اسلاونکا دراکولیچ

«من سفر کردم تا این تغییرات بعد از انقلاب را از نزدیک خصوصاً در زندگی زنان کشورهای مختلف ببینم. من با زنان در آشپزخانه‌هایشان نشستم و آنها از زندگی‌شان، از بچه‌هایشان و از مردانشان برایم حرف زدند و من دیدم طرح کلی زندگی‌هامان تقریباً عین هم است. ما زن‌ها چشم‌انداز مشترکی در زندگی داشتیم که با چشم‌انداز مردها متفاوت بود. ما از پایین به مسائل نگاه می‌کردیم و چشم‌اندازمان ساده و پیش‌پا‌افتاده بود، اما امر سیاسی یعنی امر پیش‌پا افتاده...» «کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم» مجموعه مقالاتی است از اسلاونکا دراکولیچ، روزنامه نگار و نویسندهٔ کروات؛ این روایت‌های گیرا و خواندنی، حاصل تجربه‌های شخصی او و مشاهداتش از زندگی دوستان و آشنایانش در دیگر کشورهای اروپای شرقی تحت حکومت‌های کمونیستی است. جذابیت اصلی کتاب در این است که دراکولیچ ماهرانه، تحلیل‌هایی تامل برانگیز و انتقادی را با جزئیات زندگی روزمره درهم می‌آمیزد: شگفتی دختربچه‌ای که برای اولین بار یک عروسک خارجی می‌بیند؛ نحوهٔ شستن رخت‌ها در خانه؛ زندگی یک استاد دانشگاه در آپارتمانی تنگ و شلوغ بی‌هیچ حریم خصوصی؛ دیوارهای رنگ و رو رفته و ... دراکولیچ کمونیسم را چیزی فراتر از یک ایدئولوژی یا شکل حکومت می‌بیند، از دید او کمونیسم یک وضعیت ذهنی است که به این راحتی‌ها از ناخودآگاه جمعی کسانی که تحت این حکومت زندگی کرده‌اند زدوده نمی‌شود. برای مردم دنیای کمونیسم شعار «امر شخصی، سیاسی است» به معنای واقعی کلمه صدق می‌کرد. دراکولیچ که خود در یوگسلاوی بزرگ شده، می‌نویسد: «اینجا از همان اوایل جوانی می‌فهمید که سیاست مفهومی انتزاعی نیست، بلکه نیرویی است عظیم که بر زندگی روزمرهٔ مردم تاثیری تعیین کننده می‌گذارد.... ما برای اینکه بتوانیم ادامه بدهیم، می‌بایست قلمروهایمان را تقسیم می‌کردیم و مرزی بین زندگی خصوصی و حوزهٔ عمومی می کشیدیم. حکومت می‌خواست همه چیز عمومی باشد... اما هرچیز عمومی متعلق به دشمن بود.» این روایت‌های گاه تراژیک و گاه طنزآمیز بهتر از تحلیل‌های تئوریک، می‌تواند وضعیت سیاسی و ذهنیت‌ افراد در حکومت‌های استبدادی را برای ما به تصویر بکشد.

