حماسه ستارخان
نویسنده: عباس پناهی ماکوئی
مترجم: کیخسرو کشاورزی
ستارخان و باقرخان دو چهره مردمی و آزادخواه در تبریز بودند، اینان با ایستادگی و مقاومت در برابر نیروهای دولتی و ایجاد ارتباط با آزادیخواهان در شهرهای دیگر ایران و سرانجام با حمله به تهران و سقوط محمدعلی شاه، نهضت مشروطیت را احیاء کردند.
به قول مرحوم علامه قزوینی اگر روز 17 جمادی الاخری ستارخان بیرقهای سفید را پایین نمی آورد مشروطه تا مدت نامعلوم رخت از ایران بیرون میبرد زیرا آن روز در تمام نقاط ایران به جز از تبریز استبداد حکم فرما بود.
این کتاب درباره خانواده ستارخان و برادر بزرگترش اسماعیل که هنگام شرکت در یک قیام ضد دولتی کشته شد- و بعدها ستارخان هم به پیروی از برادر بزرگترش علیه رژیم شاه قیام کرد- و غیر از اینها نیز مطالبی نوشته شده است. در این نوشته به ویژه روی سرشت پیکارهای ستارخان که بر بنیاد جنبش دموکراتیک انترناسیونالیستی انجام پذیرفته، تکیه شده است و قهرمان این سرگذشت در کلیه پیکارهایش از این اصل پیروی کرده است. این کتاب در اصل به زبان آذربایجانی نوشته شده و به سال 1957 در باکو و همچنین به سال 1963 در مسکو منتشر گردیده است. "ک.گربونوا" کتاب را از آذربایجانی به روسی ترجمه و بنگاه مطبوعاتی "ساویتسکی پیستال" به سال 1972 آن را با تیتراژ صدهزار نسخه در مسکو چاپ و منتشر کرده است. کار ترجمه کتاب حاضر از متن روسی به فارسی در سال 1353 پایان یافته است.