آینده یک پندار
زیگموند فروید
ترجمه: هاشم رضی
آینده یک پندار (به آلمانی: Die Zukunft einer Illusion) یکی از کتابهای زیگموند فروید دربارهٔ دین است. وی این کتاب را در سال ۱۹۲۷ نوشت. در این کتاب زیگموند فروید تفسیر خویش از منشأ پیدایش، توسعه، روانکاوی و آینده دینها را بیان میکند. فروید به دین چون یک سامانه باور محور نگاه میکند.
از دیدگاه فروید، دین «روان آزردگی جهانی» نوع بشر است و تجلیات دینی را صرفاً باید نمونهای از علایم روان رنجوری در افراد دانست. او مسئله ایمان به خدا را، تثبیتی از یک آرزوی حفاظت و حمایت توسط وجودی پدرگونه میداند، میل به کمک شدن و نجات یافتن. فروید ایدهٔ خدای قادر مطلق را به عنوان تجلیل جمعی از انگارهٔ پدر فردی تفسیر میکند. در حالی که بشر با بیدار شدن از پندارهای کودکانه و به کار بردن خرد و مهارت خود، اگر نتواند خود را نجات دهد، لااقل میتواند به خویشتن کمک کند.
فروید کوشش کرده تا توجه ما را به سوی آیندهای که در سر راه فرهنگ انسانی است جلب نماید. در فرایند گسترش اندیشههای خویش، وی دریافت که ناچار است که دربارهٔ منشأ پیدایش و اهداف فرهنگ انسانی چنانکه هست، بررسی نماید. از دیدگاه فروید، اصطلاح فرهنگ انسانی همهٔ مفاهیمی که زندگی انسانی را فراتر از شرایط جانوری بردهاست، را شامل میشود.
آیین مغان؛ پژوهشی درباره دینهای ایران
کتاب، حاصل تحقیق و پژوهش و تتبع چند تن از دانشمندان است که به تدریج ترجمه و تالیف شده و با تحقیقاتی تازهتر همراه و منتشر شده است.در این رساله، پژوهش و تحقیق و کندوکاو، پیرامون مورخان و نویسندگان یادشده در جهان باستان است که دربارهی زرتشت و اوستا و دین زرتشتی و سایر ادیان و مذاهب ایرانی مطالبی از خود به یادگار نهادهاند. در کتاب حاضر، نخست تفسیر و توجیه دانشمندانی آمده که کوشش کردهاند همهی روایات را منطبق با دین زرتشت دانسته و قبول کنند. آنگاه عقاید گروه دوم نقل شده که برخلاف گروه اول باور داشتهاند و سرانجام آرای پژوهش گران سوم ثبت و ضبط شده و در مجموع خواننده تا حد زیادی خودبهخود بسیاری از مسایل برایش روشن و واضح میشود.
آیین مهر (۲جلدی)
پژوهش هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب از آغاز تا به امروز
آیین مهری یکی از آیینهای کهن و تأثیرگذار بر فرهنگ ایرانی است. این آیین هند و ایرانی که در ایران و بخش وسیعی از آسیا و اروپا رواج داشته، تأثیر زیادی بر آیینهای پس از خود گذاشته است. نگارنده در این اثر تلاش کرده تا با تکیه بر دستاوردهای پژوهشگران پیشین، ضمن معرفی آیین مهر، بازتاب اندیشههای این آیین را در بخش شاهان پیشدادی شاهنامه مورد بررسی قرار دهد. در این کتاب به مواردی چون تاریخچه دین مهر، ارتباط این دین با دیگر دینها، چهار رکن اساسی در این آیین و رایجترین نمادهای دین مهری پرداخته شده است.
مِهرپرستی یا آیین مهر یا میترائیسم، آیینی رازآمیز بود که بر پایه پرستش مهر (میترا) ایزد ایران باستان و خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ، در دوران پیش از آیین زرتشت بنیان نهاده شد. این آیین بعدها دگرگون شده و به سرزمینهای امپراطوری روم برده شد و در طول سدههای دوم و سوم پس از میلاد، در تمام نواحی تحت فرمانروایی روم، در سرزمین اصلی اروپا، شمال آفریقا و بریتانیا برپا بود. گرچه پس از پذیرفتن آیین مسیحیت توسط امپراطور کنستانتین در اوایل سده چهارم میلادی، این دین محو شد، اما تاثیری بهسزا بر ادیانی چون مسیحیت بر جای گذاشت.