گاهي افرادي را مي‌بينيم كه سرشار از احساس خوشي هستند، آدم‌هايي كه انگار نوري درخشان از درونشان بر ديگران مي‌تابد. آن‌ها مهربان، آرام، از لذت‌هاي كوچك سرمست و از خوشي‌هاي بزرگ سپاس‌گزار هستند. وقتي با چنين افرادي ملاقات مي‌كنيد، خيلي زود در‌مي‌يابيد كه خوشي فقط يك احساس نيست بلكه مي‌تواند يك چشم‌انداز باشد. نوعي خوشي دائمي وجود دارد كه باعث مي‌شود افرادي كه مدام مشغول به خودشان نبوده و در عوض ذهن خود را رها كرده‌اند، به نوعي از شعف برسند. در اين كتاب من از دو كوه سخن گفته‌ام كه اين تلاشي است براي تببين روايت تضاد بين دو جهان‌بيني اخلاقي متفاوت. كوه اول يك جهان‌بيني فردگرايانه است كه خواسته‌هاي نفس را در مركز قرار مي‌دهد. كوه دوم همان چيزي است كه شما ممكن است آن را جهان‌بيني رابطه‌گرايانه بدانيد و رابطه، تعهد و خواسته‌هاي قلب و روح را در مركز قرار مي‌دهد. استدلال اصلي من اين است كه ما در رواج جهان‌بيني فردگرايانه زياده‌روي كرده‌ايم. ما با نگاه به خودمان به‌عنوان ماهيتي خودمختار، جامعه را تكه تكه كرده‌ايم و خود را در معرض بروز شكاف و قبيله‌گرايي قرار داده‌ايم و به جايي رسيده‌ايم كه جايگاه فردي و خودبسندگي را تقديس مي‌كنيم و آن‌چه را كه در قلب و روح هر انسان از همه چيز زيباتر است، مي‌پوشانيم. ديويد بروكس نويسنده، منتقد و تحليل‌گر تحسين­‌شده‌اي است كه عموماً به خاطر سابقۀ طولاني­‌اش در قلم زدن براي نيويورك­‌تايمز، وال­ استريت ژورنال، واشنگتن تايمز و نيوزويك و نيز مواضع راست ميانه‌­اش شهرت دارد. در كتاب كوه دوم، بروكس در ادامه رويكردي كه در كتاب پيشين خود (جادۀ شخصيت) در پيش گرفته است، تلاش دارد تا در دنياي سرشار از دعوت به فردگرايي و اهميت به فضائل و دستاوردهاي شخصي، صدايي متفاوت ارائه بدهد و در جست‌وجوي يك زندگي اخلاقي جمعي باشد.

نویسنده :   کرول توریس و الیوت آرونسن

مترجم :   سما قرایی

آخرین باری که شنیدید یک سیاستمدار، پزشک یا دادستان بگوید «من اشتباه کردم، تقصیر من بود» کی بوده؟ آخرین باری که خودتان چنین جمله‌ای را بر زبان آوردید چطور؟ «سیاستمداران بارزترین نمونه‌های کسانی هستند که خودشان را توجیه می‌کنند، و برای همین است که چنین مثال‌های گل درشتی از میانشان در می‌آید. هنر استفاده از فعل مجهول برساختهٔ خودشان است؛ وقتی خفتشان می‌کنی و دیگر راه فرار ندارند، به زور و زحمت خطایشان را می‌پذیرند اما مسئولیتش را به عهده نمی‌گیرند. بله، بله، اشتباهاتی صورت گرفت، ولی من نبودم، دستم بود، تقصیر آستینم بود، و از بردن نام آن آستین هم معذورم! ... ما از این رفتار سیاستمداران شگفت‌زده می‌شویم، جا می‌خوریم یا وحشت می‌کنیم، غافل از اینکه خودمان هم دست کمی از آنها نداریم...» چرا این‌قدر اصرار داریم باورهای بی‌اساس، تصمیم‌های غلط و آسیب‌هایی را که به دیگران زده‌‌ایم توجیه ‌کنیم؟چرا ریاکاری دیگران را خیلی راحت می‌بینیم اما دورویی و ریاکاری خودمان به چشممان نمی‌آید؟آیا همه‌ٔ ما دروغگوییم یا واقعاً خودمان هم داستان‌های خودمان را باور می‌کنیم؟کرول توریس و الیوت ارونسن، نویسندگان کتاب «کی بود کی بود؟»، که سالها در حوزهٔ روانشناسی اجتماعی مطالعه و تحقیق کرده‌اند با مثال‌هایی تکان‌دهنده از رخدادهای واقعی، به ما نشان می‌دهند که چرا پذیرش اشتباه این‌قدر برایمان دشوار است. توضیح می‌دهند ذهنمان با چه ترفندهایی به ما کمک می‌کند تا خودمان را موجه و برحق بدانیم و چطور حافظهٔ ‌ما هنرمندانه خاطراتمان را تحریف می‌کند تا به تصویر خوبی که از خودمان داریم خدشه‌ای وارد نشود. مراقب باشید! بعد از خواندن این کتاب شانه‌ خالی کردن از زیر بار مسئولیت اشتباه‌هایتان به راحتی قبل نخواهد بود!