نویسنده :   ایلیا گرشویچ

مترجم :   منیژه اذکایی و جواد دانش آرا

زمان و زادگاه تاریخی زردشت همواره از مسائل بنیادی گاهان پژوهی و اوستا شناسی بوده است . تاریخ سنتی زردشت فرضیه ای چالش انگیز است که موافق و مخالف را ناگزیر به سلسه ای از مباحثات می اندازد . در این کتاب ، ایلیا گرشویچ در مقام یکی از مدافعان تاریخی سنتی ، همه جوانب موضوع را بر می رسد . گرشویچ محققی است جامع الاطراف و موشکاف که عرصه های تاریخ ، گاهشماری ، جاینام شناسی ، جغرافیای باستان ، فقه اللغه و زبان شناسی تاریخی و دین ایرانی را در می نوردد و اساس استدلال حریفان را نقد می کند .

نویسنده :   ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق

ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق، نویسنده و اسطوره‌شناس، استاد دانشگاه شهید بهشتی در رشتهٔ فرهنگ و زبان‌های باستانی است. او همچنین از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶، استاد دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای بوده‌است.

اسطوره‌‏ی آفرینش در کیش مانی بخش مهمی از اساطیر باستانی ایران را تشکیل می‌دهد و به‏‌راستی مکمل اسطوره‌های زرتشتی است. کیش مانوی در صدر مسیحیت در ایران و در بخش­‌های پهناوری از شرق و غرب، از چین تا روم رشد کرد و به ادیان و باورهای عرفانی رسوخ کرد. اسطوره‏‌ی آفرینش بیانگر سه دوره‌‏ی کیهان‏شناختی است و سه دوره‏‌ی آفرینشی را به تصویر می­کشد که در آن ایزدان مهمی چون زروان، هرمزدبغ، مهرایزد یا میترای مانوی و چندین ایزد دیگر نقش‌­آفرینی می­‌کنند. این سه دوره شامل عصر زرین پیش از آفرینش مادی، عصر آمیختگی نور و ظلمت و عصر رهایی و رستگاری نور است که در پایان جهان همه‏‌ی ارواح یا انوار رستگار شده و در برابر زروان در بهشت روشنی مي ایستند و در جاودانگی مطلق در شادی و شادخواری به سر خواهند برد. اسطوره‏‌ی آفرینش مانوی تأثیر شایانی بر اساطیر و عرفان ایرانی داشته است.

نویسنده: ژاله آموزگار و احمد تفضلی

درباره ی زندگی «زرتشت» تاکنون تحقیقات فراوانی توسط نویسندگان و پژوهشگران ایرانی و خارجی انجام گرفته. پژوهش هایی که هر چند بخش های مختلفی از زندگانی این پیامبر ایران باستان را روشن کرده اند، اما باز نکات فراوان ناشناخته ای درباره ی وی – زرتشت- وجود دارد. یکی از تحقیقات بسیار جالب در این باره، پژوهشِ «ژاله آموزگار» و «احمد تفضلی» به نام «اسطوره زندگی زردشت» است. در این کتاب، پس از پیشگفتار، نویسندگان به بررسی متون و نوشته های کهن پهلوی و یونانی درباره ی زندگی و افکار «زرتشت» پرداخته، و با مقایسه نوشته های کهن و دیدگاه های نویسندگان جدید سعی در روشن نمودن زمان، مکان، افکار و عقاید و سرانجام شخصیت «اشو زرتشت» نموده اند. در ادامه، و در فصل بعدی به بررسی زندگی «زرتشت» پرداخته، و درباره او و خانواده اش و عقاید و دینی که او به ارمغان آورد به بررسی اقدام کرده اند. همچنین در فصل چهارم، نویسندگان برخی از منابع کهن پهلوی درباره «اشو زرتشت» را آورده اند که نشان گر دید نویسندگان روزگار باستان درباره پیامبرشان می باشد که از این میان متن بخش پنجم، «زراتشت نامه» مجموعه شعری است که پس از اسلام توسط زراتشت بن بهرام پژدو سروده شده و خلاصه ای از این کتاب، به صورت نثر در این بخش آمده است. در بخش ششم، نیز کتابی که معرفی شده نوشته ای جغرافیایی است که بعد از اسلام به دست شهرستانی نویسنده ی نامی سده ی ششم هجری به رشته تحریر در آمده است که در قسمت هایی از آن به «زرتشت» و «زرتشتیان» پرداخته شده.

