کتاب، حاصل تحقیق و پژوهش و تتبع چند تن از دانشمندان است که به تدریج ترجمه و تالیف شده و با تحقیقاتی تازه‌تر همراه و منتشر شده است.در این رساله، پژوهش و تحقیق و کندوکاو، پیرامون مورخان و نویسندگان یادشده در جهان باستان است که درباره‌ی زرتشت و اوستا و دین زرتشتی و سایر ادیان و مذاهب ایرانی مطالبی از خود به یادگار نهاده‌اند. در کتاب حاضر، نخست تفسیر و توجیه دانشمندانی آمده که کوشش کرده‌اند همه‌ی روایات را منطبق با دین زرتشت دانسته و قبول کنند. آنگاه عقاید گروه دوم نقل شده که برخلاف گروه اول باور داشته‌اند و سرانجام آرای پژوهش گران سوم ثبت و ضبط شده و در مجموع خواننده تا حد زیادی خود‌به‌خود بسیاری از مسایل برایش روشن و واضح می‌شود.

محمدرضا شفیعی کدکنی

شفیعی کدکنی در این کتاب به بررسی تأثیر ترجمهٔ آثارادبیات جهان بر شعر معاصر فارسی می‌پردازد. او پس از پرداختن به مجموعه عوامل مؤثر اجتماعی ـ سیاسی درانقلاب مشروطه و پیش از آن بر شعر فارسی، به تبیین زمینه‌ها و چگونگی تأثیر ترجمه بر شعر معاصر ایران می‌پردازد و معتقد است، «تحولات شعر مدرن فارسی در قرن اخیر، تابعی است از متغیر ترجمهٔ ادبیات و شعر اروپایی در قلمرو زبان پارسی.» موضوع کتاب «با چراغ و آینه» شعر و ادب فارسی در دوره‌های قاجار و پهلویاست. اشاره‌های پراکنده‌ای نیز به شعر و ادب در دورهٔ انقلاب و جمهوری اسلامی هم در این کتاب دیده می‌شود.

• در بخش اول، شماری از موضوع‌های پراهمیت در قلمرو اجتماع، سیاست و فرهنگ ایران در دورهٔ نخست و بخشی از دورهٔ دوم را با توجه به بازتاب آن‌ها در شعر و ادب این دوره‌ها، و در بخش دوم، آرا و آثار ادبی و فرهنگی پنج تن از تجددخواهان دوره قاجار را بررسی و تحلیل شده‌است.
• بخش‌های سوم و چهارم کتاب، شناسایی و تحلیل نمونه‌هایی از ترجمهٔ شعر فرنگی یا بیگانه به فارسی و تأثیر آن‌ها بر شعر شاعران اواخر دورهٔ قاجار تا نیمهٔدورهٔ پهلوی و چندین موضوع مرتبط با آن است.
• بخش پنجم عبارت است از تحلیل اجمالی آثار ۲۹ تن از شاعران ایران از مشروطه تا دهه ۱۳۴۰؛ یعنی از ادیب پیشاوری تا فروغ فرخزاد
• چند مقاله هم دربارهٔ جوانبی از شعر معاصر ایران در ضمیمهٔ کتاب آمده‌است.