گزیده غزلیات شورانگیز شمس تبریزی

لارنس استرن

ترجمه: ابراهیم یونسی

زندگی و عقاید آقای تریسترام شندی (به انگلیسی: The Life and Opinions of Tristram Shandy, Gentleman) که به اختصار تریسترام شندی نیز خوانده می‌شود، رمانی است نوشتهٔ لارنس استرن که در ۹ جلد منتشر شده‌است. دو جلد اول رمان در سال ۱۷۵۹ منتشر شد و جلدهای بعدی طی ۷ سال آینده به چاپ رسیدند. این کتاب داستان زندگی و عقاید نجیب‌زاده‌ای به نام تریسترام شندی است. نویسنده در این رمان شیوه‌ای را به کار می‌گیرد که ادامهٔ سنت فرانسوا رابله در داستان‌گویی است. داستان تریسترام شندی پر است از اظهارنظرها و عقاید راوی که به شکلی نامنظم و پراکنده به خواننده ارائه می‌شوند و نویسنده با کلک‌بازی‌های فراوان اصل داستان را مرتب به تأخیر می‌اندازد. این شیوه در آثار جویس، بی. اس. جانسن و دیوید فاستر والاس نیز ادامه می‌یابد.

«تریسترام شندی» که عنوان اولین رمان نوشته شده به سبک جریان سیال ذهن را یدک می‌کشد،‌ در رتبه‌بندی 100 رمان برتر انگلیسی زبان «گاردین» مقام ششم را کسب کرده است.

روزنامه‌ی گاردین چندی است فهرستی از بهترین رمان‌های انگلیسی‌زبان تاریخ ادبیات را منتشر کرده و گزارش‌هایی را به تحلیل و توصیف آن آثار اختصاص داده است.

ششمین عنوان این فهرست نصیب «تریسترام شندی» شاهکار «لارنس استرن» شده؛ رمانی عاشقانه و فکاهی که جلوتر از زمان خود حرکت کرده است. این رمان آنچنان حال و هوای مدرن و طرب‌انگیزی دارد که خواننده‌ پس از درک این مطلب که این رمان در دوران جنگی هفت ساله به نگارش درآمده، شوکه می‌شود.

در آن زمان نیروهای بریتانیا راهی هند‌، کانادا و کشورهای منطقه دریای کارائیب شدند تا اولین امپراطوری بریتانیایی را بنا و زبان انگلیسی را به دیگر کشورهای جهان معرفی کنند. منتقدان «زندگی و عقاید تریسترام شندی» (1759) را اولین رمانی می‌دانند که سبک جریان سیال ذهن را به کار گرفته است.

چندین دهه طول کشید تا نویسندگان مدرن به تبحر استرن قرن هجدهمی دست پیدا کنند و این سبک را دنبال کنند. «شندی» واژه‌ی غریب است که ریشه‌ی آن به معنای «شکسته مغز یا نیم دیوانه» است. شاهکار استرن در دهه‌ 1760 فروش بالایی داشت و نویسنده‌اش را به چهره‌ای سرشناس بدل کرد. این رمان‌نویس در این‌باره گفته است: من برای پول غذا این کتاب را ننوشتم، بلکه برای رسیدن به شهرت آن را خلق کردم.

«زندگی و عقاید آقای تریسترام شندی» که به اختصار «تریسترام شندی» نیز خوانده می‌شود، در 9 جلد منتشر شده‌ است. دو جلد اول رمان در سال 1759 منتشر شد و جلدهای بعدی طی 7 سال آینده به چاپ رسیدند. این کتاب داستان زندگی و عقاید نجیب‌زاده‌ای به نام تریسترام شندی است. نویسنده در این رمان شیوه‌ای را به کار می‌گیرد که ادامه سنت «فرانسوا رابله» در داستان‌گویی‌ است. داستان تریسترام شندی سرشنار از اظهارنظرها و عقاید راوی است که به شکلی نامنظم و پراکنده به خواننده ارائه می‌شوند و نویسنده با کلک‌بازی‌های فراوان اصل داستان را مرتب به تأخیر می‌اندازد. این شیوه در آثار جیمز جویس و دیوید فاستر والاس نیز ادامه می‌یابد.

استرن که سال 1713 در ایرلند متولد شد‌، بیشتر سال‌های زندگی‌اش را به عنوان یک کشیش در نزدیکی یورک سپری کرد. گفته می‌شود کشیش «یوریک» این رمان پرتره‌ای از خود استرن است.

دو نسخه اول‌ «تریسترام شندی» از سوی ناشران رد شد، اما سرانجام ناشری به طور خصوصی موافقت کرد این رمان را به چاپ برساند و نسخه‌های آن به سرعت فروش رفت. رمان غیرمتعارف استرن که خلاف جریان ادبی آن زمان پیش می‌رفت، خیلی زود به نقل محافل ادبی تبدیل شد.

متدهای عجیب و غریبی که استرن در رمانش استفاده کرد صدای اعتراض برخی همکارانش را بلند کرد؛ تا جایی که «ساموئل جانسون» - منتقد و نویسنده‌ مشهور - گفت: هیچ چیز عجیبی ماندگار نمی‌شود، «تریسترام شندی» عمری نخواهد کرد. اما او کاملا در اشتباه بود‌، چرا که این رمان روی نویسندگان چند نسل بعدی نیز تاثیر گذاشت. نویسندگانی چون «پیتر کری»، برنده‌ی بوکر در کارهای خود از «تریسترام شندی» الهام گرفتند و حتی در نام‌ رمان‌هایشان از آن استفاده کردند.

استرن با روایت دقیق و طنزآمیز خود سطح هنر رمان‌نویسی را یک پله بالاتر برده است. او روایت سوم شخص مفرد «فیلدینگ» - خالق رمان «تام جونز» - را قرض گرفت، اما به سبک خودش، آن را هم به بازی گرفت و بارها به خواننده ثابت کرد چقدر کم درباره شخصیت‌های داستان می‌داند.

استرن قرار بود در رمانی 600 صفحه‌ای سرگذشت «تریسترام شندی» را برای خوانندگان تعریف کند، اما تا جلد چهارم این مجموعه تریسترام به دنیا نمی‌آید!

بیشتر داستان کتاب از زبان «توبی» روایت می‌شود؛ سرباز سابقی که علیه پادشاه لویی چهاردهم داد سخن می‌دهد. سرانجام قصه به جایی می‌رسد که ما در شندی می‌گوید: اوه! خدای من! این داستان اصلا درباره چیست؟ دو جلد اول «تریسترام شندی» در سال 1759 به چاپ رسید. پس از مطرح شدن این اثر‌، دومین نسخه‌ آن همراه با تصویرگری در آوایل 1760 منتشر شد. استرن پس از آن جلدهای سوم و چهارم و پنجم را روانه‌ی بازار کتاب کرد.