نام نویسنده : ماریا بروسیوس

نام مترجم : مانی صالحی علامه

تمدن ایرانیان از پیشرفته ترین تمدن های جهان باستان است. تاثیر این تمدن بر هند و اروپایی بر تمدن های دیگر جهان و بویژه بر تمدن های اروپای غربی، نه فقط در بعد خویشاوندی زبانی بلکه در بعد فرهنگی، اجتماعی نیز آشکار است. اما در تاریخ نگاری اروپایی، شاهنشاهی ایرانیان باستان عمدتا بر اساس منابع یونانی و رومی توصیف شده، منابعی که ایرانیان را از نظر سیاسی، فرهنگی و اجتماعی فرو دست انگاشته است. علی رغم چنین رویکردی، این پژوهش با روشنی تمام به واقعیت تاریخ ایران باستان می پردازد و حق مطلب را درباره فرهنگ، هنر، اقتصاد و قدرت نظامی سه سلسله بزرگ شاهنشاهی ایران یعنی هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان ادا می کند.

نویسنده :   میرچا الیاده

مترجم :   مانی صالحی علامه

میرچا الیاده (به رومانیایی: Mircea Eliade) (زاده ۱۹۰۷ در بخارست - درگذشته ۱۹۸۶)، از اسطوره‌شناسان و دین‌پژوهان نامدار است. وی در رومانی به دنیا آمد. در دبیرستان به مطالعه شیمی و زیست‌شناسی علاقه نشان داد. در هفده سالگی برای مطالعه کتاب شاخه زرین اثر جیمز فریزر زبان انگلیسی را فراگرفت. سپس آموختن زبان‌های ایتالیایی،عربی و فارسی را آغاز کرد. پس از دریافت مدرک کارشناسی از دانشگاه بخارست به هند عزیمت کرد و در دانشگاه کلکته به آموختن زبان سانسکریت و مطالعه آثار شرقی، دین‌شناسی و اسطوره مشغول شد. در آن‌جا مدرک دکترا گرفت و برای تدریس به دانشگاه سوربن دعوت شد. در سال ۱۹۵۲ میلادی مجموعه گفتگوهای خود با کارل یونگ را منتشر کرد. الیاده در سال ۱۹۸۶ درگذشت.

کتاب «تفریحات ایرانیان: مسکرات و مخدرات از صفویه تا قاجاریه» فارغ از موضوع بدیع و جذاب آن که در حیطه تاریخ اجتماعی قرار می‌گیرد، الگوی مناسبی است از پژوهش‌های تاریخی است که می‌توانند در ریشه‌یابی بحران‌های کنونی ایران به کار آیند.

به عقیده رودی مته نیروی جاذبه فرهنگ که تمایل داشته حقیقت و تعالی را از واقعیت خارجی ملموس باارزش‌تر و معتبرتر بداند، باعث شده ایران‌پژوهان، چه ایرانی و چه خارجی، تحقیق در فعالیت‌های متعالی‌تر و روحانی‌تر حیات بشری را بر علاقه‌شان به ابعاد مادی زندگی از جمله موضوع تولید و مصرف ترجیح دهند.

به نظر او اگر غنای سنت فرهنگی ایران و فقر نسبی اسناد اجتماعی اقتصادی برای هر دوره‌ای تا قبل از عصر جدید را هم به مورد قبل اضافه کنیم، می‌توان فهمید که چرا محققان تأثیرات سکرآور مواد مخدر و الکل را بیشتر همچون استعاره‌ای شاعرانه نگریسته‌اند.

به نظر رودی مته، مسکرات و مخدرات از دوران باستان تا عصر حاضر به گونه‌های متنوعی در حیات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران تأثیر گذاشته است. مته بر آن است که مصرف برخی از مشروبات در میان نخبگان ایرانی در دوران باستان و حتی پس از اسلام رواج داشته است؛ به طوری که در برخی موارد بر قدرت و توان نظامی و کیفیت رهبری سیاسی تأثیر منفی گذاشته است. او شکست شراب آلوده شاه اسماعیل در جنگ چالدران را از این دست تأثیرات می‌داند.

