مغول در ایران

درباره کتاب آن‌سوی اتهام

عباس امیرانتظام از معدود بازماندگان مبارز ملی به رهبری دکتر مصدق است که هم عضو شورای مرکزی و هم عضویت هیئت اجرایی نهضت مقاومت ملی بوده است و در آن دوران که روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ یکی از برجسته ترین ایام آن است، سرپرستی کمیته دانشگاه و امور مربوط به آن را در نهضت مقاومت ملی به عهده داشته است. پس از اشغال سفارت امریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام متهم به جاسوسی به نفع آمریکا شد و در دادگاه انقلاب محکوم به حبس ابد گردید.

کتاب امپراطوری صحرا نوردان از مهمترین و ارزنده ترین کتابهای تاریخی است که تماس بسیاری با تاریخ ایران دارد. مولف دراین کتاب نفیس مانند نقاشی چیره دست پرده ای رسم نموده که وقایع چین و مغولستان و تبت و هند و ترکستان و ماوراء النهر و بالاخره خاورمیانه و خاصه ایران از ادوار ابتدای تاریخ انسانی تا اوایل قرن بیستم در آن نمایان است. در اینجا سه چهره مهیب و خونریز ومخرب عالم یعنی آتیلا چنگیزخان و تیمور که روم و ایران و چین را بخاک و خون کشیدند با قلم سحار نویسنده تصویر گردیده اند این اثر گرانقدر تاریخی بارها به چاپ رسیده است و بی اغراق می توان گفت که از لحاظ دقت و غنی بودن منابع معتبر در نوع خود کم نظیر است و می تواند مورد استفاده همه و بویژه محققان و علاقمندان به تاریخ قرار گیرد . کتاب امپراطوری صحرانوردان به تاریخ اقوام نیمه‌بربر آسیای‌میانه می‌پردازد. این اقوام که گاه چون سکاها و اسکیت‌ها از نژاد قدیم آریایی، گاه چون چون چنگیز و تیمور از نژاد مغول و تاتار و گاه چون سلجوقیان از نژاد ترک هستند، همواره در طول تاریخ معضل بزرگ آسیا و اروپای‌شرقی بوده‌اند. توکیوها، اویغورها، هون‌ها، کی‌تان‌ها، قراختیائیان و نهایتا شاخه‌های گوناگون مغول و ازبک و تُرک، اقوام مورد پژوهش در این کتاب ارزشمند می‌باشند. تصادم این اقوام با تمدن‌های پیشرفته‌ای چون ایران و چین و هند و روم، و صدمات آن‌ها به این تمدن‌ها نیز از دیگر مبحث مطروحه در کتاب است.

نام نویسنده : همایون کاتوزیان

نام مترجم : حسین شهیدی

محمد علی همایون کاتوزیان (متولد ۲۶ آبان ۱۳۲۱، تهران) که در ایران وی را به نام همایون کاتوزیان و در خارج از ایران به نام هما کاتوزیان نیز می‌شناسند، اقتصاددان، تاریخ‌نگار، کاوشگر علوم سیاسی و منتقد ادبیات است. زمینهٔ تحقیق مورد علاقهٔ او مسائل مربوط به ایران است. تحصیلات رسمی دانشگاهی کاتوزیان در اقتصاد و جامعه‌شناسی است. او به طور همزمان مطالعاتش را در زمینهٔ تاریخ و ادبیات ایران تا سطح پیشرفته آکادمیک ادامه داده‌است و نتایج این مطالعات را می‌توان در تنوع آثار چاپ شده از او دید. تا کنون از او بیش از هفت کتاب در زمینه تاریخ و ادبیات ایران به زبان انگلیسی به چاپ رسیده‌است.

این کتاب اطلاعات خوبی از تاریخ ایران به مخاطب ارائه می‌کند. ضمن اینکه مروری بر تاریخ ایران از آغاز امپراطوری پارسیان تا به تاریخ معاصر است. اطلاعاتی که افراد علاقه‌مند به تاریخ و فرهنگ ایران می‌توانند از آن بهره بگیرند.

