آغاز و فرجام سومریان
نام نویسنده : لئونارد وولی
نام مترجم : همایون صنعتیزاده
سومریان از اقوام باستانی ساکن در جنوب سرزمین کنونی عراق یعنی میانرودان (سرزمین میانِ دو رود دجله وفرات) و شمال خلیج فارس بودند. سومر یکی از باستانیترین تمدنها و تاریخیترین مناطق جنوب میانرودان در دورهٔ مسسنگی و اوایل دورهٔ مفرغ بود. هر چند نخستین نمونههای خطی کشفشده در این ناحیه قدمتی بیش از ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد را نشان نمیدهند اما تاریخ نگاران جدید بر این باورند که با توجه به نام شهرها، رودها، شغلها و دیگر مدارک به دست آمده، این منطقه نخستین بار بین سالهای ۵۵۰۰ تا ۴۰۰۰ پیش از میلاد توسط قومی غیرسامی که به زبان سومریسخن میگفتند مسکونی شدهاست.
از میان همهٔ هنرها، شاید عالیترین دستاورد سومریان ادبیات بوده باشد. پژوهشگران ادبیات سومری را به هشت گفتار تقسیم کردهاند: اساطیر، داستانهای حماسی، سرودهها، مرثیهها، اسناد تاریخی، رسالات، احکام (دستورهای اخلاقی) و ضربالمثلها. نوشتههای سومری در سراسر خاور نزدیک باستان ترجمه و نسخهبرداری شدند و بر نوشتههای عبری و یونانی تأثیر نهادند. از میان اساطیر پرشمار سومری، سه اسطوره به داستانهای عهد عتیق شباهت دارند. یکی از این اسطورهها داستان آدمیانی را میگوید که از گل آفریده شده بودند و در سرزمینی پربار موسوم به نام دیلمون میزیستهاند که در آن نه بیماری بود و نه مرگ، ولی از آب شیرین هم خبری نبود. انکی فرمان میدهد آب شیرین را از زمین، چونان نهری که از باغ بهشت جاری است بیاورند. بدین سان دیلمون باغی ملکوتی میشود. این اسطوره از زنی میگوید که به انکی گیاهانی پیشکش میکند که نفرین برایش میآورند و سبب درد دندهاش میشوند. آن گاه یک «بانوی دنده» برای درمان آن آفریده میشود. دو داستان دیگر، توفان نوح و صبر ایوب هستند.
ایران در اسپانیا
شجاع الدین شفا
ترجمه: دکتر مهدی سمسار
موضوع اصلی این کتاب، بررسی نقش و تأثیر ایران در فرهنگ و تمدن اسپانیا است. کتاب با این مباحث فراهم آمده است: "ایران و اسپانیای پیش از اسلام"، "ایران، اسلام و اعراب"، "نقش ایرانیان در فتح آندلس"، "ایران و خلافت اسپانیا"، "ایران در فرهنگ آندلس"، "پزشکی، ریاضیات و نجوم، معماری، موسیقی، ادبیات، تاریخنگاری و جغرافیانویسی، مذهب، فلسفه، تصوف، گیاهشناسی و کشاورزی، آبیاری قنات، دریانوردی، زندگی اجتماعی، بازرگانی، آشپزی، و جشنهای ایرانی در آندلس" و "زبان فارسی در آندلس".
تاثیر علم در اندیشه
نام نویسنده : ریچارد فاینمن
نام مترجم : همایون صنعتیزاده
ریچارد فیلیپس فاینمن (به انگلیسی: Richard Phillips Feynman) (زاده ۱۱ مه ۱۹۱۸،نیویورک - درگذشته ۱۵ فوریه ۱۹۸۸، کالیفرنیا) از تأثیرگذارترین فیزیکدانهای آمریکایی قرن بیستم بود. او در گسترش نظریه الکترودینامیک کوانتومی سهم مهمی داشت و از دانشمندان پروژه منهتن، پروژهای که به ساخت نخستین بمب اتمی انجامید بود. بعدها او یکی از اعضای کمیسیون راجرز بود که از سوی رییس جمهور ایالات متحده وظیفه بررسی واقعهٔ انفجار فضاپیمای چلنجر را بر عهده داشت. در سال ۱۹۶۵، فاینمن به دلیل پژوهشهایش در زمینه الکترودینامیک کوانتومی، جایزه نوبل فیزیک را به همراه جولیان شووینگر و سینایترو تومونوجا دریافت کرد.
در این مجموعه 9 مقاله دربارهی علم و دین، به ویژه تاثیر علم در فکر و ذهن انسان، فراهم آمده است. در مقالهی نخست با عنوان "عدم حتمیت علوم دنیوی" ابتدا دربارهی سرشت علم سخن به میان میآید، به ویژه بر موضوع تردید و ابهام تکیه میشود. آنگاه نویسنده بر موضوع تاثیر دیدگاه علمی در مسائل سیاسی، به ویژه دشمنی ملتها، و پرسشهای دینی میپردازد. نویسنده هم چنین، به جامعهی امروزی و فجایع و مصیبتهای اجتماعیای اشاره میکند که اکتشافات علمی به وجود آورده است. نویسنده در بخش دیگر کتاب، به بحث دربارهی عدم حتمیت ارزشها میپردازد و در ضمن آن نشان میدهد که شک کردن اهمیت خاص دارد. از نظر او شک نه تنها هولناک و هراسآور نیست، بلکه امری است ارزشمند و گرانبها در کتاب همچنین مباحثی از این دست مطرح گردیده است: خوشایند بودن درک و کشف، رابطهی علم با دین، ارزش علم، تعریف علم، آشنایی با فیزیک جدید، و اطلاعاتی دربارهی سرشت قوانین فیزیکي.
