پژوهش هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب از آغاز تا به امروز

آیین مهری یکی از آیین‌های کهن و تأثیرگذار بر فرهنگ ایرانی است. این آیین هند و ایرانی که در ایران و بخش وسیعی از آسیا و اروپا رواج داشته، تأثیر زیادی بر آیین‌های پس از خود گذاشته است. نگارنده در این اثر تلاش کرده تا با تکیه بر دستاوردهای پژوهشگران پیشین، ضمن معرفی آیین مهر، بازتاب اندیشه‌های این آیین را در بخش شاهان پیشدادی شاهنامه مورد بررسی قرار دهد. در این کتاب به مواردی چون تاریخچه دین مهر، ارتباط این دین با دیگر دین‌ها، چهار رکن اساسی در این آیین و رایج‌ترین نمادهای دین مهری پرداخته شده است.

مِهرپرستی یا آیین مهر یا میترائیسم، آیینی رازآمیز بود که بر پایه پرستش مهر (میترا) ایزد ایران باستان و خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ، در دوران پیش از آیین زرتشت بنیان نهاده شد. این آیین بعدها دگرگون شده و به سرزمینهای امپراطوری روم برده شد و در طول سده‌های دوم و سوم پس از میلاد، در تمام نواحی تحت فرمانروایی روم، در سرزمین اصلی اروپا، شمال آفریقا و بریتانیا برپا بود. گرچه پس از پذیرفتن آیین مسیحیت توسط امپراطور کنستانتین در اوایل سده چهارم میلادی، این دین محو شد، اما تاثیری به‌سزا بر ادیانی چون مسیحیت بر جای گذاشت.

از دوران داریوش بزرگ هخامنشی به بعد، آیین زرتشت، دین رسمی ایران بوده است. با اینحال، داریوش و جانشینانش قصد نداشتند شرایط سیاسی سختگیرانه‌ای ایجاد کنند تا باورهای قدیمی را که همچنان نزد بسیاری از نجیب‌زادگان محبوب بود، از میان بردارند. بدینسان آیین زرتشت، رفته‌رفته با عناصر آیین چند ایزدی قدیم در هم آمیخت و یَشت‌هایی در ستایش ایزدان کهن سروده شد. یشتی در اوستا به نام مهریَشت به مهر یا میترا اختصاص داده شده‌است که در آن مهر، ایزدی نظاره‌گر بر همه چیز، روشنایی آسمانی، نگاهبان پیمان‌ها، محافظ نیکوکاران در این گیتی و در آخرت و بالاتر از هر چیز، دشمن بزرگ اهریمن و تاریکی و خداوند نبرد و پیروزیها تصویر شده‌است. در آیین مختلط دوران پایانی سلسله هخامنشیان، جنبه زرتشتی به وضوح بر جنبه چندخدایی پیشین آن چیرگی یافته و دیگر از قربانی‌کردن، که پیروان زرتشت از آن نفرت داشتند، یادی نمی‌شود.

مترجم :   هاشم رضی

اَوِستا نام فراگیر مجموعهٔ کهن‌ترین نوشتار و سروده‌های ایرانیان است، که همانا دانشنامهٔ ایرانیان بوده و در روزگار باستان بیست و یک نسک (کتاب) داشته و هم‌اکنون دارای پنج بخش است. بخش‌های اوستا بر این پایه‌اند: یَسنه که سخنان زرتشت، شناخته شده با نام گاهان در آن گنجانده شده،یشت‌ها (سرودهای نیایشی)، وندیداد، ویسپرد و خرده‌اوستا.

هاشم رضی (۱۳۰۳در تهران) ایران‌شناس، نویسنده و مترجم ایرانی. رضی بیش از ۲۰ کتاب تالیفی دارد. هاشم رضی از پژوهشگران در حیطهٔ تاریخ زردشتیان است و کتاب‌ها و تحقیقات بسیاری در این زمینه دارد.

(ژاك لانتیه) در كتاب(دهكده های جادو) یا (شهرك های انسان اولیه)ی خود تمام دیده ها شنیده ها و مطالعاتش را درباره ی ریشه ی فرهنگ های گوناگون بشری از زمان انسان های غارنشین تا به امروز ارایه داده و با صراحت و سادگی ویژگی های قبایل ابتدایی چاد كنگو گابن توگو كامرون و دیگر جاهای افریقا را تشریح كرده است. او هدف خود را از نوشتن این كتاب نجات انسان از تحجر تعصب فكری و یك سونگری و كشاندن او به سوی نوع دوستی خیرخواهی عشق و حمایت از زنان و كودكان می داند. لانتيه در اين كتاب ديده ها، شنيده ها و مطالعات خود را درباره ريشه فرهنگ هاي گوناگون بشري از زمان انسان غارنشين تا به امروز ارائه داده و با صراحت و سادگي ويژگي هاي قبايل ابتدايي چاد، كنگو، گابن، توگو، كامرون و ساير جاهاي آفريقا را تشريح كرده است.

