عزیزالدین نسفی

مترجم: ضیاءالدین دهشیری

مجموعه ی رسائل که مشهور است به "کتاب الانسان الکامل" اثری است از مجموعه ی گنجینه ی نوشته های ایرانی نشر طهوری، که "عزیزالدین نسفی" آن را تالیف نموده است و با پیش گفتاری از "هانری کربن" و با تصحیح و مقدمه ی "ماریژان موله" در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. این اثر در قالب یک مقدمه و بیست و دو رساله به رشته ی تحریر درآمده و هر رساله، چندین فصل را در برمی گیرد که عمده ی موضوع آن ها، عرفان و تصوف و تبیین مبانی آن هاست. "عزیزالدین نسفی" از عارفان برجسته ی قرن هفتم، این مقاله ها را در بازه ی زمانی طولانی نوشته است و به نظر می رسد به جز رساله ی اول که پیش از تخریب بخارا در این شهر تالیف شد، باقی آن ها را در خلال سفرهای خود و در شهرهای دیگر به رشته ی تحریر درآورده است. نگارنده پس از مقدمه، به مساله ی معرفت انسان، توحید، آفرینش روح و جسم و مبدا و معاد پرداخته است. سپس مطالبی در باب سکوت و آداب خلوت ارائه کرده و به مساله ی عشق، آداب اهل تصوف و بلوغ و حریت اشاره می کند. یکی از مهم ترین مقالات "کتاب الانسان الکامل" از "عزیزالدین نسفی"، مقاله ای در بیان این امر است که عالم صغیر، نمونه ای از عالم کبیر است. سپس به تفصیل به عالم ملک و ملکوت و جبروت پرداخته و مفاهیم جبر و اختیار و قضا و قدر را مورد بررسی قرار می دهد. نویسنده همچنین به موضوع وحی، الهام و خواب نیز پرداخته و بهشت و دوزخ را نیز زیر ذره بین عرفانی خود برده است. از دیگر مطالب "کتاب الانسان الکامل" می توان به تناسخ، وجود حقیقی و خیالی و سخنان اهل وحدت اشاره کرد.

كارما لينگپا

مترجم: مینا غرویان

بر اساس متن پدما - سمبهاوا (قرن هشتم ميلادي)

به همراه تفسير كارل گوستاو يونگ

کتاب مُردگان تَبَّتی که عنوان اصلی آن «رهایی در وضعیت برزخی از راه گوش کردن» یا به تبتی «باردو تودول» (انگلیسی: Bardo Thodol) (باردو=برزخ، تودول=نجات) است معروف‌ترین کتاب در ادبیات کهن بودایی تبتی (ادبیات نیینگما) به‌شمار می‌آید.

اعتقاد بر آن است که این کتاب اثر پادما سامباوا (به معنای زاده شده از نیلوفر) در قرن هشتم میلادی است. این کتاب راهنمایی برای مردگان در وضعیت بین مرگ و زندگی بعدی به شمار می‌رود. پادما سامباوا در زمرهٔ اولین کسانی است که بودیسم را به تبت آورد. هنگامی که شخصی در وضعیت مرگ قرار می‌گرفت «باردو تودول» را به عنوان راهنما با صدای بلند بر مرده می‌خواندند تا شخص مرده به آگاهی دست پیدا کند و از چرخه متوالی تولد و مرگرهایی یابد.

