تفسیر بصائر یمینی (۴جلدی)
تفسیر بصائر یمینی، اثر قاضی معینالدین محمّد بن محمود نیشابوری (زنده در 547 ﻫ.) از تفاسیر کهن به زبان فارسی است و در دورة بهرامشاه غزنوی (حک: 511-552 ﻫ.) به رشتة تحریر درآمده است، و از آنجا که بهرامشاه نیز همچون جدّش به «یمینالدوله» ملقّب بوده، احتمال میرود نامگذاری بصائر یمینی ناظر به همین لقب باشد.
این اثر از دیدگاه تاریخ نگارشهای فارسی اهمیت دارد و از نظر زبانی از آثار پخته و زیبای زبان فارسی به شمار میرود. نویسنده در تفسیر هر آیه به مباحث مرتبط با آن پرداخته و مطابق شیوهای که در بیشتر تفسیرهای کهن دیده میشود، مطالب تاریخی، روایات، قصص انبیا و دیگر موارد مرتبط با هر آیه را نقل میکند.
داستانهای شاهنامه فردوسی (قابدار)
به ضمیمیه پیوست کتاب : سخنی چند درباره شاهنامه از دکتر مهرداد بهار
شاهنامه روایت افسانهی نیاکان ما، بیشک در شمار برجستهترین آثار ادبی جهان است. شاهنامه پس ازحمد و ستایش خرد و بیان اندیشه های اعتقادی شاعر، با داستان کیومرث، بعنوان اولین کدخدا آغاز می گردد و با داستان هوشنگ و طهمورث، ادامـه می یابد،تا این که به داستان جمشید و ضحاک می رسد.
دراین افسانه ها، مانند دیگر داستانهای شاهنامه، می توان اندیشه های اجتماعی را از دیدگاهها ی گوناگون در بوته نقد قرارداد و آنها را تجزیه و تحلیل نمود.اهمیت داستانهای اولیه شاهنامه از این جهت است که به بررسی اولین حکومت بشری و آیین کشور داری می پردازد و دشواریهای آن را نشان می دهد
این کتاب بزرگ خود به سه بخش تقسیم میشود. اساطیری، پهلوانی و تاریخی. بخشهای اساطیری و پهلوانی شکوه و عظمت کارکرد نیاکان ما را تصویر میکند و بخش سوم که منابع بیشماری دربارهی آن یافت میشود، در برخی صحنهها در تعارض با تاریخ است و در دیگر صحنهها بیشتر روایت داستان به حساب میآید.
شاهنامه فردوسی داستان شاهان نیست ؛ مجموعه کارنامه هایی است که داستان و سرگذشت پدران توست و اینکه برای زنده ماندن چگونه جنگیده اند ؛ برای پیروزی حق چگونه قیام کرده اند ؛ چگونه از طبیعت آموخته اند و چگونه آن را رام کرده اند و چگونه با جان و تنشان این ملک را حفظ نموده اند ؛ چگونه پیرو راستی و ایمان به خداوند بوده اند و این همان میراثی است که امروز بدست تو سپرده شده. پهنه تاریخ ما که نشانه تمامی رنج ها و شادی ها ؛ دادگری ها و ستم هاست ؛ هنوز بارور از حماسه رستم ها و پهلوانی هاست.
سروده های رودکی
تاکنون دیوان جداگانهای از سرودههای رودکی دستیاب نشده است. شادروان استاد سعید نفیسی در میانۀ سالهای ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۹، به بهرهوری از شماری از متنهای کهن و قدیم و بسیاری از تذکرهها و فرهنگنامههای فارسی که در مجموع نزدیک به نود متن است، سرودههای رودکی را در کتابی به نام «احوال و اشعار رودکی سمرقندی» فراهم کرد. این متن بنمایه و دستمایهای شد برای همۀ چاپهایی که در ایران و تاجیکستان و مسکو از دیوان رودکی فراهم آمد. این کتاب نیز با عنوان «سرودههای رودکی» یکی از همین چاپهاست.
دکتر علی رواقی، در این مجموعه کوشیده است تا متنهای نظم و نثر سدۀ چهارم و پنجم را که در ماوراءالنهر نوشته شدهاند بخواند تا به همخوانیهای واژگانی سرایندگان و نویسندگان آنها با واژگان رودکی دسترسی پیدا کند. همچنین ضبط بیتهای رودکی و شعرهایی را که به او نسبت دادهاند در برخی فرهنگنامهها و دیگر کتابها دیده و آنچه را محل اختلاف بوده، با کوتاهنوشت آن کتاب در پاورقی آورده است.
وی در مقدمۀ این کتاب اذعان میکند که ناهمخوانیهای فراوان گونۀ زبانی ماوراءالنهر که اثرپذیری گستردهای زبان سغدی و شاید برخی دیگر از زبانهای میانۀ شرقی داشته، بر دشواری زبان رودکی و دیگر سرایندگان و نویسندگان این حوزۀ جغرافیایی و دورۀ تاریخی آنها افزوده است. به همین دلیل تاکنون هیچیک از مصححان دیوان رودکی و بسیاری دیگر، سرودهها و نوشتههای ماوراءالنهری سدههای چهارم و پنجم، به بهرهوری این آثار از زبانهای ایرانی میانۀ شرقی به ویژه زبان سغدی اشارهای نکردهاند.
دکتر رواقی در این کتاب، با سود جستن از «فرهنگ سغدی»، نوشتۀ شادروان استاد دکتر بدرالزمان قریب، توانسته است واژگان سغدی کاربردی در سرودههای رودکی را که در بیشتر متنهای چاپی به گونهای نادرست آمده، برای نخستین بار تصحیح و معنیگذاری کند تا خوانش شعرهای رودکی برای دوستداران این متن آسانتر شود. همچنانکه شمار بسیاری از واژههای پهلوی (فارسی میانه) با نمونههایی از برگردان متنهای پهلوی همراه و معنی شده است.
وی بهترین و ارزشمندترین کار خود را در این پژوهش نمونهها و شاهدهای فراوانی میداند که برای بسیاری از واژههای سرودههای رودکی از متنهای سدههای مختلف فراهم آورده تا خواننده با خوانش آنها بتواند با واژههای رودکی خوگیری بیشتری پیدا کند. همچنانکه با بهرهوری از گونههای زبان فارسی در ماوراءالنهر و گونۀ فارسی افغانستان و گویشهای امروزین زبان فارسی، شاهدها و مثالهایی را برای نشان دادن گسترۀ کاربردی واژگان آورده است.