نام نویسنده : مری بویس

نام مترجم : همایون صنعتی‌زاده

نورا الیزایت مری بویس (۲ اوت ۱۹۲۰-۴ آوریل ۲۰۰۶) استاد دانشگاه و پژوهشگر در رشته مطالعات زرتشتی بود.

او در ۲ اوت ۱۹۲۰ در دارجیلینگ در کشور هند بدنیا آمد. پدر او از قضات دستگاه حکومتی بریتانیا در هند، و مادرش نوهٔ مورخ انگلیسی بنام سموئیل گاردنر بود.

دوران تحصیل و تدریس

در نوجوانی در دبیرستان ویمبلدون در لندن درس خواند. در ۱۸ سالگی به دانشکده زنان چلتنهم وارد شد. پس از آن در دانشگاه کمبریج ادبیات انگلیسی و باستان‌شناسی و انسان شناسی آموخت و با درجه ممتاز تحصیلات را به انجام رساند. در ۱۹۴۴ به تدریس ادبیات آنگلوساکسون دردانشگاه لندن پرداخت و هم‌زمان وارد مدرسه مطالعات مشرق زمین و آفریقا شد و به تحصیل در رشته زبان‌های ایرانی پرداخت. در آن روزها نام‌آورانی چون مینورسکی و والتر هنینگ و سید حسن تقی‌زاده در این مدرسه تدریس می‌کردند. در ۱۹۴۸ به تدریس متن‌های مانوی و پهلوی و پارتی در همین مدرسه پرداخت. پس از رفتن هنینگ به دانشگاه کالیفرنیا، بویس جانشین او شد و به مقام استادی در مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی رسید. او تا سال ۱۹۸۶ استاد بود و پس از آن تا هنگام مرگ به عنوان استاد افتخاری و پژوهشگر کار می‌کرد.

تحقیقات او

دلباختگی او به ایران و به ویژه رخساره زرتشتی آن، آنگاه اوج گرفت که سال ۱۹۶۶ را در روستاهای زرتشتی‌نشین اطراف یزد، باکشاورزان تنگدست اما عمیقاً معتقد و متعصب در آیین خود به سر برد. پس از این اقامت یک ساله بود که نظریاتش در باره این دین زیر و زبر گشت. اقامت در میان زرتشتیان یزد و کرمان سبب شد تا آراء ونظریات اکثریت قریب به اتفاق پژوهشگران را در زمینه کیش زرتشت زیر سوال برد. مری بویس این پرسش را مطرح ساخت:

«سه هزار و اندی سال پس از زرتشت، چه کسی صلاحیت بیشتر در تعبیر وتفسیر وشرح باورها و آموزه‌های زرتشت را دارد؟ پژوهشگران و دانشمندانی که در صندلی‌های راحت کتابخانه‌های خود لم داده و بر سر جزئیات دستوری گاتها و نیایش‌ها و دیگر ادبیات دینی زرتشتی قلم فرسایی می‌کنند، یا آن کشاورز قبا بر تن زرتشتی که در کوه‌ها و بیابان‌های خشک اطراف یزد و کرمان بیل می‌زند و کار می‌کند وعرق می‌چکاند و نیایش‌های زرتشت را زمزمه کرده و سفت و سخت، سنت‌ها وآیین‌های دین آبا و اجدادی خود را نگهبانی می‌کند؟»

او بر آن بود که تنها با خواندن کتاب و مقاله نمی‌توان به چند و چون این کیش پی برد. او توانست با ژرف‌نگری در آیین‌ها و رسوم و باورها، که از سه هزار سال پیش تاکنون دست نخورده بود، به جزئیات زندگانی این پیامبر ایرانی وآموزه‌های او، حتی عقاید دینی پیش از ظهور زرتشت دسترسی پیدا کند. او نتیجه پژوهش‌های خود را در کتاب پایگاه ایرانی کیش زرتشتدر سال ۱۹۷۸ عرضه نمود. کار بزرگ او مجموعه کتاب‌های تاریخ کیش زرتشت است که به اکثر زبان‌ها از جمله زبان پارسی برگردانده شده‌است. مرگ مجال نداد که مری این کتاب را به پایان برد ولی خوشبختانه پیش از مرگ با آلبرت دو یونگ استاد دانشگاه لیدن به توافق رسید که کار به انجام رساندن را به عهده گیرد.

