ادیان بزرگ جهان
هاشم رضی
سرگذشت نخستین دوران پنج آیین بزرگ جهانی آیین زرتشت، بودا، آیین یهود، مسیح و اسلام
هاشم رضى به گفته خودش از سال ۱۳۴۲ وارد حوزه ایرانشناسى شده است و در این سال ، کتاب «ادیان بزرگ جهان» را نوشت که شامل ۵ دین بزرگ جهان بود. مى گوید : «اول زرتشت و دین او را نوشتم ؛ از آن زمان کشش فوق العاده اى به سمت تاریخ و فرهنگ و زبان هاى ایران باستان پیدا کردم» هاشم رضی در کتاب ادیان بزرگ جهان به شرح و تفسیر تاریخی ادیان بزرگ جهان و ادیان باستان و آیین های دینی و دین های پیامبران جهان تا دین مبین اسلام خاتم الانبیاء حضرت محمد (ص) پرداخته است .
داستانهای ایران باستان
نگارش : احسان یارشاطر
داستان هایی که در این کتاب گرد آمده داستان های کهنسال ایران باستان است که از روزگار قدیم به یادگار مانده . اصل این داستان ها به زبان هایی است که امروز دیگر رایج نیستند و مدت ها است مردم ایران آن ها را ترک گفته اند . پس از هجوم تازیان ، که کیش اسلام در ایران جایگزین آیین زردشتی گردید ، بسیاری از آثار ایران باستان به تدریج از خاطرها فراموش شد و کم کم از دسترس ایرانیان بیرون رفت . فردوسی و برخی گویندگان دیگر ، پاره ای از این داستان ها را از آسیب زمان نگاه داشتند و یاد دلاوران و شاهان ایران کهن را در آثار گرانمایه خویش پایدار ساختند . به خصوص شاهنامه که شور ایران دوستی و شوق دلیری در شعر بلندش نهفته است ، سالیان دراز ما را در حفظ داستان های کهن و یاد پدران و نیاکان خویش یاری کرده است . اما داستان های ایران باستان محدود به داستان های شاهنامه ، یا آنچه در کتاب های تاریخ فارسی و عربی آورده اند ،نیست . در آثار کهن ایران ،افسانه ها و داستان های دلکش بسیار هست که تاکنون ، ما به سبب غفلت از فرهنگ ایران باستان از آن ها بی خبر مانده ایم . در سال های اخیر آثار قدیم ایران بیش از پیش روشن گردیده و در مطالعه و پژوهش این آثار گام های بلند برداشته شده . دریغ است که جوانان و دانش جویان از داستان های دیرینی که در مرز و بوم ما زاده و بالیده است غافل بمانند . منابع داستان ها : آنچه در این کتاب گرد آمده عموما از زبان های باستانی ایران مانند اوستایی و فارسی باستان و پهلوی و سغدی و پارتی گرفته شده و در آثار مختلف پراکنده است . قسمتی از این داستان ها از اوستا ، که کتاب مقدس زردشتیان و کهن ترین کتاب ایران است ، ترجمه شده . «داستانهای ایران باستان»، کتابی است پُر. پُر از ایران. پُر از داستان. پُر از داستانهای خیلی دور ایرانی که در میان اهل ادب، بسیار شهرت دارند و عناصر طبیعی، استورهای و تاریخی ایران را در بر می گیرد.
اسلام در ایران
نویسنده: پطروشفسکی
مترجم: کریم کشاورز
کتاب اسلام در ایران, در واقع متن درسهای نویسنده برای دانشجویان تاریخ بوده است. مهمترین موضوعات این کتاب,ظهور اسلام, ورود آن به ایران, منابع حقوق اسلامی, تدوین فقه, مجادلات فرقه ای, کلام, اسماعیلیان, قرمطیان, عرفان و پیروزی شیعه در ایران است.
