آیا علم و دین سازگارند؟
دنیل دنت - الوین پلنتینگا
ترجمه: مهدی غیاثوند
دنیل دنت فکر میکند که دین ممکن است برای سلامتی و روحیه انسان مفید باشد، اگرچه نه لزوما بهتر از کفر. اما او نسبت به این ادعا که دین انسان را از نظر اخلاقی بهتر می کند، تردید دارد. در کل، دنت به حقیقت باورهای مذهبی توجه نمی کند، بلکه به کارکرد آنها در فرهنگ می پردازد.
ادعای پلانتینگا مبنی بر سازگاری مسیحیت با نظریه تکاملی آغاز می شود، زیرا مسیحیان معتقدند که خدا جهان زنده را آفریده است و کاملا ممکن است که خداوند این کار را با استفاده از فرآیند تکامل انجام داده باشد. دنت به شدت این استدلال را رد می کند...
اخلاق (رویکردی کثرتگرایانه به نظریه اخلاق)
در زندگی چیزهای زیادی هست که میتوانیم از مطالعۀ آنها چشم بپوشیم، بدون اینکه عواقب ناگواری برای ما داشته باشد. علم اخلاق اما بسیار شبیه به دانش تغذیه است: همانگونه که ناچاریم بهگونهای عمل کنیم که سلامت جسمی ما تأمین شود، به همان شکل، ناگزیر به رفتارهایی هستیم که به سعادت خودمان و دیگران بینجامد. هرکدام از سنتهای اصلی اخلاق حقایقی مهم دارند که در درک ما از زندگی اخلاقی نقش دارند، حتی اگر هیچکدام از آنها نتوانند تمام حقایق مربوط به زندگی را در خود داشته باشند. در این کتاب، هر رویکرد با این حالوهوا بررسی و پرسیده میشود که این سنت چگونه میتواند زندگی اخلاقی را روشنتر کند.
اخلاق: رویکردی کثرتگرایانه به نظریۀ اخلاق، درآمدی جامع و آسانفهم بر مهمترین سنتها و مکاتب اخلاقی است، ازجمله اخلاق فضیلت، سودگرایی و وظیفهگرایی. کتاب در چهارچوب کلی طرحی کثرتگرایانه نوشته شده است و این به خواننده در درک ارتباط میان نظریهها و مکاتب اخلاقی مختلف کمک میکند. کتاب در کنار نظریههای اخلاقی مختلف، مثالهایی از زندگی روزمره و موقعیتهای اخلاقی ملموس ارائه میکند تا از این طریق قضاوت اخلاقی خواننده را بسنجد و او را با نتایج اتخاذ رویکردهای اخلاقی در عمل آشنا سازد.
پوپولیسم ایرانی (تحلیل کیفیت حکمرانی محمود احمدی نژاد از منظر اقتصاد و ارتباطات سیاسی)
علی سرزعیم و محسن رنانی
کتاب «پوپولیسم ایرانی» تلاش میکند تا دوره حکمرانی محمود احمدی نژد را در پرتو پاسخ گویی به چهار سوال زیر تحلیل کند:
1- چرا برخی سیاستها اتخاذ شد؟
2- آقای احمدی نژاد اتخاذ و اجرای این سیاستها را چگونه برای مردم و حاکمیت توجیه می کرد و پشتیبانی لازم را به دست میآورد؟
3- پیامدهای سیاستهای اقتصادی وی چه بوده است؟
4- چه درسهایی از این دوره و تجربه سیاست گذاریهای مذکور می توان به دست آورد؟
رویکرد مورد استفاده برای پاسخگویی به این چهار سوال، اقتصاد سیاسی و ارتباطات سیاسی بوده است و چارچوب نظری مورد استفاده پوپولیسم یا همان عوامگرایی است. در این کتاب نگرشی منسجم برای ارزیابی سیاست های اقتصادی و عمومی عرضه شده و تلاش شده در این تحلیل تا جای ممکن از پیش داوریها، سوگیریها و ارزش داوریها پرهیز گردد. حجم بالایی از سخنرانیهای رسمی آقای احمدی نژاد در مقام ریاست جمهوری مورد مطالعه قرار گرفته و فرازهایی از آن به عنوان شاهد مدعاهای مطرح شده در متن کتاب به صورت پی نوشت آورده شده است. این کتاب بیش از آنکه یک تاریخ نگاری رسمی از یک دوره مهم در تاریخ ایران باشد یک تاریخ نگاری تحلیلی از زاویه اقتصاد است.
