آدابالمتعلمین یا حجت بالغه / جستاری در بازتفسیر مفهوم عقل و نقد تفکر اصولی
آموزه و آیین زردشت (سه گفتار در گاهان پژوهی)
ایلیا گرشویچ
منیژه اذکایی و جواد دانش آرا
زمان و زادگاه تاریخی زردشت همواره از مسائل بنیادی گاهان پژوهی و اوستا شناسی بوده است . تاریخ سنتی زردشت فرضیه ای چالش انگیز است که موافق و مخالف را ناگزیر به سلسه ای از مباحثات می اندازد . در این کتاب ، ایلیا گرشویچ در مقام یکی از مدافعان تاریخی سنتی ، همه جوانب موضوع را بر می رسد . گرشویچ محققی است جامع الاطراف و موشکاف که عرصه های تاریخ ، گاهشماری ، جاینام شناسی ، جغرافیای باستان ، فقه اللغه و زبان شناسی تاریخی و دین ایرانی را در می نوردد و اساس استدلال حریفان را نقد می کند .
آوادوتا گیتا: سرود رستگاری: کهنترین متن وحدت وجود
اثر منظوم داتاتریا
قاسم هاشمی نژاد
این کتاب نوشتاری است مقدس منسوب به داتاتریا - از خدایانی که تجسد سه گانه ی برهما، ویشنو و شیوا به حساب می آیند- که آن را به دو نفر از شاگردانش القا کرده - البته در پایان همه ی فصول صرفا از شری کارتیکای راهب یاد شده است. مترجم در مقدمه از قدمت حداقل دو هزار ساله ی این کتاب سخن می گوید اما آنگونه که در ویکیپدیا از قول یکی از مترجمان اثر آمده، سبک نگارش آن به قرن نه یا ده میلادی بازمی گردد - البته این نافی سنت شفاهی قبل از آن نیست
در این کتاب که از هشت فصل تشکیل شده - که به روایت ویکیپدیا ظاهرا در اصل هفت فصل بوده - داتاتریا مدام یک حرف رو با زبان های مختلف بیان می کنه و اون حرف بنیادمکتب ادوایتا ودانتا ( مکتب نفی دوگانگی ) است: "خود" حقیقی فراسوی هر دوگانگی است - او نه ذهن است نه ناذهن، نه زنده است نه مرده، نه جسم است نه روان؛ نه شاد است نه ناشاد و .... . خلاصه اینکه حقیقت جهان و حقیقت انسان، که همان "خود" است، پیوستاری است واحد که همه جا هست و هیچ چیز بیرونش نیست و در عین حال هیچ چیز به او حدی نمی زند. داتا تریا دائم از استعاره ی آسمان برای "خود" استفاده می کند - همانطور پهناور و بی تمایز
من این متن رو دوست دارم چون اذعانی است به اینکه مشکل وحدت با عقلانیت منطقی قابل حل نیست. باید نامعقول بود تا بتوان از وحدت سخن گفت. نامعقولیت پذیرش این است که ثنویت وحدت است و وحدت ثنویت، به طور همزمان
آیات منتخب از کلام الله مجید
آیین کاتولیک
آیین گنوسی و عرفان اسلامی
آیین گنوسی و مانوی
آیین مهر (۲ جلدی)
پژوهش هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب از آغاز تا به امروز
آیین مهری یکی از آیینهای کهن و تأثیرگذار بر فرهنگ ایرانی است. این آیین هند و ایرانی که در ایران و بخش وسیعی از آسیا و اروپا رواج داشته، تأثیر زیادی بر آیینهای پس از خود گذاشته است. نگارنده در این اثر تلاش کرده تا با تکیه بر دستاوردهای پژوهشگران پیشین، ضمن معرفی آیین مهر، بازتاب اندیشههای این آیین را در بخش شاهان پیشدادی شاهنامه مورد بررسی قرار دهد. در این کتاب به مواردی چون تاریخچه دین مهر، ارتباط این دین با دیگر دینها، چهار رکن اساسی در این آیین و رایجترین نمادهای دین مهری پرداخته شده است.
