گوتهولد افرایم لسینگ

ترجمه کامران جمالی

لسینگ (به آلمانی: Gotthold Ephraim Lessing) (زاده ۲۲ ژانویه ۱۷۲۹ - ۱۵ فوریه ۱۷۸۱)، نویسنده، فیلسوف، ناشر و منتقد ادبی آلمانی و از چهره‌های مهم عصر روشنگری است. نوشته‌ها و نمایشنامه‌های او نقش کلیدی در شکل‌گیری ادبیات آلمانی داشته است.

لسینگ را شاعر، نویسنده، و فیلسوفی می‌شناسند که آثارش دو موضوع را در کانون خود دارد: رواداری و انسانیت . سبک ادبی او شوخ و طناز بود. او مخالف جزم اندیشی مذهبی و برداشت خشک از متن انجیل بود. انتشار نظراتش در این باره او را وارد جدالی ادبی با کشیشی هامبورگی کرد. با منع شدن او از ادامه این جدال او نمایشنامه‌ای به نام ناثان (ناتان) خردمند نوشت که در آن به اندیشه رواداری دینی پرداخته است. داستان این نمایشنامه در زمان جنگ‌های صلیبی و در اورشلیم اتفاق می‌افتد، نمایشنامه روایت داستانی است که بین حاکمی مسلمان، بازرگانی یهودی و جنگ‌آوری مسیحی اتفاق می‌افتد. در این داستان لسینگ محبت و دوستی را خود معجزه‌ای می‌داند و بر برابری هر سه دین و عدم برتری یکی بر دیگری تاکید می‌کند .

از میان نويسندگان کلاسیک آلمانی سه نام در کتاب های مدرسه و متن های پیشنهادی آموزگاران و استادان از بس آمد بیشتری برخوردار است: گوته ، شیلر و لسینگ . این آوازه از دوران حیات سه هنرمند نامبرده تا زمان سلطه ی هيتلر ادامه داشت. در آن دوازده سال هولناک دیگر «ناتانِ فرزانه» نه اجازه ی نمایش یافت و نه دیگر کسی می توانست در مدرسه یا دانشگاه آنرا بخواند. اما پس از پایان حكومت ترور و خفقان هنر تآتر مشتاقانه تر از پیش «ناتان فرزانه» را روی صحنه آورد. تا امروز این اثر نه تنها در تآترهای نامدار کشورهای آلمانی زبان بلکه در تآترهای کوچک تر از جمله در مدارس و شهرهای کم جمعيت هم نمایش داده می شود. «ناتان فرزانه» در بسیاری از مدارس سرزمين های آلمانی زبان در شمار متن های اجباری است و یکی از آموزش های آزاداندیشی و رواداری به شمار می آید.

اما این نمايشنامه تنها اثر لسینگ نیست که در سده ی بیست و یکم نیز همچنان خواننده و بيننده دارد. دو اثر نمایشی دیگر او هم مرتب به اجرا در می آید: «امیلیا گالوتی» و «مینافن بارنهلم»، همانگونه که شمار نه چندان کمی از شعرها و فابل های این هنرمند جسور امروز هم تجدید چاپ می شود.