پروفسور رودی مته استاد تاریخ خاورمیانه و ایران در دانشگاه دِلِوِرآمریکا (University of Delaware) و صاحب کرسی مونروئه در تاریخ خاورمیانه است. یکی از موضوعات پژوهش وی تاریخ‌نگاری عصر صفویه است و در این زمینه کتاب‌های «زوال صفویه و سقوط اصفهان» و «پژوهش‌های پولی و مالی ایران از صفویه تا قاجار» را پیش از این به رشته تحریر در آورده و منتشر کرده است.

پروفسور رودی مته جانشین پروفسور یار شاطر در ایرانیکا و از برجسته‌ترین ایران‌شناسان حال حاضر جهان است.

زمانی که ناپلئون قصد حمله به هندوستان را داشت، هئیتی را به سرپرستی ژنرال گاردان به دربار فتحعلی‌شاه قاجار فرستاد تا راه عبور از ایران را برای خود باز کند. حکومت هند برای خنثا کردن اقدامات هئیت فرانسوی، ژنرال مالکوم را در 1808 به ایران فرستاد. همان هنگام، سر هارفورد جونز مستقیماً از دربار انگلیس  به ایران فرستاده شد و در حالی که قوای انگلیسی هند قصد اشغال جزیرة خارک را داشتند، توانست به پایتخت برود و عهدنامه‌ای با حکومت ایران امضا کند که به موجب آن، ایران انصراف خود را از اتحاد با فرانسه اعلام داشت و حتی ژنرال گاردان را به درخواست سر هارفورد از ایران اخراج کرد. اثر پیشِ ‌رو شرح مشاهدات و ماجراهای سر هارفورد جونز طی سفرش به ایران از جزیرة خارک تا رسیدن به تهران و امضای عهدنامه است.

مترجم: مانی صالحی علامه

سرلشکر حسن اَرفَع (۱۲۷۳–۱۳۶۵ خورشیدی) رئیس ستاد ارتش ایران در سال‌های ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۶ میلادی و از همکاران کودتای ۲۸ مرداد بود. وی برای نژاد آریایی ارزش زیادی قائل بود و به آموزه‌های فاشیسم و نازیسم گرایش داشت.

حسن ارفع فرزند میرزا رضاخان ارفع‌الدوله دانش بود. چهار ساله که بود پدرش با تقدیم پیشکشی قابل ملاحظه‌ای از مظفرالدین شاه برای او لقبارفع‌السلطان گرفت.

حسن ارفع تحصیلات خود را به اقتضای شغل پدرش که غالباً مقام سفارت داشت، در استانبول و پاریس انجام داد. از دانشکده نظامی سن‌سیر و سمور فرانسه دانش‌آموخته شد. او و برادرش «ابراهیم ارفع»، هر دو از نظامیان عالی‌رتبه ارتش ایران بودند.

حسن ارفع، به عنوان یک افسر ایرانی سال‌ها در نواحی مرزی با مسائل کردها درگیر بوده و کتابی به نام «کردها» در این باره نوشته‌است.

وی در ۱۳۲۳ درجه سرلشکری گرفت و به فرمانداری نظامی راه‌آهن و راه شوسه برگزیده شد. زمانی نیز وابسته نظامی ایران در انگلیس بود. در ۱۳۲۳ به ریاست ستاد ارتش انتخاب شد و نزدیک یک سال و چند ماه در این سمت قرار داشت.

توقیف سرلشکر ارفع

برخی کوشش‌های مفید به تفکرات مفید هیتلری همچنان در ارتش ایران حاکم است که متأسفانه با آن مقابله می‌شود- نظیر بازداشت سرلشکرارفع- اما نه آنچنان که این مقابله به قربانی شدن ژنرال‌های ارتش بینجامد. دوران کوتاهی دست آنها از ارتش کوتاه می‌شود و سپس به خدمت فراخوانده می‌شوند. مانند سرهنگ منوچهری (آریانا) که بعدها ارتشبد و رئیس ستاد ارتش شد یا سرلشکر ارفع.

در ارتش سرلشکر ارفع رئیس ستاد ارتش به تعقیب افسران آزادیخواه آغاز نمود. حزب نهضت ملی که بدست سرلشکرارفع و رهبری مستقیم سرهنگ منوچهری (سپهبد آریانای بعدی) در ارتش تشکیل گردید دامی بود برای افسران جوان که هر کس از عضویت آن سر می‌پیچید در معرض تعقیب و در لیست تبعیدی‌های جنوب قرار می‌گرفت.