نویسنده :   همفری کارپنتر

مترجم :   حسن کامشاد

در زندگی‌نامه و آموزه‌‌های عیسی، در خودداری‌اش از حد وسط را گرفتن به هنگام مواجهه با اخلاق‌های ناروا،‌ در تأکید او بر جهان‌شمولی و امر کلی، و نامحدودیت‌های خواست‌های اخلاقی او از بشر، نیرویی نهفته است که از تمامی سدهای مذهبی می‌گذرد و چه عقاید دینی او را باور داشته باشیم و چه نداشته باشیم ما را مجبور به اندیشیدن درباره این «نظام اخلاقی» می‌کند. تأثیر او بر امور انسانی، پس از خود او در هنر و فرهنگ امروز بسیار مهم است. از ابتدای مسیحیت و در قرون وسطا تا همین اواخر، تعداد کثیری از متفکران و هنرمندان اخلاقی اروپا به نحوی از انحا از عقاید مسیحی مایه گرفته‌اند. آثاری به تنوع و گوناگونی کمدی الهی دانته و تمامی مکتب‌های نقاشی مذهبی اروپا گواه جاذبه اخلاقی عیسی و کلیسای پرستنده اوست. با این حال به‌هیچ‌وجه نمی‌توان گفت که اینها بازتابی از دستاورد فکری عیسای تاریخی است و این عیسای نجات‌دهنده به عنوان چهره محوری مذهبی و رستگاری‌بخش است که ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. اما در قرن بیستم تصویر تغییر کرد و لااقل در محافل رادیکال، گرایشی روزافزون دیده شد که منکر تمامی چارچوب مابعد‌الطبیعی مذهب بود و آن را اسطوره می‌خواند و می‌گفت نباید کلمه به کلمه آن را صحیح دانست. هم‌زمان با آن سعی شد گونه‌ای نظام فلسفی دیگر ساخته شود که در آن تعلیمات اسطوره‌زدایی‌شده عیسی بتواند مفید باشد. به‌ویژه بسیاری از حکمای الهی، ‌اگزیستانسیالیسم را به جای تصویر یهودی مسیحی از خدا و بهشت و دوزخ عرضه کرده‌اند و این تفسیر اگزیستانسیالیستی از عیسی و مسیحیت امروزه در محافل متکلمان مورد موافقت واقع است. کتاب همفری کارپنتر با نام «اندیشه عیسی» به بررسی تاریخ‌نگارانه داستان مسیحیت از خلال بررسی جزئیات زندگی عیسی و اختلاف روایت این چهار انجیل می‌پردازد و تلاش می‌کند به این سؤال‌ها پاسخ گوید: روایت انجیل‌های مسیحی درباره کردار و گفتار عیسی تا چه‌ اندازه قابل اعتماد است؟ اندیشه عیسی با اندیشه معاصرانش چه فرقی داشت؟ عیسی در مورد خود چه فکر می‌کرد؟ نویسنده در پیشگفتار می‌گوید: «کتاب حاضر یکی از مجموعه کتاب‌هایی است که در توصیف ماهیت و اصالت و اهمیت اندیشه چهره‌های روشنفکر برجسته گذشته به تحریر در‌می‌آید. چرایی انتخاب کسی که زندگانی و مرگش موجب پیدایش مسیحیت شد برای این سلسله‌کتاب قابل‌فهم است. اما اینکه عیسی را یکی از چهره‌های روشنفکر برجسته گذشته بدانیم در نظر بسیاری افراد،‌ دست‌کم،‌ عجیب می‌نماید. به باور کلیسای مسیحی وی قطعا خیلی بیش از اینها بود، و چه بسا بی‌ایمان‌ها استدلال کنند که حضرت اصلا «روشنفکر» نبود. فزون بر این می‌توان گفت که مجزا‌ساختن «اندیشه» عیسی از سایر چیزهایی که کتاب مقدس درباره او می‌گوید تصوری نادرست است.» (‌صفحه ١٣) عیسی هیچگاه کتابی ننوشت و چهار کتاب انجیل متی، مرقس، لوقا و یوحنا که به عنوان چهار انجیل قانونی پذیرفته شده‌اند، کتاب‌هایی بوده‌اند که رسولان و شاگردان مسیح احتمالا در دهه‌های آخر سده یکم میلادی به یونانی