مِهرپرستی یا آیین مهر یا میترائیسم، آیینی رازآمیز بود که بر پایه پرستش مهر (میترا) ایزد ایران باستان و خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ، در دوران پیش از آیین زرتشت بنیان نهاده شد. این آیین بعدها دگرگون شده و به سرزمینهای امپراطوری روم برده شد و در طول سدههای دوم و سوم پس از میلاد، در تمام نواحی تحت فرمانروایی روم، در سرزمین اصلی اروپا، شمال آفریقا و بریتانیا برپا بود. گرچه پس از پذیرفتن آیین مسیحیت توسط امپراطور کنستانتین در اوایل سده چهارم میلادی، این دین محو شد، اما تاثیری بهسزا بر ادیانی چون مسیحیت بر جای گذاشت.
از دوران داریوش بزرگ هخامنشی به بعد، آیین زرتشت، دین رسمی ایران بوده است. با اینحال، داریوش و جانشینانش قصد نداشتند شرایط سیاسی سختگیرانهای ایجاد کنند تا باورهای قدیمی را که همچنان نزد بسیاری از نجیبزادگان محبوب بود، از میان بردارند. بدینسان آیین زرتشت، رفتهرفته با عناصر آیین چند ایزدی قدیم در هم آمیخت و یَشتهایی در ستایش ایزدان کهن سروده شد. یشتی در اوستا به نام مهریَشت به مهر یا میترا اختصاص داده شدهاست که در آن مهر، ایزدی نظارهگر بر همه چیز، روشنایی آسمانی، نگاهبان پیمانها، محافظ نیکوکاران در این گیتی و در آخرت و بالاتر از هر چیز، دشمن بزرگ اهریمن و تاریکی و خداوند نبرد و پیروزیها تصویر شدهاست. در آیین مختلط دوران پایانی سلسله هخامنشیان، جنبه زرتشتی به وضوح بر جنبه چندخدایی پیشین آن چیرگی یافته و دیگر از قربانیکردن، که پیروان زرتشت از آن نفرت داشتند، یادی نمیشود.
آیین مهر (میترائیسم)
مِهرپرستی یا آیین مهر یا میترائیسم، آیینی رازآمیز بوده است که بر پایه و اساس پرستش مهر (میترا) ایزد ایران باستان و خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ، در دوران پیش از آیین زرتشت بنیان نهاده شد. این آیین بعدها دگرگون شده و به سرزمینهای امپراطوری روم برده شد و در طول سدههای دوم و سوم پس از میلاد، در تمام نواحی تحت فرمانروایی روم، در سرزمین اصلی اروپا، شمال آفریقا و بریتانیا برپا بود. گرچه پس از پذیرفتن آیین مسیحیت توسط امپراطور کنستانتین در اوایل سده چهارم میلادی، این دین محو شد، اما تاثیری بهسزا بر ادیانی چون مسیحیت بر جای گذاشت.
اخلاق محسنی
اخلاق محسنی کتابی از حسین واعظ کاشفی دربارهٔ اخلاق است. خواندمیر، مورخ همعصر کاشفی، این اثر را در زمرهٔ هفت کتاب مشهور کاشفی در خلال حیاتش دانستهاست. یان ریپکا آن را سومین اثر منثور در زمینهٔ اخلاق به فارسی بر میشمارد. اولی اخلاق ناصری از خواجه نصیرالدین طوسی و دومی اخلاق جلالی از جلالالدین محمد دوانی فیلسوف است که بسیار مغلق میباشد. دو کتاب قبلی توسط دو فیلسوف و متکلم نوشته شدهاند ولی کاشفی ذوق فلسفی نداشت و اثرش از این لحاظ با آن دو متفاوت است. ذوق عمومی علما در دورهٔ تیموریان چندان با فلسفهٔ محض میانه نداشت و کاشفی نیز فرزند زمانهٔ خویش بود. شاید به همین دلیل اخلاق محسنی در بین عامهٔ مردم رواج یافت و به قول ذبیحالله صفا به یکی از «کتابهای مشهور قرون اخیر در اخلاق» مبدل گشت.