از دوران داریوش بزرگ هخامنشی به بعد، آیین زرتشت، دین رسمی ایران بوده است. با اینحال، داریوش و جانشینانش قصد نداشتند شرایط سیاسی سختگیرانهای ایجاد کنند تا باورهای قدیمی را که همچنان نزد بسیاری از نجیبزادگان محبوب بود، از میان بردارند. بدینسان آیین زرتشت، رفتهرفته با عناصر آیین چند ایزدی قدیم در هم آمیخت و یَشتهایی در ستایش ایزدان کهن سروده شد. یشتی در اوستا به نام مهریَشت به مهر یا میترا اختصاص داده شدهاست که در آن مهر، ایزدی نظارهگر بر همه چیز، روشنایی آسمانی، نگاهبان پیمانها، محافظ نیکوکاران در این گیتی و در آخرت و بالاتر از هر چیز، دشمن بزرگ اهریمن و تاریکی و خداوند نبرد و پیروزیها تصویر شدهاست. در آیین مختلط دوران پایانی سلسله هخامنشیان، جنبه زرتشتی به وضوح بر جنبه چندخدایی پیشین آن چیرگی یافته و دیگر از قربانیکردن، که پیروان زرتشت از آن نفرت داشتند، یادی نمیشود.
آیین مهر (میترائیسم)
مِهرپرستی یا آیین مهر یا میترائیسم، آیینی رازآمیز بوده است که بر پایه و اساس پرستش مهر (میترا) ایزد ایران باستان و خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ، در دوران پیش از آیین زرتشت بنیان نهاده شد. این آیین بعدها دگرگون شده و به سرزمینهای امپراطوری روم برده شد و در طول سدههای دوم و سوم پس از میلاد، در تمام نواحی تحت فرمانروایی روم، در سرزمین اصلی اروپا، شمال آفریقا و بریتانیا برپا بود. گرچه پس از پذیرفتن آیین مسیحیت توسط امپراطور کنستانتین در اوایل سده چهارم میلادی، این دین محو شد، اما تاثیری بهسزا بر ادیانی چون مسیحیت بر جای گذاشت.
اوستا
هاشم رضی
اَوِستا نام فراگیر مجموعهٔ کهنترین نوشتار و سرودههای ایرانیان است، که همانا دانشنامهٔ ایرانیان بوده و در روزگار باستان بیست و یک نسک (کتاب) داشته و هماکنون دارای پنج بخش است. بخشهای اوستا بر این پایهاند: یَسنه که سخنان زرتشت، شناخته شده با نام گاهان در آن گنجانده شده،یشتها (سرودهای نیایشی)، وندیداد، ویسپرد و خردهاوستا.
هاشم رضی (۱۳۰۳در تهران) ایرانشناس، نویسنده و مترجم ایرانی. رضی بیش از ۲۰ کتاب تالیفی دارد. هاشم رضی از پژوهشگران در حیطهٔ تاریخ زردشتیان است و کتابها و تحقیقات بسیاری در این زمینه دارد.
بیان الادیان
پیدایش روانکاوی
تاریخ ادیان (۶جلدی)
تاریخ ادیان (۶جلدی)
جشنهای آب
هاشم رضی
کتاب «جشن های آب» مراسم، سنت ها و باورهای ایرانی را در جشن های کهن نوروز بررسی می کند. ایرانیان با سرودها و موسیقی های نیک آهنگ سفره ای از مهربانی می گسترانده اند و با لباسهای نو به استقبال روزهای نو و اندیشه های نو می رفته اند. آنها با پاشیدن آب و همچنین با سپردن سبزه ها به رودها طلب باران و روزی می کردند که این رسم فرخنده تا امروز رایج است.
روایت داستانی رسم هایی چون نوروز خوانی، جشن عروسک های باران ،میر نوروزی و بهار جشن از بخشهای خواندنی این کتاب است.
زیبایی های جشن های نوروز از صبح دل انگیز نیشابور تا غروب سحرآمیز هرات، از رسم آب پاشیدن بر زمین در هند تا رسم سفره ی نوروزی در پاکستان نشانی از همبستگی اقوام آریایی در سراسر فلات ایران دارد. همچنین گستره ی نوروز تا گرانادای اسپانیا جلوه ای امید بخش از پویایی فرهنگی پارسیان و علاقه آنها به تبادل اندیشه و تمدن است.
با «جشن های آب» می توان نور روشنی و امید و آگاهی را به سالیان گذشته تاباند و نوروزی زیبا از آگاهی پدید آورد.
