الکتاب: گذشته مکان اکنون (۳جلدی)
آدونیس
ترجمه: امیرحسین الهیاری
«الکتاب»، از سالهای نخست پس از هجرت آغاز میشود، شاعران و پیامبران دروغین و خلفای قدرت طلب و امرای فرصتطلب بازیگران آن هستند. روایتها بر مبنای حیات و ممات آنهاست. الکتاب از زاویهای، رنجنامه و سوگسروده شاعران است از ابتدای ظهور اسلام تا مرگ متنبّی. اما کلیّتِ این اثر سه جلدی، حول زندگی و شعر و داستان سفرهای متنبّی (وی از بزرگترین شاعران تمام طول تاریخ عرب است و هیچ شاعری در بین اعراب دیوانش مانند دیوان متنبی و شعر او مورد نقد و استقبال واقع نشدهاست و از این جهت با انوری و حافظ در ادبیات ایران قابل مقایسه است. متنبی علاوه بر شاعری یک فیلسوف بود و در عهد فارابی میزیست. اشعار حکیمانه وی که ضربالمثل شدهاند قابل مقایسه با قطعات حکیمانه سعدی است.) میچرخد. متنبّی شخصّیت اصلی الکتاب است. حتّی آنجا که به سیف الدوله حمدانی، میدان حضور داده میشود و شعر، از او و یا حتّی در جاهایی از زبان او سروه میشود مُراد، متنبّی است. تمام تاریخ عرب را - البته در بازه ی زمانیِ مذکور- در الکتاب میتوان جستجو کرد.
این اثر حتّی از عضدالدولهی دیلمی، قابوس بن وشمگیر، بابک خرمدین و بهزادان پور ونداد هرمز – ابومسلم خراسانی – خالی نیست. ولی متنبّی در تمام طول خوانش این اثر جایگاه روشن خود را دارد. متنبّی تک سوار است. اصالتِ شعر و حقِ زبان آوری با اوست. بدون او، دربار حمدانیان فضای کسالت بار و ابلهانهای است و اوست که به زیرکی، کافورِ اخشیدی را در مصر، در میان مدح، رندانه مذمت میکند.
علاوه بر اینها، «الکتاب» ستایش تصوف و صوفیان است، شرح داستانِ حلاج و آن دیگران. تسلّطِ شگفتآور «آدونیس» به تاریخ و اسطوره– نه فقط تاریخ عرب که تاریخ ایران و جهان– باعث شده که در خواندن «الکتاب» با اثری رو به رو شویم که با هیچ کدام از آثاری که تاکنون به فارسی ترجمه شده و یا حتّی در قلمرو شعر تألیف شدهاند، قابل قیاس نباشد.