کتاب در حال حاضر ممنوعه " اسلام در ایران, از هجرت تا پایان قرن نهم هجری" یکی از آثار ایران شناس بزرگ اهل شوروی سابق و عضو آکادمی علوم آن کشور " ایلیا پاولویچ پطروشفسکی" است که یکی از آثار مهم در زمینه ی منابع و متون تاریخ اسلام و تعالیم اسلامی و فقه اسلامی و صوفیگری و مذاهب و مسالک و نهضتهایی که مردم در بطن اسلام برپا کردند بویژه تشیع است. این کتاب در سال ۱۳۵۰ توسط نشر پیام به چاپ رسید و تا سال ۱۳۶۳ که ممنوع چاپ شد,هفت بار تجدید چاپ شده بود. فصل آخر کتاب به چگونگی شکل گیری تشیع در ایران میپردازد.
دره نادره (تاریخ عصر نادرشاه)
این اثر که نثرى مصنوع و متکلفانه دارد، به تاریخ‌ایران از آغاز روى کار آمدن نادر شاه تا کشته شدن او در فتح‌آباد قوچان و روى دادهاى یک ساله ایران پس از مرگ وى مى‌پردازد. انگیزه اصلى نویسنده را خودنمایى مترسلانه دانسته‌اند، اما به هر روى گزارش‌هاى تاریخى سودمند و درخورى نیز در نوشته وى مى‌توان یافت و کتابش را بر اثر انبوهى و انباشتگى واژگان دیریاب فارسى و تازى و آیات و احادیث و امثال و اشعار عربى و برخوردارى از صنایع لفظى گوناگون و کرشمه‌کارى‌هاى مُنشیانه، «نادره نادرات» خواند. گفته‌اند که این کتاب دشوارترین و متکلفانه‌ترین متن به نثر مصنوع فارسى به شمار مى‌رود؛ زیرا نویسنده خود به انگیزه پدید آوردن چنین نثرى به نوشتن آن پرداخته و تاریخ‌نویسى نزد او از اهمیت کم‌ترى برخوردار بوده است. از زمان پیدایى این اثر (کمابیش سه سده)، گاهى ادیبان و فاضلان روزگار بدان روى آورده و گاهى از آن دورى کرده‌اند. روزگارى این کتاب قبله نامه‌نویسان بوده است و روزى آماج طنز و ریشخند متعلمان. اگرچه زمانى واژگان دره نادره را براى چیره‌دست شدن در املا از بر مى‌کردند و بخش‌هایى را از آن در نامه‌ها مى‌گنجاندند، دیرى نگذشت که همان جملات را «ترّهات» یا «تطویل بلاطائل» خواندند و نویسنده آنها را سفیهى خودخواه و دیوانه‌اى یاوه‌سرا برشمردند. بارى، هر ادیب و مترسلى خود را از ورق زدن این کتاب و خواندن آن بى‌نیاز نمى‌داند و اثر خامه میرزا مهدى‌خان را همچون دیگر متن‌هاى مصنوع مانند مرزبان‌نامه، سندبادنامه، نفثه المصدور و تاریخ وصاف مى‌خواند. نثر کتاب یک‌نواخت نیست و به گفته مصحح دانش‌مند کتاب، آن را در فصاحت همچون متون ادبى سده ششم نمى‌توان دانست و حتى نفثه المصدور در جاهایى بر آن مى‌چربد. دیدگاه یا داورى نویسنده را درباره کسانى که شرح حالشان را مى‌نویسد یا دیدگاهش را درباره روى‌دادهایى که پیش مى‌آید، از شعرهاى عربى یا آیات و روایتى که در متن کتابش مى‌گنجاند، به نیکى مى‌توان فهمید؛ چنان‌که در «بیان تسخیر قندهار» و راندن افغانان از آن‌جا، سخنش را چنین آغاز مى‌کند: «فانظر کیف کان عاقبه المفسدین». البته گفتارهاى صریح او نیز درباره دشمنان نادر شاه یا توصیف شاهان افشارى به‌ویژه نادر کم نیست. به گفته برخى از تاریخ‌پژوهان، نیمى