تصورم براین است که نفس توانایی انجام کار،با ارزش است.اینکه حاصل و ثمر آن خیر است یا شر،بستگی به چگونگی کاربرد آن توانایی دارد.اما خود نیرو ارزشمند است.از قضای روزگار،در جزایر هاوایی،گذارم به معبدی بودایی افتاد.در آن معبد با یک روحانی بودایی آشنا شدم.بیخ گوشم گفت:نکته ای می گویم که امیدوارم هیچ گاه فراموش نکنی،هرکس را کلیدی داده اند که به قفل در بهشت می خورد و آن را می گشاید اما همین کلید،قفل در جهنم را نیز باز مي كند.
ماهی سفید کور در ایران؛ سفرنامه آنتونی اسمیت (۱۳۳۰ شمسی)
آنتونی اسمیت
ترجمه: محمود نبی زاده
مصور
آنتونی اسمیت در در کتابهای قدیمی میخواند که در آبروهای زیرزمینی معابد باستانی ایران ـ بهویژه معبد آناهیتا ـ ماهی سفید کور زندگی میکند که در دنیا منحصر به فرد بوده و نمونهاش در هیچجا دیده نشده است. او که جانورشناس و پژوهشگری باانرژی میباشد، به اتفاق سه نفر از دانشجویان دورههای فوقلیسانس دانشگاه آکسفورد با ارائهی یک طرح تحقیقاتی تلاش مینماید تا کلوپ اکتشافات دانشگاه آکسفورد را متقاعد نماید که مقدمات این سفر اکتشافی را فراهم نمایند. بیرنگ بودن ماهی و کور بودنش این فرضیه را قوت میبخشد که ماهی مورد مطالعه باید مدتی طولانی در فضای تاریک آبهای زیرزمینی زندگی کرده باشد.
اسمیت و همراهانش روز پنجشنبه ۱۶ ژوئن ۱۹۵۱ (۲۶ خردا ۱۳۳۰) با یک جیپ وانت جنگی مستعمل (وانت بدفورد 15. CWT) ... حدود هفت هزار کیلومتر راه دریایی و خشکی را میپیمایند تا به ایران میرسند. گروه اکتشافی دانشگاه آکسفورد به دنبال ماهی سفید کور بسیاری از قناتها، چشمهها، رودخانهها و منابع آبهای زیرزمینی ایران را مورد کاوش قرار میدهند ولی موفق به یافتن آن نمیشوند. اما با پدیدهی شگرفانگیزی روبهرو میشوند که به گفتهی اسمیت حتا از ماهی سفید کور نیز جالبتر بوده است. او در کاوشهای خود با سیستم قناتهای ایران آشنا میشود و تصمیم میگیرد چگونگی جاریشدن آب از عمق بیابانهای کویر کرمان را از زمان حفر مادر چاه قنات تا جاری شدن آب از مظهر قنات و شیوهی بهرهبرداری از آن را مورد مطالعه قرار دهد.
به این ترتیب او بهتنهایی چند ماه از وقت خود را صرف بررسی قناتها مینماید؛ او ساعتها در کورههای سرد، خطرناک و طولانی قناتهای جوپار کرمان به تحقیق میپردازد که نتیجهی این کاوشهای دشوار و جانفرسا گزارشی توجیهی و جامع از روش ساخت، بهرهبرداری و نگهداری قنات در ایران است.
کار اصلی اسمیت در این سفر تحقیقاتی بررسی قناتهای ایران با هدف کشف کلیهی موجودات زنده در قناتها بوده است. قناتهایی که در جوپار بررسی کرده است: قنات گهرریز، قنات توکلآباد، قنات فرمیتن، قنات فریزن، قنات نکار جلالی، قنات وکیلآباد.
به طور کلی اسمیت در زمینههای آبیاری و کشاورزی سنتی، مردم منطقه، آداب و رسوم، تریاک، مالیات، فرش و مذهب به نکات مهمی اشاره میکند.
در متن کتاب ماهی سفید کور در ایران هیچ اشارهای به این ماهی عجیب نشده است. اسمیت حدود ۲۵ سال پس از اولین سفر خود به ایران، موفق شد ماهی سفید کور را که بعداً به «ماهی کور غار» و «ماهی نوئما چلیوس اسمیتی» معروف شده است، در یک غار آبی در کوههای زاگرس بیابد.
طول این ماهی ـ که بدنش مثل بلور شفاف است ـ حدود ۱۲ سانتیمتر است و چشم ندارد. این ماهی شگفتانگیز با استفاده از شاخکهایش هر مانعی را تشخیص میدهد و بهراحتی ماهیهای چشمدار شنا میکند.
... ابتدا سرباز جوانی مرا مخاطب قرار دا ده و با صدای بلند کلماتی را تحویلم داد. با وجودیکه معنی حرفهایش را نفهمیدم اما معلوم بود که سلام و تهیت نمی گوید. سرباز در حالی که وانمود می کرد مرا مورد لطف و محبت قرار میدهد، با لحن طنزآلودی همان کلمات را چندین بار دیگر تکرار کرد.