خانم الموت هیتنر که اکنون بجای مری بویس استاد کرسی مطالعات زرتشتی دانشگاه لندن است در سوگنامه‌ای که در روزنامه دیلی تلگراف چاپ شد می‌نویسد:

پروفسور مری بویس اعتقاد داشت که نیازها و محدودیت‌های ناشی از تحقیق و پژوهش علمی با وظایف خانوادگی سازگار نیست بنا بر این از ازدواج پرهیز کرد و به قول خویش وفاداری و یکه‌پرستی به علم و پژوهش علمی را به غریزه و طبیعت خویش ترجیح داد. او چنان دلباخته ایران‌شناسی و کیش زرتشت بود که تمام دارایی و پس‌انداز خود را بی هیچ چشمداشتی در این راه صرف کرد.

مری بویس سحرگاه روز ۴ آوریل ۲۰۰۶ در بخش عمومی بیمارستانی در لندن هنگام خواب در گذشت .

هاشم رضی (۱۳۰۳در تهران) ایران‌شناس، نویسنده و مترجم ایرانی. رضی بیش از ۲۰ کتاب تألیفی دارد. هاشم رضی از پژوهشگران در حیطهٔ تاریخ زردشتیان است و کتاب‌ها و تحقیقات بسیاری در این زمینه دارد.

میرچا الیاده

مترجم: بهزاد سالکی

هیچ دانشمند یا الهیات‌دانی نمی‌داند که دین چگونه به وجود آمده است، اما محققان بسیاری بوده و هستند که تقریبا تمامی اساطیر اقوام و سرزمین‌ها را جمع آوری کرده اند، بی اینکه دلایل و انگیزه های وجودی‌شان را آشکار و کشف کنند. به عبارتی دیگر، دانش محققان در این مورد، مجموعه‌های کامل اما نسبتا بی ارتباط با هم و صرفا به صورت معرفی و توصیف کامل آنهاست؛ یا نهایتا بررسی تحولات این اساطیر در منطقه یا قومی خاص. این تکه پاره های اسطوره ای چه بوده اند که نمی‌توانیم امروزه از آنها استفاده کنیم، درحالی که رد خود را بر تمامی حیات فردی و اجتماعی انسان گذاشته اند؟ شیوه‌هایی که انسان در مواجهه با بی‌کرانگی، جهانش را تعریف، زمانمند و دارای حد و مرز کرده، امروزه در نوع رابطه ای که با جهان و خودش دارد، برجسته شده است.

اثر سه جلدی «تاریخ اندیشه های دینی» میرچا الیاده را باید از معدود آثاری به حساب آورد که افقی نو بر شناخت عقاید دینی می‌گشاید. درحقیقت الیاده در این کتاب که آخرین اثر او بوده، با هوشمندی تا آنجا که ممکن بوده، نقشه آفریدگار را از طرح دینی هستی انسان رمزگشایی کرده است؛ اینکه انسان در مواجهه با راز خلقت و آن واحد متعال، بواسطه تجلیات بسیار گونه‌گونش، تاملاتش را به نحوی روایت کرده که بتواند وجود خود را معنادار ببیند و همین معنایابی، عامل پدیدآورنده اساطیر و ادیان مختلف شده است.

این کتاب را میراث بزرگ میرچا الیاده – اسطوره شناس و دین‌پژوه رومانیایی – و منبعی ضروری برای نسل‌های آینده می‌دانند؛ میراث و منبعی برای تجدیدنظر مستمر در رابطه ما با امر مقدس. این اثر سه جلدی گویای عشق او به دانش و اشراف عمیق او به بعد دینی تاریخ انسان است.

الیاده در جلد اول از سه گانه «تاریخ اندیشه های دینی» با عنوان «از عصر حجر تا اسرار الئوسیس» همه ادیان را در دوره اساطیر روایی بررسی کرده که شامل کیهان‌زایی ها، آفرینش انسان و جهان جانوری و گیاهی مبتنی بر الگوهای حیات و شیوه معیشت اوست.

کتاب متشکل از 15 فصل به انضمام منابع و کتاب‌شناسی، واژه‌نامه و نمایه است.

بهزاد سالکی – مترجم کتاب – دارای دکترای ادیان و عرفان از دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه است. او پیشتر نیز کتاب‌هایی را از میرچا الیاده و آثاری در زمینه عرفان مسیحی و بودایی، دین‌شناسی تطبیقی و فلسفه دین ترجمه کرده است.