از صفحات این کتاب حاشیه و تفسیر کلمات متن به شمار مى‌رود و نویسنده بیست برابر بیشتر از آنچه در خور گفتن بوده، لفظ و کلام به جاى تاریخ به خورد خواننده داده و بیش از اینکه نشان‌دهنده چهره تاریخى نادر شاه و بازگو کننده کشاکش‌هاى نظامى و سیاسى او باشد، زمینه‌اى براى خودنمایى‌ها و تردستى‌هاى ادبى خود فراهم آورده است. از این‌رو، درون‌مایه گزارش‌هاى تاریخى دُره، اندک مى‌نماید. نخستین عنوان کتاب پس از دیباچه بلند و دشوار آن، به «اختلال ممالک ایران» اشاره مى‌کند و از چگونگى چیرگى افغانان بر اصفهان گزارش مى‌دهد. جلوس طهماسب شاه و پایان یافتن دوران پادشاهى محمود افغان و نشستن اشرف افغان در جاى او و کشته شدن خاقان، درون‌مایه گزارش‌هاى بعدى کتاب است. نویسنده همچنین به دگرگونى احوال نادرشاه و تصرف مشهد مقدس و بر پایى نهضت «رایات همایون» به سوى هرات اشاره مى‌کند و با توصیف چگونگى تسخیر اصفهان و فتح ارومیه و تبریز و پس از آن جنگ ابراهیم خان با افغانان و شکست خوردنش، از بازگشت سپاه نادر به خراسان خبر مى‌دهد. گزارش درباره ازدواج کسانى مانند رضاقلى میرزا، جنگ و صلح شاهان افشارى با دشمنانشان، رسیدن افراد به پادشاهى یا عزل و کشته شدن آنان، لشکرکشى‌هاى نادر به هند و بخارا و خوارزم و دیگر فتوحات و تصرف‌هایى که در دوران افشاریان رخ داد، شرح حال جانشینان وى و ویژگى و شمار فرزندان و بازماندگان آنان، کشته شدن نادر و سرانجام پادشاهى على‌شاه و جلوس شاهرخ میرزا در خراسان و ابراهیم‌خان در تبریز، مهمترین بخش‌هاى کتاب به شمار مى‌روند. برخى از روى‌دادها مانند «تذهیب قبه نجف» یا توصیف مکان‌هایى مانند قلعه کلات، در پى این مباحث اصلى آورده شده‌اند. گزارش‌هاى نویسنده درباره جنگ‌هایى که در آن دوران روى داده است، کمابیش تصویرى نمایان و نیکو از چگونگى مراودات سیاسى و برنامه‌هاى درازمدت شاهان افشار به‌ویژه نادر، پیش روى خواننده مى‌نهد و او را از حوادث خُرد و گفت‌وگوها و کارهاى تأثیرگذار در این روى‌دادها آگاه مى‌کند.
سفرنامه ی پییترو دلاواله (۲جلدی)
پییترو دلاواله
ترجمه: محمود بهفروزی
پییترو دلاواله اشراف زاده ایتالیائی پس از ناکامی در عشق عزم سفر کرده و در اوایل قرن هفدهم راهی شرق می شود. او پس از قسطنطنیه، مصر، فلسطین و بغداد همراه همسر کلدانی خود عازم ایران(دوره صفوی) شده شش سال در ایران میماند و بیشتر زمان خود را در دربار و میان درباریان و روحانیون ایران می گذراند وروابط آنها را درکتابش به تصویر می کشد. او هرقدر یک متعصب مذهبی(کاتولیک) است و مساله امامت را معادل حکومت می داند به همان اندازه جهانگردی دقیق و تیزبین و مسلط به مباحث است. او در میان سیاحانی که به ایران آمده اند یک استثناست چون به هزینه شخصی خود سفر می کند به هرکجا می رود و مشاهداتش را بی پروا بیان می کند و نیز چون دیگران از سفر خود مقصد سیاسی یا مذهبی را پیگیری نمی کند.
