از عدن تا تبعید (تاریخ حماسی قوم عهد عتیق)
دیوید رال (۱۹۵۰) مصرشناس انگلیسی است. از دهه ۱۹۸۰ نظریههای در زمینه مصر شناسی پیش کشید که مغایر نظریات رایج بود. نظریهها او به گاه شناسی جدیدی منتهی شد که نتیجهی تجدیدنظر او و عدهای از محققان بدواً در گاهشناسی سنتی مصر باستان (به خصوص سلاطین سلسلهها نوزدهم تا بیست و پنجم) و سپس در گاهشناسی سنتی خاور نزدیک باستان بود. دیوید رال این گاه شناسی را در نخستین کتاب خود، آزمونی در زمان: عهد عتیق از اسطوره تا تاریخ (۱۹۹۵)، مطرح کرد. اساس نظریه او بر این شرط استوار بود که اگر تاریخ سلطنت شاهان سلسلهها نوزدهم تا بیست و پنجم مصر را تغییر دهیم، شخصیتها اصلی عهد عتیق با آدمهای که نامشان در یافتهها باستان شناسی آمده (و پیدا شدن این نامها هیچ گرهی از گرهها تاریخ را نگشوده) مطابقت مییابند (و در نتیجه بسیاری از گرهها تاریخ گشوده میشوند.) این نظریه اجزایی از گاه شناسی سنتی فرعونها پیش از سلسله نوزدهم را هم خود به خود تغییر میداد، اما نظریه او هنوز میان محققان مقبولیت عام نیافته است.
لیکن نظریه رال به مصر منحصر نماند. او در دومین کتابش، افسانه: بنیاد تکوین تمدن (۱۹۹۸)، نظریهها جدید دیگری در مورد برخی از روایات عهد عتیق مطرح کرد.
سومین کتاب او، که کتاب حاضر است، در واقع بازگویی روایات عهد عتیق از ابتدای سفر تکوین تا پایان کتاب پادشاهان بر اساس نظریههای است که در آن دو کتاب مطرح کرده بود.
چاپ اول کتاب حاضر، که در سال ۲۰۰۲ با عنوان عهد گمشده منتشر شد و به سرعت به فروش رفت، جنجالی در محافل دانشگاهی برانگیخت و واکنشها موافق و مخالف گستردهای در میان محققان این رشته داشت. مؤلف در پیش گفتار خود توضیحاتی در این خصوص داده است:
«کتابی که در دست دارید قصهای است مبتنی بر روایات عهد عتیق، منتها قصهای که در متن یک زمان شناسی درست قرار گرفته است. برای محافل دانشگاهی نوشته نشده. این کتاب اساس تاریخ روایی قومیاست که خدای قدرت جویی را میپرستید با نامها عدیده، و ما امروز او را با نام یهوه یا یهوه میشناسیم. داستان این قوم از محلی به نام عدن در هزاره ششم قبل از میلاد شروع و به ویرانی اورشلیم توسط بابلیان قرن ششم قبل از میلاد ختم میشود. داستانی است فوق العاده غنی، متنوع و پیچیده، چندان که آن را «حماسه حماسه ها» و «کتاب کتاب ها» خواندهاند، اما ما این قصه را به زبانی ساده و سرراست نوشتهایم. اگر طالب آن اید که قصه بنی یهوه را در همان قالب کلاسیکش بخوانید، بروید ترجمه انگلیسی کینگ جیمز را بردارید و آن را با تمام «تو» و «تو را» یش بخوانید. اما اگر در عین حال میخواهید از زبان یک مورخ امروزی بدانید واقعاً چه روی داده، کی روی داده، کجا روی داده و در ارتباط با کدام یک از شخصیتها تاریخی خارج از عهد عتیق روی داده است، این کتاب پاسخ گوی خواسته شماست؛ پس بخوانیدش.
این کتاب یقیناً دندان قروچهها فراوانی بر خواهد انگیخت، به ویژه در محافل دانشگاهی، اما من هم انتظاری جز این ندارم. من چیزهایی را گفتهام که وجدانم گفت بگو، و باید چیزهایی را از بنیادهای سنت گرا بشنوم که وجدانم گفت بشنو. از کجا معلوم؟ شاید روزی حصارهای این بنیادها نیز، مثل حصار آریحا فروریزد، و سرانجام قبول کنند که «یوشع شهری را ویران کرد که واقعاً وجود داشت.»
و در نهایت آنکه «اگر در دنیای باستان سیر میکنیم و طالب آن ایم که از وقایع گذشتهها دور درک نسبتاً درستی کسب کنیم، باید توقعات مدرنیستی خود را کنار بگذاریم و دنیا را از چشم راویان عهد عتیق بنگریم. تاریخ یا الاهیات راویان عهد عتیق، تاریخ آبا واجداد این راویان بود. و آبا واجداد این راویان، همه خدا گونه بودند. کارهایی در حد خدایان میکردند و سخنانی در حد خدایان میگفتند. دنیای این راویان، دنیایی بود پر از اژدهای هفت سر و دیو شاخ دار و جن دم دار و فرشته بالدار و آسمان چندطبقه پله دار. دنیایی بود پر از معجزه، پر از خدا یا خدایانی که دم به دقیقه از آسمان پایین میآمدند و در کار بشر تجسس یا دخالت میکردند. محققان این دسته از روایتها را روایات یا متون «حماسی» خواندهاند و با این نام خواستهاند این دسته از متون را از سایر متون و روایات واقعی و تاریخی» جدا کنند.»