روز ۲۱ فروردین سال ۱۳۲۵ خبر زیر از طرف رادیو تهران منتشر گردید: نظر به سوء ظنی که نسبت به عملیات سرلشکر ارفع رئیس سابق ستاد ارتش و اقدامات وی علیه حکومت مشروطه موجود بود به امر رئیس محترم دولت مقارن نیمه شب گذشته نامبرده بازداشت و در دژبانی زندانی گردید.

ارفع در ۱۳۶۵ در اروپا درگذشت.

ادوارد براون از ایرانشناسان به نام انگلیسی است که در سال 1862 بدنیا آمد و در سال 1925 از دنیا رفت و مهم ترین کتابی هم که درباره ی ایران نوشته تاریخ ادبیات ایران است. براون به خاطر تسلط به زبان فارسی و شناخت ادبیات و فلسفه ی اسلامی و اصول باورهای زرتشتی و بابی با نخبگان روشنفکری ارتباط داشت که تا زمان مشروطه و پس از آن هم ادامه پیدا می کرد.

کتاب «یکسال در میان ایرانیان» حاصل سفر براون است که در سال 1887 یعنی حدود 9 سال پیش از انقلاب مشروطه به ایران آمد. طبق گفته ی خودش پیش از این سفر فارسی را خیلی خوب صحبت می کرده و شرح گفتگویی ها را هم که در این سفرنامه نوشته معلوم می کند که شناخت او اززبان ما خیلی بیشتر از گفتگوهای روزمره بوده است. مثلا در تهران از میرزااسدلله اصول فلسفه ی ملاهادی سبزواری را یاد می گیرد و در شیراز با دو پسر وصال شیرازی به گفتگوی ادبی می نشیند.

دوستانی که سفرنامه ی دکتر پولاک اطریشی را خوانده باشند می دانند که در آنجا با ریزه کاری های رفتار و کارهای روزمره ی ایرانی های آن زمان آشنا می شویم. پولاک به خاطر شغلش با مردم عادی بسیار رفت و آمد داشت. براون برعکس به خاطر علاقه ای که به کارهای فکری داشت بیشتر با روشنفکران جامعه تماس داشته است. روشنفکر را اینجا به معنی کسی بکار می برم که کار فکری می کرده است. البته نوشته ی براون هم از جزئیات خالی نیست و از رسم و رسومی که دیده برایمان می گوید. و اتفاقا چون با زرتشتیان هم زیاد رفت و آمد داشته از رسم و رسوم و روحیه ی آنها بسیار می نویسد. براون پیش از آمدنش به ایران کتاب کنت گوبینو را درباره ی جنبش بابیه در سالهای 1850 خوانده بود و نوشته اش نشان می دهد که علاقه و کنجکاوی زیادی برای دانستن بیشتر درباره ی جنبش بابی داشته است. براون زمانی به ایران آمده بود که اولا جنبش بابیه سرکوب شده بود و دوم اینکه خود بابیه هم دو دسته شده بودند که عده ی کمی پیرو صبح ازل در قبرس بودند و بیشترشان پیرو بها در عکا در فلسطین. این پیروانشان در ایران نمی توانستند عقیده ی خودشان را آشکار کنند و نوشته ی براون نشان می دهد که تشکیلات مخفی داشته اند و او از شهر به شهر که می رفته با معرفی نامه ی آنها می توانسته با روشنفکران بابی آن شهر به گفتگو بنشیند.

میرچا الیاده

ترجمه: مانی صالحی علامه

متن کلاسیک توسط یک محقق کلاسیک. میرچا الیاده اثری علمی درباره تاریخچه، منشأ و شیوه‌های یوگا می‌نویسد. او به اوپانیشادها و دیگر آثار اصلی سانسکریت اشاره می کند، اما همچنین به دانشمندان زمان خود که در مورد یوگا می نوشتند اشاره می کند.

میرچا الیاده مورخ دین، داستان نویس، فیلسوف و استاد دانشگاه شیکاگو رومانیایی بود. او مفسر برجسته تجربه دینی بود که پارادایم هایی را در مطالعات دینی ایجاد کرد که تا به امروز پابرجاست. تئوری او مبنی بر اینکه هیروفونی ها(تجلی امر مقدس) اساس دین را تشکیل می دهند و تجربه بشری از واقعیت را به مکان و زمان مقدس و کفرآمیز تقسیم می کنند، تأثیرگذار بوده است.