سنگ صبور
صادق چوبک
سنگ صبور رمانی از صادق چوبک است که در سال ۱۳۴۵ خورشیدی منتشر شده‌است.
اصطلاح سنگ صبور در فرهنگ عامهٔ ایرانی برای کسی یا چیزی به کار می‌رود که شنونده همه دردها و رنجهای آدمی است. سنگ صبور درد دل‌ها را می‌شنود و غم‌خواری می‌ورزد.
ساختار این رمان بر اساس تک گویی یا مونولوگ است. تمام شخصیت‌ها در فصولی جداگانه به شیوهٔ راوی اول شخص و به زبان گفتاری حرف می‌زنند. فن یا صناعت رمان، شیوهٔ جریان سیال ذهن است که جیمز جویس پیش‌تر در رمان معروف خود اولیس اجرا کرده بود.
احمدآقا شخصیت اصلی این رمان است، که با نگاهی تیزبین، خرافه، جهل و تهیدستی مردم شیراز یا مردم ایران را به تصویر می‌کشد.
تمام رمان و تمام تک گویی‌ها، بازتاب جهان تاریک و خون‌آلودی است که نویسنده از ایران در سال‌های نخستین قرن بیستم تصویر می‌کند. جنایتکاری بی‌رحم به نام سیف القلم در شیراز زن‌های صیغه‌رو را به دام انداخته و می‌کشد. احمدآقا در نقش معلم و نویسنده گویی ناخودآگاه روایت‌گر همه این فجایع از زبان شخصیت‌های این رمان است.
سنگ صبور یکی از آثار معروف چوبک، تصویری سیاه از زندگی آمیخته با فقر مردم شیراز در سال‌های حکومت پهلوی است. محوریت رمان سنگ صبور توصیف‌ها و گرایش‌های سودازدهٔ جنسی از منظر شخصیت‌های داستان است. در بسیاری از بخش‌های رمان جهان‌بینی و نگرش اجتماعی شخصیت‌ها ارائه‌گر نوعی ابهام دهشتناک از جامعه است، طوری‌که فضای رمان را به کابوس هراس‌آوری بدل می‌کند که در آن همه‌چیز در ناامیدی ابدی ساکن مانده و امکان عبور و گذار از آن وجود ندارد. با توجه به ویژگی‌های برشمردهٔ این کتاب، می‌توان تأثیر مشهود آثار صادق هدایت در آن را مشاهده نمود.
تاریخ یهود ایران (سه جلدی)
نویسنده: حبیب لوی
جلد اول : از تاریخ مختصر عهد باستانی بنی اسرائیل تا ورود به ایران و تاریخ یهود ایران از ابتدای ورود جمعیت اسرائیل و یهود به ایران تا آخر سلسله هخامنشی جلد دوم : از ابتدای تسلط سلوکیدها در ایران تا انقراض سلسله شاهنشاهان اشکانی و تسلط اعراب الی مقدمه حمله مغول با ۱۹ گراور جلد سوم : از زمان سلطان سنجر تا عصر پهلوی مشتمل بر ۸۰ گراور علل و موجبات نفرت از یهود عصر سلطان سنجر عصر ایل ارسلان جنگ دوم صلیبی عصر تکش خوارزمشاهی و وضع یهودیان در بغداد عصر علاءالدین و جلال الیدن سلجوقی و حمله چنگیز به ایران مروری دارد بر چگونگی پیدایش قوم بنی اسرائیل و سیر تحولاتی که این قوم بویژه ساکنان یهودی سرزمین ایران از حدود دو هزار و پانصد سال پیش پشت سر گذارده اند و سرانجام پس از آوارگیها، نابسامانیها و تحمل مصائب فراوان، دوباره در «ارض موعود» ساکن شده و از آن همه رنج و دشواری، خلاصی یافته اند. این کتاب در ۱۱ بخش و ۱۸۳۵ صفحه در سال ۱۹۵۶ و در سه جلد به رشته تحریر درآمده است. جلد اول کتاب در همان سال و جلد دوم و سوم آن در ۱۹۶۰ انتشار یافت.