نوشته‌اند. این انجیل‌ها شرح و تفصیل مسیحیان است از ‌زندگی و اندیشه بنیانگذار خود. واژه انجیل هم بر کل کتاب «عهد جدید» و هم بر چهار بخش ابتدایی کتاب یعنی زندگی‌نامه‌های مسیح اطلاق می‌شود. چهار انجیل درواقع چهار روایت از زندگی عیسی مسیح است که توسط چهار تن از حواریون مسیح نگاشته شده و دارای قسمت‌های مشترک بسیاری است اما تفاوت‌هایی نیز با هم دارند. مسیحیان این چهار کتاب را مانند چهار تصویر از مسیح ولی از زوایای مختلف توصیف می‌کنند. مجزاساختن اندیشه عیسی از آنچه در کتاب مقدس گفته شده به نظر کارپنتر یکی از نکاتی است که او در نگارش کتاب به آن توجه کرده است و سعی کرده با بررسی نظر متکلمان مسیحی معاصر، اندیشه عیسی را با بررسی اسناد تاریخی توضیح دهد و مهم‌ترین وی‍‍ژگی کتاب این است که مسیحیت را در بستری تاریخی و نه با پیش‌فرض‌های دینی مسیحی توضیح می‌دهد. انجیل‌های مرقس، متی و لوقا را معمولا تلخیصات می‌خوانند چون با وجود اختلافات بزرگ با همدیگر، ‌کلام هر سه آنقدر همسانی دارد که می‌تو‌ان آنها را در ستون‌های متوازی تلخیصی جا داد و به کار برد. کهن‌ترین نسخه خطی انجیل، به قرن چهارم میلادی باز می‌گردد. در بین انجیل‌ها، مرقس پیش از همه نوشته شده و از همه نیز موجز‌تر است و به همین خاطر بیشتر ارجاعات در کتاب به این انجیل هستند. روایت انجیل متی مفصل‌تر از انجیل مرقس است و مرقس و متی دعوی سبک ادبی ندارند. انجیل‌های آنها در بیان طبیعت معجزه‌گر و توان و اقتدار عظیم عیسی است، و به نقش خود به عنوان نویسنده کمتر توجه می‌شود. اما انجیل یوحنا کمتر رویه‌ای تاریخی دارد و با این کلمات آغاز می‌شود: «در ازل کلمه بود، کلمه با خدا بود و کلمه خود خدا بود.» انجیل یوحنا بیشتر حاصل تاملات روحانی است تا تاریخ موثق. یوحنا از یک‌سو منبع فکری سرشاری درباره ماهیت عیسی به منزله «مسیح»- که در تورات به ظهور او بشارت داده شده بود- و «پسر خدا» فراهم می‌سازد به طوری که اندیشه مذهب مسیحی در مورد ماهیت عیسی بدون تردید بیشتر مدیون یوحناست تا سه انجیل دیگر. از سویی دیگر تصویر یوحنا از عیسی در زمینه ادراک مورخان از عیسای انسان، فایده‌ای نسبتا ناچیز داشته است. کتاب «اندیشه عیسی» قبلا در چهار نوبت در انتشارات طرح نو چاپ شده بود ولی اینک ویراست دوم آن توسط انتشارات فرهنگ جاوید منتشر شده است. حسن کامشاد مترجم نام‌آشنا در یادداشت مترجم گفته: «متاسفانه ترجمه‌های رایج فارسی عهد جدید و عهد عتیق هیچ‌یک در مقابله با متن کتاب مقدس حق مطلب را ادا نمی‌کرد؛ از این رو مترجم خود به ترجمه مستقل آیه‌ها پرداخت.» کتاب به شکلی نوشته شده که برای خواننده‌ای که پیش از انجیل‌ها با متون مربوط به الهیات مسیحی آشنایی قبلی نداشته باشد نیز سودمند باشد. نویسنده برای پاسخ به پرسش‌ها به بررسی و ارزیابی شواهدی که پایه آگاهی ما از عیسی است می‌پردازد و با زبانی روان، وجوه مختلف پیدایش مسیحیت را از خلال عهد جدید بررسی می‌کند؛ از زمان تولد او در چهار سال قبل از میلاد که او یک معلم مذهبی یهودی بود تا حدود ٢٨-٣٠ بعد از میلاد که به صلیب کشیده شد و جان سپرد.