اگر بتوان کار ژاک لانتیه را _ به درستی _ مطالعه اخلاقی دانست، این مزیت را دارد که از هرگونه جزم اندیشی دوری می کند و در خشکی یک اثر نظری نمی افتد. نویسنده که سفرهای زیادی داشته، آفریقا را به خوبی می شناسد. او آنچه را که در کنگو، گابن، توگو و غیره دیده است، به سادگی و به شیوه ای بسیار واضح بازگو می کند. اعمال جادوگران سیاه‌پوست، آیین‌های آغاز (ختنه، بریدن و غیره)، آیین‌های باروری، عدالت بدوی مبتنی بر جادو، رابطه بین سحر و جادو و تمایلات جنسی - گزارش‌گر گاهی جای خود را به مفسر یا انسان‌شناس-قوم‌شناس می‌دهد. از این عکس‌های فوری، این حکایت‌ها و این اظهارنظرها، نمایه یک فرهنگ سحرآمیز-جنسی به تدریج نمایان می‌شود که نویسنده به طور گذرا از نادیده گرفته شدن آن توسط جوامع تکنوکرات مدرن - یا رد آن در بلوک - ابراز تأسف می‌کند. شهر جادویی اثری است که در عین حال ماجراجویی، مشاهده و سند قوم شناسی است. خواننده به اندازه سود از آن لذت خواهد برد.ژاک لانتیه نام مستعار یک مقام ارشد داخلی، مامور مخفی سابق است که در دستور ملت برای اقدامات مقاومت ذکر شده است. در سال 1960 ابتدا در خدمت فرانسه و سپس به عنوان کارشناس سازمان ملل عازم آفریقای سیاه شد. او که عضو هیئت مدیره چندین جامعه علمی است، مقالات و آثار متعددی در جهت اخلاق اجتماعی متناسب با تکامل اخلاق، علوم و فنون می نویسد.ژاک لانتیه قبلاً با فایارد در سال 1970، پلیس تایمز را منتشر کرده است.

نویسنده: عبدالرفیع حقیقت

عارف بزرگ قرن دوم و سوم هجری

حسن تو فزون است ز بینایی من           راز تو برون است ز دانایی من در عشق تو انتهاست تنهایی من      در وصف تو عجز است توانایی من

از زندگی بایزید بسطامی اطلاعات خیلی دقیقی در دست نیست. فصیح احمد خوافی او را زاده سال ۱۳۱ هجری نوشته است و جد او سروشان را والی ولایت قومس یا کومش دانسته است. بنا بر برخی روایات ، جد بایزید بسطامی زرتشتی بود و پدرش یکی از بزرگان بسطام بود. استاد او در تصوف مشخص نیست. عشق عرفانی در عرفان بایزید جایگاه ویژه‌ای دارد. همچنین او را پایه‌ گذار سکر و فنا در تصوف می‌دانند. گفته مشهور وی ، سبحانی ما اعظم شانی اشاره به همین مفهوم دارد.

بنا بر برخی روایات، بایزید از اصحاب جعفر صادق امام شیعیان بود. بعضی نظرات وی را معاصر محمد باقر و شاگرد جعفر صادق دو امام شیعه ، می ‌دانند این در حالیست که که وفات بایزید در قرن سوم می‌باشد حال آن که فوت امام صادق در سال ۱۴۸ هجری بوده و تفاوت وفات ایشان ۱۱۳ سال می‌شود و کسی عمر بایزید را بیش از هشتاد سال ذکر نکرده است.

از بایزید بسطامی هیچ اثر مستقلی، چه به صورت منظوم یا منثور به جای نمانده است. اما از بیانات ارزشمند وی تعداد محدودی جملات قصار باقی مانده که برخی از آنها در کتابچة حاضر به چاپ رسیده است. جلد اول از مجموعة کتاب‌های «بزرگان عرفان ایران» است. این کتابچه به زندگی‌نامه و گفته‌های بایزید بسطامی اختصاص دارد. با مطالعة این اثر علاقه و رغبت در بین دوستداران عرفان این سرزمین بیش‌تر می‌گردد. در بخش پایانی کتابچه، به چندین پرسش و پاسخ بین بایزید بسطامی و افراد دیگر نیز اشاره شده است.

...نقل است که شیخ از پس امامی نماز می کرد. پس امام گفت: یا شیخ! تو کسبی نمی کنی و از کسی چیزی نمی خواهی. از کجا می خوری؟ شیخ گفت: صبر کن تا نماز قضا کنم، که نماز از پی کسی که روزی دهنده را نداند، روا نبود...