تاریخچۀ فلسفۀ زمان
مترجم: حسن اميرىآرا
یادداشت نویسنده بر ترجمۀ فارسی:
طبیعتِ زمان و تغییرْ طى هزاران سال از جمله موضوعات اصلی مورد توجه فلاسفه بوده است. فلاسفۀ متقدم یونان، همچون پارمنیدس و زنون الئایی، به طبیعتِ بهظاهر متناقضنمایِ تغییر به دیدۀ شک مینگریستهاند: برای آنکه چیزی تغییر کند باید هم یک چیز باشد و هم چیزی دیگر؛ برای آنکه چیزی خلق شود باید هم باشد و هم نباشد.
فلاسفۀ مسیحی، همچون آگوستین اهل هیپو، و فلاسفۀ مسلمان، همچون غزالی، مسئلۀ گذر زمانی را در پیوند با مسئلۀ ابدیت دنبال مىکردند.
این مطالعات بهوضوح در تلقی کانت از علّیت، معرفت و استدلال کلامی-جهانشناختی اثرگذار بود. کانت شیوۀ تازهای از تفکر دربارۀ ایدئالیسم زمانی تأسیس کرد؛ همزمان با اعتراضاتی که به تلقی واقعگرایانه نیوتن از مکان و زمان داشت، از رویکرد نیوتن به علم طبیعی دفاع مىکرد.
توجه به فلسفۀ زمان در قرن بیستم شتاب گرفت، چرا که تحولات جدید در فیزیک و علوم شناختی منجر به ابداعاتی در پدیدارشناسی، متافیزیک و منطق زمان شد. تحولاتی که در نظریۀ نسبیت و فیزیک کوانتومی پدید آمده بود منجر به تلقیهایى بسیار باریکبینانهتر از مسائل بغرنج قدیمیِ مربوط به زمان در میان فیلسوفان شد.
امروزه در فلسفۀ دانشگاهى هیچ حوزهای پویاتر از فلسفۀ زمان نیست. انجمنهای فعال بسیاری در جهان به این حوزه اختصاص دارد، که اگر بخواهیم نام برخی از آنها را ذکر کنیم باید به «انجمن فلسفۀ زمان» در آمریکای شمالی، «مرکز زمان» در استرالیا، و «مرکز فلسفۀ زمان» در ایتالیا اشاره کرد.
مسئلۀ عمده در فلسفۀ زمانِ معاصر چگونگی آشتی دادن زمان آنگونه که در تجربه متجلی مىشود (در قالب گذرِ رویدادها و تغییر دینامیک در تجربه) با زمان آنگونه که در علم به ما معرفى مىشود (فیزیک مدرن زمان را بهعنوان ترتیب استاتیک رویدادها، بدون گذشته، حال، یا آیندهاى ذاتی، توصیف میکند) است. دیگر مسائل مربوط عبارتاند از سازگاری اختیار با تلقی علمی از زمان، دلیلِ جهتمندی ظاهری زمان و ارتباط میان علیت و زمان.
برای نگارنده مایۀ افتخار است که شاهد ترجمۀ کتابش به زبان فارسی، این زبان ممتاز فیلسوفان و شاعران، است. در گاهشمارى که فرهنگ فلسفی آکسفورد اخیراً از زمان زیست فیلسوفان منتشر کرده، نام زرتشت بهعنوان نخستین فیلسوف ذکر شده است. فلسفۀ یونان باستان بسیار متأثر از سنت زرتشتی بوده است، درست همانگونه که تحولات فلسفى اروپا در قرون وسطی بهشدت مرهون فیلسوفان مسلمان-ایرانی متأخری مانند ابنسینا و غزالی بوده است. ایران جامعۀ فلسفی فعال و شناختهشدهای دارد. امیدوارم در آینده شاهد تعاملات علمی بیشتری میان دانشگاهیان ایران و همتایانشان در دیگر نقاط جهان باشیم.