ادیان بزرگ جهان
ادیان جهان باستان (۳ جلدی)
تألیف و اقتباس: یوسف اباذری - مراد فرهادپور - وهاب ولی - زهره بهجو - میترا بصیری
جلد اول: چین و هند جلد دوم: مصر و بین النهرین جلد سوم: ایرانادیان و مکتبهای فلسفی هند (۲ جلدی)
ارزش میراث صوفیه
نام نویسنده : عبدالحسین زرین کوب
زرین کوب در کتاب «ارزش میراث صوفیه» درباره اینکه صوفیه چگونه از زهد آغاز شد و به محبت گرایید و سرانجام آن چیزی شد که امروز می شناسیم، توضیح داده است.
از اوایل خلافت امویان، که خلافت در دمشق به نوعی سلطنت تبدیل شد نارضایی کسانی که بر دستگاه خلیفه به چشم اعتراض می نگریستند، رفته رفته افزونی یافت.درین میان عده یی زهاد هم بودند که بیشتر اوقاتشان در عزلت و عبادت می گذشت و کناره گیری آنها از دستگاه خلافت گویی نوعی اعتراض بود بر رفتار خلیفه وقت و سایر کسانی که به فساد و گناه گراییده بودند.
كتاب فوق حاوي يك تحقيق علمي در مورد قلمرو عرفان ، زهد و محبت ، شيخ و خانقاه ، حكمت صوفيه و ارزيابي نقاط مثبت و منفي در آراء و عملكرد صوفيان مي باشد . همچنين درباره تاريخ ، عقايد صوفيه و آداب و رسوم بزرگان اين قوم سخن به ميان آمده است .
...ملامتیه طایفهیی بودهاند از صوفیه که در قرن سوم هجری و بعد از آن،در خراسان شهرت داشتهاند و سبب اختلاف مشرب آنها با غالب صوفیهء عصر خویش عنوان ملامتی یک چند در مقابل صوفی بکار میرفته است.ملاتیه معتقد بودهاند که عبودیت و پرستند کی را باید به خدا اختصاص داد.ازینرو در این مقام باید که سالک نه عمل خود را پیش چشم آورد نه عمل و نظر مخلوق را ملاحظه کند.باید در اعمال خویش اخلاص بورزد و از هرگونه ریا دوری بگزیند و بدگمانی در حق نفس را اولین قدم حسن ظن بحق-که اصل معرفت است-بداند.
ازین جهت ملامتیه در اخلاق و معاملات عمدا سعی کردهاند که برخلاف زاهدان و پشمینهپوشان عصر از حیث لباس و رفتار و احوال ظاهری با سایر مردم تفاوت نداشته باشند تا بورطهء ریا و خودنمایی نیفتد و پشت بقبله نماز نخوانند. مخصوصا سعی داشتهاند که هرگز«در اظهار خیر و اخفاء شر نکوشند»و عبادات را بمنزلهء اسرار بین«عبد»و«حق»تلقی نمایند و خویشتن را از اظهار آن ملامت کنند.
آنچه در طی این یادداشتها آمده است جستجویی است در تاریخ تصوف، با کوششی برای ارزیابی میراث صوفیه. قسمتی از این یادداشتها چند سال پیش به هیچ نظمی خاص و به صورت مقالاتی دنباله دار در مجله یغما انتشار یافت و چون آن سلسله مقالات مورد پسند قرار گرفت تمامی یادداشتها به صورت کامل و مرتب و به گونه کتابی جداگانه که چندین برابر مقالات مندرج در یغماست به چاپ رسید.