ادوارد وسترمارک

علی بلوکباشی

ادوارد الکساندر وسترمارک (به سوئدی: Edvard Westermarck) ‏(۲۰ نوامبر ۱۸۶۲–۳ سپتامبر ۱۹۳۹) مردم‌شناس سوئدی‌زبان فنلاندی بود که بیشتر به دلیل معرفی اثر وسترمارک شناخته شده‌است. مهمترین مطالعات وی بر رویبرون‌همسری و تابوی زنای با محارم بود. وسترمارک در مورد گوناگونی سامانه‌های اخلاقی می‌نوشت، به نوعی نسبی‌گرایی باور داشت و یک نویسندهٔ معتبر در زمینه تاریخ اخلاق و رسوم ازدواج به‌شمار می‌رود. نامدارترین اثر خود تاریخ ازدواج انسان را در ۱۸۹۱ منتشر کرد. او چند کتاب نیز در زمینه رسوم مراکشی‌ها نوشت. وسترمارک استاد دانشگاه لندن از ۱۹۰۷ تا ۱۹۳۰ بود.

وسترمارک مدت 9 سال در سرزمین مراکش به پژوهش‌های میدانی پرداخت و در این اثر فرهنگ، رفتارها، عقاید، باورها و مناسک دینی مردم مراکش را پس از ورود و گسترش اسلام در سرزمین‌های افریقایی و گرایش مردم افریقا به اسلام با استناد به سندهای معتبر کتبی و پژوهش‌های شفاهی را بررسی کرده است. در این بررسی مولف آمیختگی‌های فرهنگ این مردم را در برخی عرصه‌های رفتاری، اعتقادی و مناسکی با پاره‌ای از عناصر بازمانده فرهنگی شرک‌آمیز اقوام و قبایل روزگاران پیشین به دست آورده است.

*اثر وسترمارک (انگلیسی: Westermarck effect) فرضیه‌ای روانشناختی است که براساس آن افرادی که در سال‌های آغازین زندگی در کنار هم به‌سرمی‌برند کشش جنسی‌شان نسبت به‌یکدیگر بی‌اثر و خنثی می‌شود. این پدیده را نخستین بار ادوارد وسترمارکمردم‌شناس فنلاندی، در کتاب مشهورش تاریخ ازدواج انسان به‌عنوان یکی از دلایل تابو شدن زنا با محارم مطرح کرد.