دانشنامه ایران باستان (۵جلدی)
دانشنامه حاضر که در پنج جلد پرحجم به گونه فرهنگنامه و براساس نظام الفبایی حروف فارسی فراهم آمده حاوی ۱۳۶۲مدخل از واژهها و اسامی و اصطلاحات و عبادات اوستایی و باستانی از دوران اوستایی تا پایان دوران ساسانی است .برخی مدخلهای کتاب این موضوعات را شامل میشوند : ادوار اساطیری، تاریخ داستانی، تاریخی ;اسما رجال ;شاهان ;پهلوانان، ایزدان و فرشتگان ;دیوها و عناصر زیانکار ;جغرافیای اساطیری ; جغرافیای تاریخی ;ادیان و مذاهب ;علوم گوناگون، نامهای افلاک و ستارگان ; آداب و رسوم دینی، آیینهای پیش از زرتشت و پس از آن ;فنون گوناگون ; ریاضیات، نجوم ;ابزار و وسایل ;فلزات .موضوعات کتاب مربوط به آغاز ورود آریاها تا فروپاشی ساسانیان است .در هر مدخل ابتدا ترجمههایی از اوستا درباره همان مدخل، بعد از متون پهلوی، هندی به ویژه وداها و متون ایرانی اسلامی و مراحل مطالعات تطبیقی با ترجمه نمونههای همانند تنظیم شده است .مدخلها عناوینی هستند که اصطلاح یا نام و عنوان اوستایی و پهلوی و فارسی زرتشتی و مفهوم فارسیشان اغلب متفاوت است ;از این رو کتاب با دو فهرست عام فراهم آمده است .فهرست نخست در آغاز مجلد نخست، شامل فهرست الفبایی ۱۳۶۲مدخل براساس ترتیب دانشنامه است .در این فهرست در مقابل هر عنوان که با شماره در هر حرفی مشخص شده ابتدا آوانگاری با حروف لاتین سپس مفهوم آن واژه درج گردیده است .فهرست دیگر در پایان جلد پنجم شامل فهرست توضیحی مدخلهاست که براساس همان فهرست شمارهدار آغاز کتاب است و ذیل هر واژه، رئوس مهم و اساسی مطالب مدخل درباره آن عنوان آمده است . در هر مدخل، مستندات و ماخذ اوستایی سانسکریت "هندی ودایی " پهلوی و فارسی/ عربی به دست داده شده و در موارد تطبیقی، به ویژه پژوهشهای اوستایی در قلمرو اساطیر، مستندات لازم ثبت شده است.
دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت
زرتشت پیامبر ایران باستان
زَرتُشت یا زَردُشت یا اشوزَرتُشت، پیامبر ایران باستان بود که مزدیسنا را بنیان گذاشت.وی همچنین سراینده گاتها، کهنترین بخش اوستامیباشد. زمان و محل دقیق تولد وی مشخص نیست اما گمانهزنیها و اسناد، زمانی بین ۱۰۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح را برای او حدس زدهاند و زادگاه وی را به مناطق مختلفی مانند ری، آذربایجان،خوارزم،سیستانو خراسان نسبت دادهاند. تعلمیات زرتشت بعدها با باورهای بومی ایرانیان ترکیب شد و مزدیسنای کنونی که نزدیک به پنج سده دین رسمی ایران نیز بودهاست، را پدید آورد. نام زرتشت در فهرست یکصد نفرهٔ انسانهای تأثیرگذار تاریخ که توسط مایکل هارت تنظیم شدهاست، قرار دارد. دین زرتشت امروزه حدود ۲۰۰ هزار تن پیرو در ایران، هند و برخی نقاط دیگر جهان دارد.
سوشیانت / سوشیانس استدریکا (موعود و پیامبر آخر زمان مزدیسنان زرتشتی)
سوشیانس یا سوشیانت نام عمومی سه پسر زرتشت است که در آخرالزمان از نطفه وی متولد میشوند. این سه موعود زرتشتی یعنی هوشیدر، هوشیدرماه و سوشیانس در آخرالزمان هریک در سر هزارهای ظهور میکنند تا اوضاع نابسمان جهان و مردمان را سامان بخشند. نام سوشیانس، بهخصوص به آخرین منجی و موعود تخصیص یافته که آخرین مخلوق اهورامزدا نیز خواهد بود.
گاه شماری و جشن های ایران باستان
هاشم رضی
گاه شماری و جشن های ایران باستان» یك پژوهش علمی درباره ی جشن های ایرانیان در طول تاریخ و چگونگی شكل گیری آیین ها، مراسم و باورهای مردم این مرز و بوم است. در این پژوهش تلاش شده خوانندگان امروزی با اسطوره های كهن آشنا شوند تا با بررسی افسانه های كهن آریايی به حقیقت و زیبایی كه در آیین های باستان است، پی ببرند. هاشم رضی، پژوهشگر فرهنگ و ادیان ایران باستان در این كتاب با دقتی بسیار و نگاهی ژرف بن مایه ی اساطیری و دینی آیین های ایرانی را در دوران های متفاوت تاریخی در منابع كهن ایرانی بررسی كرده است. این كتاب در ده بخش به طور كامل جشن های ایران باستان و آیین های شادمانی ایرانیان را با بیان مراسم، شعرها و زیبایی های آن توصیف كرده است.