بوداییان تبت را گمان بر آن است که جدا شدن آگاهی از بدن، به هنگام مرگ، چهار روز به درازا می‌کشد؛ ولی یک روحانی بودایی که جدا کننده آگاهی شناخته می‌شود، می‌تواند به این فرایند کمک کند. روحانی مذکور روی حصیری بر بالین محتضر می‌نشیند و شعور را به خارج شدن از بدن راهنمایی می‌کند. او نیز مانندکاهن، راهنمای مردگان به عالم آخرت است، او سرود می‌خواند، دعا می‌کند و برای این که در سفر شعور به جهانی دیگر همراه او باشد، به حالت خلسه فرو می‌رود. روحانی یاد شده در میان بوی بخورها، روشنایی شمع‌ها، و طنین نافذ سرودهای راهبان، به تلقین آموزههایی می‌پردازد که شعور را در روبه رو شدن با جهان مرگ کمک می‌کند. آموزه‌هایی که در گوش محتضر تلقین می‌شود و تعلیماتی که به وی ارائه می‌شود، گرفته شده از کتابی به نام «کتاب مردگان تبتی» است. بوداییان تبت، این متن را باردو تودول می‌نامند که می‌توان چنین ترجمه‌اش کرد: «رهایی در وضعیت برزخی از راه گوش کردن». این متن که فرقه‌های بوداییان تبت از حدود قرن هشتم آن را تهیه کرده و مورد استفاده قرار می‌دادند، به عنوان نقشه و کتابچه راهنمایی برای جهان پس از مرگ به کار می‌رفت. آنان بر این باور بودند که در تأملات خویش، مناطق شگرف آن جهان را کشف کرده بودند، ولی گمان می‌بردند که شعور، هنگام عبور از راه مرگ باشکوه و جلال و هیبت تام و تمام این جهان‌ها روبه‌رو می‌شود.

يکی از عناصر مهم تشکیل‌دهندة آیین بودایی، تناسخ یا تجسد در کالبدی دیگر است که برخورد با مرگ، مردگان و جهان پس از مرگ را شکل می‌دهد. از سوی دیگر، اسلام اشتراکات معرفتی و معنایی بسیاری با ادیان ودایی و بودایی دارد. به‌عبارتی، تکه‌هایی از جهان‌بینی معنوی ودایی و بودیسم را می‌توان در معنویت اسلام دید.

کتاب تبتی مردگان (باردو تودول) که کتاب مقدس بودایی‌هاست، در ظاهر مربوط به لحظات مرگ و ساحت پس از مرگ است، اما درحقیقت در پی توضیح روش زندگی و چگونه زیستن است؛ زیرا معتقد است که انسان در ساحت مرگ درمی‌یابد که چگونه زندگی کرده و اگر به جهان بازگردد چگونه می‌بایست زندگی کند.

این کتاب ما را به شناختی تازه دربارة نقاط اشتراک ادیان و نوع نگاه به مرگ و عالم پس از مرگ می‌رساند.

ابوالفضل رشیدالدین میبدی

کشف الاسرار و عدة الابرار کتابی در تفسیر قرآن و عظیم‌ترین و قدیمی‌ترین تفسیر عرفانی فارسی، نوشته ابوالفضل رشید الدین میبدی در دهه ۵۲۰ قمری است. این کتاب بر اساس تفسیر الهروی خواجه عبدالله انصاری (که هم‌اکنون در دست نیست) و در ده جلد نوشته شده‌است.

اين كتاب، گنجينه گران‌بهايى از لغات، امثال، تشبيهات و تعبيرات فارسى است، در عين اينكه واجد مزاياى تفاسير ديگر نيز هست، زيرا همان بحث‌هايى كه در تفاسير عربى درباره قرائت، شأن نزول، لغت، صرف، نحو و بيان به زبان عربى شده، در اين تفسير، به زبان شيرين و روان فارسى ادا شده است و حتى اخبار و احاديث و اشعار هم در بيشتر موارد به زبان فارسى ترجمه گرديده است و در نوبت اول كاملا دقت و توجه شده كه كلمه فارسى كه در ترجمه كلمه عربى قرار مى‌گيرد برابر با آن بوده باشد كه رعايت امانت در سخن خدا بشود و در بعضى موارد كلام از سياق فارسى دور مى‌شود تا اين منظور عملى گردد.

اين تفسير از جمله تفاسيرى است كه در ضمن برخوردارى از حلاوت زبان فارسى، دربردارنده نكات جالب عرفانى، تفسيرى، تاريخى و ادبى است.