آدریان باردون
استاد فلسفه در دانشگاه ویک فورس
چپ داروینی (سیاست، تکامل، همکاری)
پیتر آلبرت دیوید سینگر (Peter Albert David Singer) (زاده ۶ ژوئیهٔ ۱۹۴۶) یکی از فیلسوفان معاصراسترالیا و استاد دانشگاه پرینستون در ایالات متحدهٔ آمریکا است. کتاب آزادی حیوانات او معروفترین اثر اوست. او در این کتاب به نقد دامداری صنعتی و گوشتخواری میپردازد. وی تبار یهودی دارد. در زمینهٔ گیاهخواری و حمایت از حیوانات مقالاتی نوشتهاست. همچنین وی معتقد است به لحاظ اخلاقی، حمایت نکردن از کودکان فقیر در حال مرگ، با کشتن آدمها تفاوت چندانی ندارد. او با همین نوع نگرش از فقیران حمایت میکند و راهحلی نیز برای از میان بردن فقر جهانی ارائه دادهاست که بر مبنای کمک افرادی است که درآمدی بیش از نیاز خود دارند. او همچنین معتقد است جلوگیری از اظهار نظر در مورد هولوکاست، نقض آزادی بیان است. سینگر زمانی که کارل پوپر هنوز زنده بود نقدی بر برخی آرای وی نوشت که در حقیقت نقد کتابی است که برایان مگی در معرفی آرای پوپر گردآوری و تألیف کردهاست.
در باب حذف احزاب سیاسی
چرا احزاب سیاسی شرّند؟ و چرا اعضای هر حزبی هیچگاه نمی توانند مطلقا در پی حقیقت باشند؟ زیرا احزاب سه ویژگی اصلی دارند: حزب سیاسی دستگاهی است برای ایجاد هیجانات جمعی؛ حزب سیاسی سازمانی است با هدف به کارگیری فشار جمعی و اِعمال آن بر ذهن تک تک اعضای خود؛ رشد و گسترش نامحدود حزبی هدف اول و غایی هر حزب است. به دلیل همین سه ویژگی، هر حزبی، بالقوه و به علت جاه طلبی، تمامیت خواه است. اگر حزبی در عمل تمامیت خواه نباشد، فقط به این دلیل است که احزاب دور و بر از آن پیشی گرفته اند و دست بالاتری دارند. این سه ویژگی واقعی هستند و برای هر کس که به نحوی با فعالیت های روزانۀ احزاب سیاسی سروکار داشته باشد بدیهی اند. از این رو، احزاب در پی آن حقیقتی هستند که مطابق با بینش پذیرفته شدۀ آنان باشد.
کتاب در باب حذف احزاب سیاسی درست در اواخر زندگی متأسفانه کوتاه سیمون وی در سال 1943 نوشته شد. سیمون وی در لندن به دولت تبعیدی «فرانسۀ آزاد» به رهبری ژنرال دوگل پیوسته بود؛ اما عمیقاً از اقدامات سیاستمداران فرانسوی در تبعید که سنت های کهنه و مخرب احزاب سیاسی -مثل رقابت، نفاق و جناح بندی- را باز رواج می دادند بیمناک بود. سرانجام هم به دلیل پایبندی به اصول خود همۀ مسئولیت هایش را در «فرانسۀ آزاد» در 26 جولای، زمانی که در بیمارستان بود واگذار کرد و کمی بعد در 24 اوت در سن سی و چهار سالگی درگذشت.
این مقاله برای نخستین بار هفت سال بعد در ماهنامۀ میزگرد (شمارۀ 26، فوریۀ 1950) منتشر شد که بلافاصله مورد تحسین آندره برتون (شاعر، نویسنده و نظریه پرداز سورئالیست) و آلن (نام ادبی امیل شارتیه، فیلسوف و نویسندۀ برجسته که معلم فلسفۀ سیمون وی هم بوده است) قرار گرفت. متن سپس به صورت کتاب توسط انتشارات گالیمار بازنشر شد.