داستان شگفت انگیز کوانتوم (۱۰۰ رویداد شگفت انگیز که عصر کوانتوم را شکل دادند)

هاوکینگ در سخنرانی خود با عنوان گودل و پایان فیزیک که در دانشگاه کمبریج ایراد کرده بود، نشان داد که بر مبنای قضیه ناکامل بودن گودل، احتمالا ذات جهان و قوانین بنیادین آن برای همیشه از دسترس اندیشه بشری پنهان خواهد ماند. هاوکینگ براساس دستاورد گودل، به ناشناختنی بودن (و نه صرفا ناشناخته بودن) ماهیت بنیادین هستی اشاره می کند. این در حالی ست که خود او و تقریبا تمامی فیزیکدان های بزرگ دیگر، پیش از آن امید داشتند با به کارگیری الگوهای ریاضی صرف، به ماهیت بنیادین هستی و قوانین آن دست یابند.

سال ۱۹۳۱ در یک مجله علمی آلمانی مقاله نسبتا کوتاهی منتشر شد که عنوان آن چنین بود: درباره گزاره‌های صوری تصمیم‌ناپذیر در کتاب "اصول ریاضیات" و نظام‌های مرتبط. نویسنده این مقاله کرت گودل بود. او در آن زمان یک ریاضی‌دان جوان ۲۵ ساله در دانشگاه وین بود که بعدها از سال ۱۹۳۸ تا آخر عمر خود عضو دائم مرکز پژوهش‌های پیشرفته در دانشگاه پرینستون شد. این مقاله نقطی عطفی در تاریخ منطق و ریاضیات است. در سال ۱۹۵۲ که دانشگاه هاروارد خواست به او درجه دکترای افتخاری بدهد، در تقدیرنامه ذکر شده بود که این اثر کوتاه او یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های منطق در دوران مدرن است. اما علی رغم این اهمیت تاریخی، آن مقاله در زمان انتشار با استقبال خوبی مواجه نشد؛ زیرا بیشتر ریاضی‌دانان نه از عنوان مقاله چیزی فهمیدند و نه از مطالب و محتوای آن چیزی دست‌گیرشان شد. "اصول ریاضیات" که در عنوان مقاله آمده به کتاب سه جلدی مهم و مشهور آلفرد نورث وایتهد و برتراند راسل اشاره دارد. این کتاب که به منطق ریاضی و بنیادهای ریاضی می‌پردازد، در بیشتر شاخه‌های ریاضی پیش‌نیاز نبوده و به همین دلیل بیشتر ریاضی‌دانان لزومی نمی‌بینند که با مطالب مفصل آن آشنا باشند. همچنین گودل در مقاله خود به پرسش‌هایی پرداخته که تنها اندکی از پژوهشگران به آنها علاقمند بوده‌اند. استدلال‌های مقاله نیز طوری بودند که فقط متخصصان می‌توانستند از آن سر در بیاورند و آن را بخوبی درک کنند. مجموعه این عوامل باعث شد که ارزش و اهمیت آن مقاله درست درک نشود. اما امروزه اوضاع کاملا فرق کرده و نظریه گودل بطور گسترده‌ای پذیرفته شده و همگان فهمیده‌اند که نتایج آن مقاله از جهت اهمیت کاملا انقلابی هستند. نتایج و اثرات این نظریه به منطق و ریاضی محدود نمانده و دامنه گسترده‌ای از دانش‌ها را تحت الشعاع خود قرار داده است. در روزگار ما لوازم و نتایج این نظریه وارد حوزه کامپیوتر، هوش مصنوعی، فلسفه ذهن، فیزیک، فلسفه و... شده است.

کتاب حاضر نیز قصد دارد لب و محتوای نظریه گودل را طوری توضیح دهد که حتی افراد غیرمتخصص نیز بتوانند آن را درک کنند و استدلال‌های مربوط به آن را بفهمند. فهم کامل و دقیق سخنان گودل بویژه استدلال‌های او بدون آشنایی گسترده با ریاضیات بسیار دشوار است اما ساختار بنیادی استدلال‌ها و جوهر نتایج بحث برای غیرمتخصص نیز قابل درک است. البته برای چنین درک و فهمی لازم است که شخص با بعضی از دگرگونی‌ها در تاریخ منطق صوری و ریاضی آشنا باشد.

به همین دلیل در بخش اول این کتاب دو بخشی، چهار فصل برای این کار در نظر گرفته شده تا مقدمات آشنایی خواننده را با نظریه گودل فراهم کند. پس از آن چهار فصل و یک پیوست به توضیح و تبیین خود نظریه ناتمامیت اختصاص یافته است. در بخش دوم کتاب نیز چهار فصل توسط چهار نفر نگاشته شده که هر کدام از آنها خاطرات جالب خود را در مورد گودل روایت می‌کنند و خواننده را با زندگی و آثار و افکار او بهتر و بیشتر آشنا می‌کنند. کتاب حاضر که چاپ اول آن در سال ۱۹۵۸صورت گرفت، علاوه بر اینکه اولین کتابی است که جهت آشنایی افراد غیرمتخصص با نظریه گودل نگاشته شد، اما همچنان یکی از مشهورترین و پرخواننده‌ترین آثار در همین موضوع است. این اثر برای کسانی که به منطق، ریاضیات، فلسفه منطق و منطق فلسفی علاقمند هستند، علاوه بر اینکه کتابی بسیار مفید و آموزنده است، بسیار جالب، جذاب و شیرین نیز هست.