ارزش میراث صوفیه
از اسطوره تا تاریخ
اسطورهها تا روزی که با زندگی محسوس و عملی جامعه خود مربوط باشند در میان توده مردم حیات دارند، و روزی که با این شرایط تطبیق نکنند، از زندگی توده مردم خارج میشوند و از آن به بعد در زندگی روشنفکرانه، در ادبیات، فرهنگ، مطالعات و اینها میتوانند وارد بشوند و ادامه حیات بدهند. آنها را دیگر توی قهوهخانهها نمیخوانند، دیگر سربازها در میدان جنگ شاهنامه نمیخوانند، دیگر مادرها ممکن است برای بچههایشان احیانا قصههای دیگری را تعریف بکنند، برای اینکه شرایط تغییر کرده است. بحث فقط سر این است که من این را مسئله قابل تاسف نمیدانم، این جبر زندگی اسطوره است.
از ایران زردشتی تا اسلام
نام نویسنده : شائول شاکد
نام مترجم : مرتضی ثاقب فر
مجموعة جستارهای این کتاب در پی دستیابی به دو هدف اساسیاند؛ نخست، بازنمایی توضیحات و تفسیرهای کیش زردشتی در دورة ساسانی، و دیگری چگونگی انتقال آن اندیشهها به اسلام. این دو موضوع با هم بستگی دارند: از بازتاب اندیشههای ساسانی در اندیشههای عربی ـ اسلامی اطلاعات بنیادین بسیاری در بارة کیش زردشتی دورة ساسانی کسب میکنیم و میتوانیم ارزیابی کنیم تا چه اندازه اسلام از سرازیر شدن اندیشههای ایرانی بهره جسته است. مولف کوشیده است با تحلیل دقیق آگاهیها و دانشهای ساسانیان که از مجاری گوناگون ــ چه ایرانی و چه اسلامی ــ انتقال یافتهاند، به پرسشهای اساسی در مورد کیش زردشتی در زمان ساسانیان پاسخ گوید و به بحث در بارة انتقال برخی مضامین و اندیشههای ایرانی به تفکر اسلامی بپردازد.
از دل تو تا دل من (دوازده گام برای زندگی شفقت آمیز)
مرضیه سلیمانی
خانم کارن آرمسترانگ یکی از صاحبنظران مشهور در عرصه دین در جهان انگلیسىزبان است که هفت سال از عمرش را در مسلک راهبه اى کاتولیک سپرى کرد. او شرح احوال خویش را در زندگىنامه پرفروش «از میان معبر باریک» بازنویسى کرده است. وى مؤلف کتابهاى پرفروش و نامآورى چون «خداشناسی از ابراهیم تا کنون» که تا کنون به بیش از سى زبان ترجمه شده است.
در پشت جلد این کتاب میخوانیم: این روزها کمتر درباره شفقت و مهربانی میشنویم. ادیان تاکید میکنند که شفقت معیار معنویت حقیقی است اما برخی گمان میکنند که خود دین باعث همه جنگها بوده است.
در ادامه آمده است: علت اصلی این منازعات اغلب آز و حسد و جاهطلبی است. تروریستها از دین برای توجیه شرارت و قساوت استفاده میکنند. کلیسای کاتولیک سوءاستفاده جنسی کشیشان و در نتیجه مصائب زنان و کودکان را نادیده میگیرد.
همچنین در ادامه پشت جلد این کتاب آمده است: با این حال کمتر زمانی مانند اکنون به صدای شفقتآمیز دین نیازمند بودهایم. جهان به طرز خطرناکی دوقطبی شده است. نتیجه نامتوازن بودن نگرانکننده قدرت و ثروت، خواری، بیگانگی، رخوت و خشم فزایندهای است که در قساوت تروریسم فوران میکند. ما درگیر جنگهایی هستیم که نه قادریم به آنها پایان بخشیم و نه میتوانیم در آنها پیروز شویم.
