ایران را مطرح کرده و پرداخت خسارات ایران از جنگ جهانی اول را در آن کنفرانس به تصویب برسانند گرچه نتایج مثبتی نگرفته و خسارات ایران پرداخت نشد.
فروغی دوسال در اروپا ماند و در این مدت تلاشها و کارهای فرهنگی بسیاری را در فرانسه و آلمان سامان داد. از جمله به ایراد چندین سخنرانی درباره تاریخ و ادبیات ایران در محافل فرهنگی فرانسه و آلمان پرداخت. پس از بازگشت در سال ۱۳۰۱ در کابینه حسن مستوفیالممالک وزیرخارجه کابینه شد.
او در طول تقریباً دو سال (17 دسامبر 1918 تا 11 اوت 1920/ 25 آذر 1297 تا 20 مرداد 1299) اخبار و وقایع هر روز را یادداشت کرده و چون خود در مسیر جریانها بوده و به جزئیات بسیاری ورود داشته، یادداشتهایش دربرگیرندۀ نکتههای تازه و ناگفتۀ فراوان دربارۀ علل ناکامی ایران در راهیابی به کنفرانس صلح، داخل شدن ایران در مجمع ملل، روابط انگلیسها با وثوقالدوله، قرارداد نهم اوت 1919 و بعضی از رجال سیاسی ایران در آن روزگار است. جز این، چنانکه انتظار میرود،
یادداشتهای فروغی حاوی فواید فرهنگی و ادبی فراوانی نیز هست. این یادداشتها نزدیک به صد سال نزد خانوادۀ فروغی محفوظ بوده و در نهایت به همت گنجینۀ پژوهشی ایرج افشار برای نخستین بار منتشر شده است.