توفان در ایران (۲جلدی)
احمد احرار
توفان در ایران کوششی است در طریق بررسی و بازشناساندن زوایا و خفایای دوره جنگ جهانی اول در ایران و عندالمقدور تشریح و تحلیل نقشی که ایرانیان از پیر و جوان و خرد و کلان در برخورد با این تجربه بزرگ تاریخی ایفا کرده اند. اینجانب ابتدا به قصد تنظیم یک رمان تاریخی، کتب و رسالات و مدارک و اسنادی را که بر دقایق وقایع چهارساله ۱۹۱۸ - ۱۹۱۴ (۱۳۳۲ - ۱۳۳۶ هجری قمری) اشتمال دارد مورد مراجعه و مطالعه قرار داد. اما تدریجا که این تحقیقات فراتر می رفت و خصوصا به برکت مذاکره و مصاحبه با جمعی از رجال معمر و موثق که هر کدام به مناسبتی در مسیر وقایع و حوادث این دوران قرار داشته و از نزدیک ناظر جریان بوده اند، آشنایی بیشتری نسبت به حقایق اوضاع و کم و کیف قضایا حاصل می کرد، به درستی دریافت که رخدادهای این دوران خود از هر قصه ای جالبتر و جاذب تر و حیرت انگیزتر و عبرت آمیزتر است، چندان که هر گونه دخل و تصرفی از لطف آن می کاهد. از این رو تصمیم خود را عوض کرد و بر آن شد تا اطلاعات و استشهادات و مدارک و اسنادی را که به صورت مجموعه ای از مواد خام گردآورده بود، دستمایه تدوین سلسله وقایع و رویدادهای این دوره از تاریخ در چهار گوشه ایران با رعایت توالی و ترتیب وقوع قرار دهد و کاری در حدود بضاعت محدود خود عرضه دارد.
سفرنامه حاج سیاح
محمدعلی سیاح
به کوشش: علی دهباشی
میرزا محمدعلی محلاتی معروف به حاجی سیاح از سفرنامه نویسان دوره قاجاریه است. از او دو اثر به نام‌های " سفرنامه حاج سیاح " و " خاطرات حاج سیاح " در حوزه سفرنامه نویسی، به جای مانده‌است. حاج سیاح وقایع دوران سفر خود را به اقصی نقاط اروپا و آمریکای شمالی و همچنین کشورهای شرق از جمله هندوستان را شرح داده‌است. سفرنامه حاج سیّاح به فرنگ (چاپ علی دهباشی، تهران ۱۳۶۳ شمسی) شرح سفرهای او در اروپاست.
خاطرات حاج سیّاح یا دوره خوف و وحشت مربوط به عصر مشروطیت ایران است. این خاطرات، از بازگشت حاج سیّاح به ایران در ۱۲۹۴ ق آغاز می‌شود و با رویدادهای ۱۳۲۷ ق و ماجرای فتح تهران پایان می‌یابد و جمعاً حوادث ۳۴ سال قمری را در برمی‌گیرد. کتاب، آمیزه‌ای است از سفرنامه، خاطرات، گزارش اوضاع سیاسی - اجتماعی و توصیفهای تاریخی که از دو بخش اصلی و تا اندازه‌ای متفاوت تشکیل می‌شود: بخش اول تا ۱۳۱۱ ق و ماجرای پناهنده شدن به سفارت که بیشتر سفرنامه و خاطره‌نویسی است؛ و بخش‌دوم تا ۱۳۲۷ ق که بیشتر تاریخ‌نگاری است.