برادران کارامازوف (۲جلدی)
میخواهم سرگذشتِ قهرمانِ داستانم آلکسِی فیودروویچ کارامازُف را بنویسم اما درست در سرآغازِ کار، ماندهام حیران و بلاتکلیف. از یک طرف، آلکسِی فیودروویچ را قهرمانِ داستان میخوانم، ولی از طرفِ دیگر، خوب میدانم که او هر چه و هر که بوده، قهرمان نبوده؛ و به همین دلیل، میتوانم همه جور سؤالِ حتمی و ناگزیر را پیش بینی کنم؛ مثلاً : مگر آلکسِی فیودروویچ چه قابلیتی دارد که دیگران ندارند؟ چرا او را قهرمانِ داستانت کرده ای؟ مگر چکار کرده؟ مگر آدمِ مشهوری بوده؟ اگر بوده، در چه زمینهیی شهرت داشته؟ منِ خواننده چرا باید وقتم را صرفِ خواندنِ سرگذشتِ او کنم؟
سؤالِ آخر سؤالِ بسیار مهمی است، ولی تنها جوابی که من دارم این است که شاید با خواندنِ رمان خودتان بتوانید جوابِ سؤال را پیدا کنید. حالا آمدیم خواندید و نتوانستید جوابِ سؤال را پیدا کنید _ آن وقت چه؟ آمدیم خواندید و دیدید آلکسِی فیودروویچ قابلیتِ درخورِ توجهی نداشته _ آن وقت چه؟ اینها را میگویم چون متأسفانه خودم هم همین احتمال را میدهم. به نظرِ خودِ من او شخصیتِ درخورِ توجهی است، ولی نمیدانم میتوانم این را به خواننده هم بقبولانم یا نه.
عهد عتیق و جدید (۴ جلدی): قصهی زندگی و باور یک قوم
جرالد لارو
ترجمه: اصغر رستگار
مجموعهی عهد عتیق(قصهی زندگی و باور یک قوم) و عهد جدید(در بوتهی نقدعقلی) حاصل پژوهش و ترجمهی اصغر رستگار است. جرالد لارو پژوهشگر انگلیسی زبان به بررسی تحقیقی عمیقی در روایات عهد عتیق دست زده و بسیاری تحریفها و متناقضات را در این متون بازنمایی کرده است. رستگار نیز ادامهی کار او را در عهد جدید(انجیل) پی گرفته .
این مجموعه به شکل ترجمه و تالیف است. اثر اصلی، نوشته جرالد لارو با حجمی بالغ بر ۲ هزار و ۶۰۰ صفحه است و عنوان اصلی اش، «عهد عتیق، قصه زندگی و باور یک قوم» است. جلد اول مجموعه با عنوان فرعی «تکوین تورات» نوشته اصغر رستگار است. جلد دوم، خود ۲ کتاب با عنوان «زندگی و ادبیات در آینه عهد عتیق» است که نوشته جرالد لارو هستند و جلد چهارم هم دوباره نوشته رستگار است که «عهد عتیق در بوته نقد عملی» نام دارد.
اصغر رستگار: به جرئت می توان گفت که در تاریخِ فرهنگ و تمدن بشر متنی به قدمت “عهد عتیق” با این تفصیل و با این جزئیات تاریخی، بسیار نادر است. کتب عهد عتیق با تاریخ رابطه ای جدایی ناپذیر دارد. این کتاب را باید در متن تاریخ خواند وگرنه چیزی از خواندن این کتاب دستگیر خواننده نمی شود. اما در عین حال نمی توان از این واقعیت چشم پوشید که ترجمه های فارسی موجود نیز بر بغرنج شدن این کتاب بسی افزوده اند. ایرادهای این ترجمه ها به حدی است که برشمردن آن ها خود به کتابی جداگانه نیاز دارد. از سوی دیگر، فهم “عهد جدید” نیز بدون داشتن درک درستی از “عهد عتیق” ممکن نیست. ما در این کتاب کوشیده ایم حداقل ِ دانش لازم برای فهم عهد عتیق را فراهم آوریم. این کار تنها با ترجمه ی مجدد آیاتِ موردِ استناد میسر بود. پس باید توجه داشت که در این کتاب، تمامی آیاتِ نقل شده از کتب عهد عتیق ترجمه ی خود من و تمام توضیحاتی نیز که در این گفت آوردها داخل کروشه آمده اند یا گیومه هایی که برخی از واژه ها و عبارات را در بر گرفته اند از من است.
عیسا (۲ جلدی)
“عیسا” اثر شارل گنیبر، پژوهشی بیطرفانه راجع به یکی از بزرگترین پیامبران الهی است. زندگی عیسا مسیح همواره آمیخته به افسانه بوده است؛ اما نویسنده در این اثر کوشیده تا با اتکا به منابع تاریخی و متون دینی، در یک بررسی بیطرفانه، پرده از زندگی واقعی مسیح برگیرد و چهره واقعی او را به ما بنمایاند. بیشک پژوهشگر برای تدوین اثری با این حجم، سالیان زیادی از عمر خود را صرف بررسی و تحقیق کرده تا کتابی جامع در اختیار علاقهمندان قرار دهد. نکته مهم عدم وجود اثری با این اهمیت و گستردگی در خصوص زندگی عیسا -ع- در بازار کتاب فارسی زبانان است.