دیوان سروش اصفهانی (۲جلدی)
تصحیح دکتر محمد جعفر محجوب
میرزا محمدعلی سدهی اصفهانی با تخلص سروش و لقب شمسالشّعراء (۱۸۱۳ – ۱۸۶۸ میلادی) مَلِکالشعرای دربار قاجاری بود که از شاعران دورهٔ بازگشت ادبی ایران شمرده میشود. بیش از همه، در قصیدهسرایی به سبک حافظ و سعدی و دیگر شاعران سبک عراقی توانا بودهاست.
میرزا محمدعلی سروش سدهی اصفهانی ملقب به شمس الشعرا در حدود سال ۱۲۲۸ هجری در قریه سده یا همان خمینی شهر کنونی دیده به جهان گشود. پدرش قنبر علی از دهقانان اصفهان بود. میرزا محمدعلی سروش سدهی اصفهانی در آغاز جوانی شغل پدر را دنبال میکرد ولی بعد از فوت پدر برادرانش با وی بنای ناسازگاری گذاشته او را به قهر از خانه پدری بیرون کردند. وی ناگزیر از زادگاه خویش یعنی خمینی شهر به اصفهان آمد و به راهنمایی ارباب ذوق، به خدمت علامه بزرگ حاج سید محمد باقر بید آبادی که از اجله علمای اصفهان بود رسید و در سایه حمایت و تشویق آن استاد سخنشناس شعر دوست، شهرت پیدا کرده و در میان شعرا و فضلای اصفهان معروف گردید. در آن زمان آوازهٔ شهرتش از اصفهان به دیگر شهرهای ایران رفت تا به ربار پادشاهان قاجاریه راه یافت. میرزا محمدعلی سروش سدهی اصفهانی بعد از قرآنی، بزرگترین قصیده سرای دوره قاجاریه است که گوی سبقت را از دیگران ربود. میرزا محمدعلی سروش سدهی اصفهانی در سوردن قصیده، بیشتر شیوهٔ فرخی و امیر معزی را دنبال میکرد. از سرودههایش چنین بر میآید که وی مردی بسیار پاک اعتقاد و پرهیزگار بودهاست.
میرزا محمدعلی سروش سدهی اصفهانی نزدیک به ۱۵ سال در تبریز به سر برد و در تمام دورهٔ ولیعهدی ناصرالدین شاه در دستگاه وی عزت و احترامی بسزا داشت. در سال ۱۲۶۴ هجری که ناصرالدین شاه از تبریز به تهران عزیمت و بر تخت سلطنت جلوس کرد؛ میرزا محمدعلی سروش سدهی اصفهانی نیز به دربار رفته و تا پایان عمر از محرمان و ملازمان شاه بودهاست. مقام و جایگاهش نزد ناصرالدین شاه به جایی رسید که به سال ۱۲۷۱ هجری در مقابل یک قصیده بیست هزار اشرفی طلا از شاه گرفت و به لقب شمس الشعرایی ملقب گردید. مطلع قصیده ای که ناصر الدین شاه او را لقب شمس الشعرا داد:
افسر خوارزمشه که سود به کیوان | با سرش آمد در این مبارک ایوان |