خسیس
مولیر
ترجمه: س. م. ع. جمالزاده
خسیس (به فرانسوی: L'Avare) نام مشهورترین نمایشنامهٔ ژان باتیست پوکلن متخلص به مولیر، درام‌نویس فرانسوی است. در خسیس مولیر، طنز را چاشنی حرص و طمع زشت یک انسان (هارپاگون) قرار می‌دهد به طوری که در طول داستان دیالوگ‌های هارپاگون در عین اینکه خنده را با ما همراه می‌کند، نفرت خواننده را به این شخصیت بیشتر می‌کند.اشخاصی مال دوست که عشق خود را با پول تقسیم می‌کنند.
شاهکارهای فرش ایران (۲جلدی)
مصور - رنگی چاپ نفیس
شامل توضیحات مبسوطی در ارتباط با طرح ، رنگ ، تاریخ ، منطقه، بافت و... فرش های ایران همراه با عکس های مربوطه
طرح و نقش زیبا و شاخص از ویژگی های منحصر به فرد فرش کرمان است که در طول سده های اخیر به رشد این صنعت در منطقه کمک بسیار کرده است. اما این شاخصه در طول این دوران بنا به سلیقه بازار بسیار رنگ تغییر و دگرگونی به خود گرفته است.
به عنوان مثال طرح و تکنیک فرش های دوره ترمه و بهارستانی کرمان با دوره های بعد مثل عصر گوبلن متفاوت است . به همین دلیل بسیاری از طرح ها در طول تاریخ فراموش شده اند که فرش روبه رو یکی از آنها است و به اختصار به معرفی آن می پردازیم.
به صیغه اول شخص مفرد (مجموعه داستان)
مهشید امیرشاهی
اولین مجموعه داستانش به نام «کوچهٔ بن بست» در سن هفده سالگی به اتمام رسید و در سال ۱۳۴۵ منتشر شد. امیرشاهی مقالاتی نیز در مطبوعات منتشر کرده است. او پس از انقلاب به فرانسه مهاجرت کرد. با فرخ غفاری ازدواج کرد. ولی این ازدواج موفقی نبود و زود به جدایی انجامید. ازدواج دوم او نیز به همین ترتیب به جدایی ختم شد و پس از آن دیگر ازدواج نکرد.
آدمک حصیری
اناتول فرانس
ترجمه: ناصح ناطق
آدمک حصیری جزئی از مجموعه ایست که آناتول فرانس با عنوان تاریخ معاصر در چهار جلد: «نارون باغ» ، «آدمک حصیری» ، «انگشتر آمتیست» ، «مسیو برژره در پاریس» تالیف نموده است. این کتابها جنبه تاریخی به معنای متعارف ندارند. در این چهار جلد اشخاص خیالی به کارهائی دست می زنند و سخنانی میگویند که مختص فرانسویان در حدود معینی از تاریخ است. «آدمک حصیری» یا «آدمک جگنی» وسیله ای است که خانم آقای برژره دامنهای خود را دوخته و به آن می آویزد. در این داستان با زندگی خانوادگی برژره و ناکامیهای خصوصی او آشنا می شویم.
خدمتکار مسیو برژره دختری روستایی بود، و پیش از آنکه به شهر بیاید سالها در کشتزارها و تاکستانها کار کرده بود. او دیده بود که گاهی خشکسالی خوشه های نارس انگور را خشک می کند و تگرگ در چند لحظه حاصل یک سال رنج را از بین می برد ولی این را هم دیده بود که در سال بعد شاخه های نرم تاک جوانه زده و گندم از زمین تگرگ زده سبزتر و شاداب تر به بار آمده است... زندگی روستایی که زندگی کوشش و کار و شکیبائی است به او یاد داده بود که بر روی این کره خاکی که نیمی از آن افسرده و نیمی دیگر آتشدان است همه چیز می گذرد و هیچ آسیبی نیست که جبران نشود و هیچ زخمی نیست که التیام نپذیرد...
