ادوارد وسترمارک

ترجمه: علی بلوکباشی

ادوارد الکساندر وسترمارک (به سوئدی: Edvard Westermarck) ‏(۲۰ نوامبر ۱۸۶۲–۳ سپتامبر ۱۹۳۹) مردم‌شناس سوئدی‌زبان فنلاندی بود که بیشتر به دلیل معرفی اثر وسترمارک شناخته شده‌است. مهمترین مطالعات وی بر رویبرون‌همسری و تابوی زنای با محارم بود. وسترمارک در مورد گوناگونی سامانه‌های اخلاقی می‌نوشت، به نوعی نسبی‌گرایی باور داشت و یک نویسندهٔ معتبر در زمینه تاریخ اخلاق و رسوم ازدواج به‌شمار می‌رود. نامدارترین اثر خود تاریخ ازدواج انسان را در ۱۸۹۱ منتشر کرد. او چند کتاب نیز در زمینه رسوم مراکشی‌ها نوشت. وسترمارک استاد دانشگاه لندن از ۱۹۰۷ تا ۱۹۳۰ بود.

وسترمارک مدت 9 سال در سرزمین مراکش به پژوهش‌های میدانی پرداخت و در این اثر فرهنگ، رفتارها، عقاید، باورها و مناسک دینی مردم مراکش را پس از ورود و گسترش اسلام در سرزمین‌های افریقایی و گرایش مردم افریقا به اسلام با استناد به سندهای معتبر کتبی و پژوهش‌های شفاهی را بررسی کرده است. در این بررسی مولف آمیختگی‌های فرهنگ این مردم را در برخی عرصه‌های رفتاری، اعتقادی و مناسکی با پاره‌ای از عناصر بازمانده فرهنگی شرک‌آمیز اقوام و قبایل روزگاران پیشین به دست آورده است.

*اثر وسترمارک (انگلیسی: Westermarck effect) فرضیه‌ای روانشناختی است که براساس آن افرادی که در سال‌های آغازین زندگی در کنار هم به‌سرمی‌برند کشش جنسی‌شان نسبت به‌یکدیگر بی‌اثر و خنثی می‌شود. این پدیده را نخستین بار ادوارد وسترمارکمردم‌شناس فنلاندی، در کتاب مشهورش تاریخ ازدواج انسان به‌عنوان یکی از دلایل تابو شدن زنا با محارم مطرح کرد.

کتاب «دخمه های واتیکان» (Les Cavesdu Vatican) نوشته «آندره ژید» (Andre Gide) شامل پنج بخش است که چهار بخش آن حول محور شخصیت های متفاوتی که درعین حال به یکدیگر نیز مربوط می شوند، می چرخد و یک بخش آن در رابطه با توطئه و کلاهبرداری گروهی به نام هزارپا است که سرکرده آنان شخصی به نام «پروتوس» نامیده می شود. بخش اول کتاب درباره محققی به نام آنیتم «آرمان دوبوا» است که کافر است و از مذهب به ویژه مسیحیت انزجار دارد و درواقع یک فراماسون است. اما شبی که بر اثر عصبانیت یک دست مجسمه حضرت مریم را می شکند در خواب وی به دیدارش می آید و لنگی پایش را که مدت هاست آزارش می داده، معالجه می کند و وی به حضرت مریم و کلیسا ایمان می آورد و دست از عقایدش بر می دارد. بخش دوم کتاب اختصاص به «ژولیوس دو بارا پول» دارد که باجناق «آنتیم» است. وی فردی مذهبی و معتقد به کلیساست و نویسنده نیز هست. او سودای عضویت در فرهنگسرا را در سر می پروراند. برای دستیابی به آن بیش از حد معمول به قداست تظاهر می کند. بخش سوم کتاب مربوط به «آمه ده فلور یسوار» است که باجناق «آنتیم» و «ژولیوس» است و مردی ساده دل و معتقد و مذهبی است که درگیر یک دسیسه و کلاهبرداری می شود و برای نجات جان پاپ که درواقع دروغ و شایعه ای بیش نیست به سمت رم حرکت می کند و در آنجا به دست شخصی به نام «لافکادیو» که برادر حرامزاده ژولیوس است به قتل می رسد. که البته در بخش چهارم به نام «هزارپا»، که نام گروه کلاهبرداری است که نقشه اصلی را سرکرده آنان به نام «پرتوس» کشیده است، بیشتر به این موضوع اشاره شده و رابطه بین این مردان یعنی، ژولیوس، آنتیم، آمه ده و لافکادیو و پروتوس در بخش 5 به خوبی بیان شده و درنهایت دلیل کشته شدن «آمه ده» توسط «لافکادیو» و همچنین بازگشت مجدد «آنتیم» به فراماسونری توضیح داده شده است. کتاب «دخمه های واتیکان» در سال 1914 منتشر شد و شهرتش را مدیون یکی از شخصیت های کتابت به نام «لافکادیو» است. این کتاب درواقع نوعی انتقاد و هجو به معنای وسیع کلمه است که نتایج نامطمئن برخی آرمان ها و عقاید متحجر اواخر قرن نوزدهم میلادی در آن با طنزی ظریف و به خصوص بدون هیچگونه پیشداوری مورد انتقاد واقع شده است.