کتاب دربردارنده شرح تاریخ سرزمین ایران، از آغاز امپراتوری پارسیان تا به امروز است. نگارنده، در پی روشن کردن چیستی، چگونگی و چرایی تاریخ ایران بوده و نگاهی تحلیلی به سرنوشت و سرگذشت مردم ایران زمین داشته است. همچنین، برای مشخص شدن این موضوع که جامعه ایرانی و تاریخ آن با رخدادهای عرب متفاوت است، رویکردی تطبیقی به تاریخ ایران و تاریخ اروپا داشته است. مطالب اثر در دوازده فصل تدوین شده که فصل‌های نخستین تا ششم، تاریخ ایران باستان تا قرن نوزدهم میلادی را دربردارد و فصل هفتم تا دوازدهم مشتمل بر قرن نوزدهم تا انقلاب اسلامی بهمن ماه ۱۳۵۷ است.

«ایرانیان: دوران باستان تا دوره‌ معاصر» حاوی اطلاعاتی است درباره وضعیت ایران در دوره هخامنشی، اشكانی، ساسانی و بعد از حمله عرب كه طی آن، اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایران بررسی می‌شود. «منشور كوروش اولین منشور جهانی»؛ «وضع اجتماعی و اقتصادی ملل در دوره هخامنشی»؛ «سیاست اقتصادی سلاطین هخامنشی»؛ «تمدن ایران در عهد هخامنشیان»؛ «طرز حكومت و سازمان اداری»؛ «راز موفقیت نظامی هخامنشیان در آغاز كار»؛ «سازمان قضایی؛ وضع طبقات مختلف؛ زندگی اجتماعی در عصر ودایی»؛ «موقعیت اجتماعی زنان»؛ «سیر علوم و افكار» برخی از عناوین کتاب هستند.

«معتقدات مذهبی»؛ «هنر و صنعت»؛ «اخلاق و عادات و رسوم مردم در عهد هخامنشیان»؛ «پارتیان؛ وضع سیاسی اجتماعی و اقتصادی در دوره پارتیان»؛ «اشراف و فئودال‌ها»؛ «فرهنگ ایران در عهد پارتیان»؛ «ساسانیان؛ منابع تاریخ سیاسی و مدنی عهد ساسانیان»؛ «مآخذ تاریخ ایرانی و معاصر ساسانیان»؛ «ادبیات پهلوی»؛ «تاسیس سلسله ساسانی»؛ «تشكیلات دولت شاهنشاهی، آیین زردشتی دین رسمی كشور»؛ «انقراض دولت ساسانی»؛ «طاهریان؛ فرصت طلایی برای خیزش»؛ «فتح بغداد توسط طاهر و كشته شدن امین»؛ «خاندان سهل»؛ «اهمیت و خصائص طاهریان»؛ «اصل و نسب یعقوب»؛ «محاربه یعقوب با خلیفه المعتمد»؛ «خصائص و صفات یعقوب»؛ «سامانیان؛ وضع علوم و ادبیات (سامانیان و احیای نثر فارسی)» برخی دیگر از فصل‌های کتاب را شامل می‌شود.

این کتاب شامل هفت بخش: در باب مأخذ و نقد آن‌ها، فرجام روزگار ساسانیان، اسلام در مهد، عرب در ایران، موالی و نهضت‌ها، دنیای هزارویک شب و رستاخیز ایران همراه با یادداشت‌ها خواندنی می‌باشد.

در مقدمۀ این کتاب می‌خوانیم: "تاریخ نه آیینۀ عبرت‌است نه کارنامۀ جهل و جنایت. کسانی‌که با آن چنین شوخی‌ها کرده‌اند در واقع خواسته‌اند بعضی از کسانی را که در تاریخ، نام و آوازه یافته‌اند دست بیندازند یا ستایش و نکوهش کنند.تاریخ راستین سرگذشت زندگی انسان است. سرگذشت انسان‌هاست که زندگی کرده‌اند و حتی در راه آن مرده‌اند. اما آنچه برای مورّخ اهمیت دارد آن نیست که چگونه مرده‌اند، آن است که این‌ها چگونه زیسته‌اند. شک نیست که زندگی از آنچه جهالت و شقاوت انسان خوانده می‌شود هرگز خالی نیست و از اینجاست که در تاریخ صفحه‌های آلوده و تیره هست."