در پایان میخوانیم: اما آیا مهر و شفقت از این توانایی برخوردار است که مشکلات به ظاهر حلناشدنی زمانه ما را حل کند؟ آیا این فضیلت حتی در عصر تکنولوژی امکانپذیر است.
از زردشت تا مانی
گراردو نیولی
آرزو رسولی
از زردشت تا مانی مجموعهی چهار درسگفتار است که گراردو نیولی، ایرانشناس بزرگ ایتالیایی، در آوریل ۱۹۸۳ در کولژ دو فرانس ارائه داده است. وی در این چهار درسگفتار نتایج تحقیقاتش را در سه موضوع و سه دورهی تاریخ دینیِ ایران پیش از اسلام ارائه میکند: پیدایش دین زردشتی و نخستین مرحلهی گسترش آن، مسئلهی دین ایرانیان در زمان هخامنشیان، و جدال میان آیین مانوی و مزدایی در عهد نخستین پادشاهان ساسانی. در دو درس اول تنها به یک موضوع پرداخته میشود: خاستگاه دین زردشتی. درس اول مقدمهی ناگزیر درس دوم است، یعنی خاستگاه یا میهن و زمان زردشت، حال آنکه درس سوم به هخامنشیان و درس چهارم به آغاز عهد ساسانی مربوط میشود. آخرین فصل این کتاب شرح مواجهۀ این دین ملی با دین جهانگرای مانوی.
از شیطان تا میکروب؛ ادبیات بهداشت اسلامی در سده اخیر
اساطیر یونان
این کتاب، بازگوکننده چندین افسانه یونانی است که سینه به سینه در بین یونانیها نقل قول شده و عقاید و باورهای این ملت را به تصویر میکشد.
اساطیر با داستانهای پهلوانی افراد بشری و نیز با افسانههای جن و پری که برای سرگرمی جعل شدهاند، تفاوت بسیار دارد. اسطورهها اصولاً با روایات دینی ارتباط نزدیک دارند و واقعیّات فرهنگی پیچیدهای هستند. در میان اساطیر جهان، اساطیر یونان از آنجا که مرجع مکتوب باستانی و اصلی یونان (آثار هومر و هسیود و بعدها شاعران متأخرتر) بودهاند، حکایت دیگری دارند.
یونانیان قدیم زمین را زمین ناهموار کم و بیش مسطحی میپنداشتند که دور آن را جریان اکئانوس (اقیانوس) گرفته و بالای آن را گنبد جامد آسمان (از جنس برنج یا آهن) با پایههای استوار بر کرانههای جهان پوشانده و زیر آن را تارتاروس یا شکنجهگاه ارواح پلید پر کرده است. محل سکونت خدایان گاهی آسمان و گاهی قلههای المپ تصوّر میشد و جریان آفرینش نیز به صورت یک سلسله ازدواج و تولد تخیّل میشد. این افسانههای معنادار امّا غالباً نامعقول، آن قدر برای یونانیها جذبه داشت که به سان عقاید مذهبی نقل هر مجلس بود.
از افسانههای یونان باستان، روایتهای متعدد در دست است، اما این روایت جدید از راجر لنسلین گرین، اصالت و تألیف خوب را با هم دارد. گرین، این افسانه ها را به همان گونه که خود یونانیها در نظر میآورند، به شیوه عصر قهرمانان، در کنار هم قرار داده است.
به نظر میرسد که نویسنده در این اثر ترتیب زمانی رویدادهای مربوط به خاندان بزرگ جاودانان را سامانمندتر و مقبولتر از اغلب روایتهای در هم ریخته معروف گذشته آورده است و یکی از ویژگیهای کتاب این است که هر قصه از دل قصه دیگر جوانه میزند و رشد میکند.