آزاد (یک کودک و یک کشور در پایان تاریخ)
اسطورهی خشونت مذهبی
اگر میخواهید در جامعهای صلح برقرار کنید،باید دین را از عرصۀ سیاست کنار بگذارید.این ایدۀ رایجی میان طرفداران سکولاریسم است؛آنها میگویند دین پدیدهای فرافرهنگی و فراتاریخی است و ماهیتاً گرایش به خشونت دارد،زیرا ذاتا مطلقگرا،تفرقهافکن و غیرعقلانی است.ویلیام تی.کاوانا،پژوهشگر الهیات سیاسی و استاد دانشگاه،معتقد است این ایده چنان فراگیر و پرنفوذ بوده است که دیگر هیچکس آن را نمیآزماید،بنابراین باید آن را نوعی «اسطوره» دانست.او میگوید بر مبنای این اسطوره،خشونت دو نوع خواهد داشت:خشونت مذهبی و کور که گرایش به جنگ افروزی دارد و خشونت عرفی و عقلانی که در خدمت صلح است.کاوانا در این کتاب با بررسی مفصل شواهد تاریخی و تبارشناسی مفهوم دین در غرب مدرن میگوید تقسیم خشونت به دینی و عرفی ناموجه است،زیرا این دوگانه بیش از آنکه واقعیتی عینی باشد،جعلی تاریخیفرهنگی است.
انقلاب تصورناپذیر در ایران
«انتظار میرود که شاه تا ده سال آینده فعالانه در قدرت باقی باشد». این نتیجهگیری گزارشی کاملاً سری دربارۀ آیندۀ شرایط سیاسی ایران بود که تحلیلگران سازمان سیا در آبانماه سال 1357 به دولت ایالات متحده ارائه کردند. 100 روز بعد، پادشاهیِ 37سالۀ محمدرضا پهلوی سقوط کرد. انقلاب اسلامی ایران از همان لحظۀ پیروزی چالشی دشوار پیش پای تحلیلگرانی گذاشت که وضعیت ایران را مطالعه میکردند: چرا هیچ کس نتوانسته بود انقلابی چنین سهمگین را پیشبینی کند؟ چارلز کورزمن، استاد جامعهشناسی دانشگاه کارولینای شمالی، در این کتاب به مطالعۀ همین تصورناپذیری میپردازد. او تحلیلهای رایج دربارۀ انقلاب اسلامی را مطرح میکند و نشان میدهد چطور در نظر نگرفتنِ «پیشبینیناپذیریِ وقایع» باعث شده است تجربۀ انقلاب بهدرستی تجزیه و تحلیل نشود. گری سیک، تحلیلگر بلندآوازۀ سیاسی، دربارۀ انقلاب تصورناپذیر در ایران گفته است: «کاری عظیم دربارۀ انقلاب ایران، و انقلاب بهطور کلی».
بازداشتگاه صورتی (نیروهای پنهانی که طرز فکر احساس و رفتار آدمی را شکل می دهند)
اغلبِ ما گمان میکنیم انتخابهایمان در زندگی تماماً به اختیار خودمان شکل میگیرد؛ گمان میکنیم مستقل از جهان پیرامونمان میاندیشیم و رفتار میکنیم. اما رنگها حالات درونی ما را دگرگون میکنند؛ نامهایمان تا حدی سرنوشت ما را رقم میزنند و بر قضاوت دیگران دربارۀ ما تأثیر میگذارند؛ آبوهوای هر روز نگرش کلی ما در آن روز را جهت میدهد؛ و این فهرست عوامل پنهان مفصل و دراز است. بازداشتگاه صورتی توضیح میدهد که چگونه محیط اطراف ما و صدها عامل پنهان دیگر افکار و اعمالمان را بیآنکه بدانیم شکل میدهد. آدام آلتر برای اثبات حرف خود آزمایشهای اعجابآور بسیاری انجام داده است و آنها را با زبانی ساده و گیرا و گاهی طنزآمیز توضیح میدهد. کتاب او هم برای تأثیر گذاشتن بر دیگران به کار میآید و هم برای آگاهشدن به اینکه چقدر تحتتأثیر عوامل بیرونی هستیم.
جامعه شناسی تمدن، مسائل تاریخی و سنتهای نظری
در دهههای اخیر علاقۀ متفکران به بحث دربارۀ تمدنها، هم در حیطۀ مباحث سیاسی و هم در بستر بحثهای جامعهشناختی، افزایش یافته است؛ همین نکته توجه برخی از عالمان علوم اجتماعی را به ضرورت تأمل نظری دربارۀ مسائل و منظرهای اصلی این قلمرو جلب کرده است. کتاب جامعهشناسی تمدن: مسائل تاریخی و سنتهای نظری کاوشی نظاممند و نقادانه است در شناخت رویکردهای تحلیل تمدنی معاصر. آرناسون الگوهای نظری مطرحشده در کار جامعهشناسان تاریخی و آراء مورخان این حوزه را با نگاهی انتقادی تشریح میکند و میکوشد به تحلیلی چندوجهی از تمدنها دست یابد. در این چارچوبِ تحلیلی، او بر فرهنگ و نیز پویایی نهادهای سیاسی و اقتصادی تمدنها تأکید میکند. سیر پرفرازونشیب کتاب در فصل پایانی به سوالاتی نقادانه دربارۀ اروپامحوری و قوت و ضعفهای نظریۀ پسااستعماری در تحلیل اجتماعی میانجامد.