نويسنده: آلن دوباتن

مترجم: گلی امامی

متاسفانه بسيار دشوار است نگراني‌هاي كمابيش دائمي‌مان در مورد آينده را به ياد بياوريم زيرا در گذشتمان از جايي كه بوديم شايد نخستين چيزي كه از خاطره حذف ميشود اين است كه چه ميزان از گذشته صرف اين شده بود كه چه پيش خواهد آمد و به عبارت ديگر چه ميزان از آن را در جايي ديگر به غير از جايي كه در آن حضور داشتيم گذرانده بوديم در موضوع يادآوري شده و نيز خاطره ي دلشوره سفر به مكاني هر دو نوعي خلوص وجود دارد و خود مكان است كه امكان مي‌يابد برجسته و مشهود است...

این کتاب بیهودگی و مضرات همه‌ این آموزه‌های متاخر «مثبت باش تا خوشبخت و موفق و خاص باشی» را برایمان برملا می‌کند. پرده از همه‌ اجبارهای دروغینی برمی‌دارد که جامعه‌ رقابتی بر ما تحمیل می‌کند تا ما را وارد بازی فریبکارانه‌ «بیشتر و بیشترِ» خودش بکند: بیشتر داشته باش، بیشتر بخواه، بیشتر بخر، بیشتر ببر و ...» و در عوض از ما می‌خواهد نقص‌ها و محدودیت‌هایمان را در مقام انسان بشناسیم و آن را انکار نکنیم. وقتی نقص‌ها، ترس‌ها و تردیدهایمان را به منزله‌ انسان بشناسیم و بپذیریم، از انکار و فرار و اجتناب دست می‌کشیم و آماده می‌شویم که با حقایق دردناک رودررو شویم؛ و آن‌گاه است که می‌توانیم پا در راه بگذاریم و به دنبال شهامت، صداقت، مسئولیت‌پذیری، ایستادگی و همه‌ خصایصی باشیم که در این دنیای آشفته‌ سراسر مجاز امروز می‌تواند حقیقت انسانی را به ما بازگرداند.

به هیچ نشمردن مطلقا معادل بی‌تفاوتی نیست، بلکه به معنای آن است که در راستای چیزی که حقیقتا برایمان ارزشمند است سختی‌ها و بدگویی‌ها و دشمنی‌ها و بدخواهی‌ها و تمسخر آدمک‌ها را به هیچ نشمریم و زندگی انسانی سرشاری را برای خودمان بسازیم، چنان‌که در انتهای راه بتوانیم با خیال آسوده بگوییم «...فرصت کوتاه بود و سفر جانکاه، اما یگانه بود و هیچ کم نداشت.»

«حقیقت پنهان زندگی این است؛ چیزی به نام رهایی از دغدغه‌ها واقعاً وجود ندارد. بالأخره باید دغدغهٔ چیزی را داشته باشید. بخشی از زیست‌شناسی ماست که همیشه به چیزی اهمیت بدهیم و در نتیجه دغدغه‌ای داشته باشیم. پس سؤال این است که دغدغهٔ چه‌چیز را داشته باشیم؟»

کتاب «هنر ظریف رهایی از دغدغه‌ها» کتابی غافل‌گیرکننده است؛ نثر آن روان و خواندنی است و نویسنده،‌ مارک منسن،‌ مفاهیم پیچیده را، با آوردن مثال‌های مختلف از زندگی واقعی افراد مختلف به خواننده منتقل می‌کند. نویسنده، زندگی خودش را هم در متن کتاب وارد می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود که خواننده با کتاب احساس نزدیکی کند. «هنر ظریف رهایی از دغدغه‌ها»، مفاهیمی مثل رنج، درد، دغدغه، مرگ و زندگی را به‌صورت واقعی و ملموس روایت و واکاوی می‌کند و همانطور که در متن کتاب هم آمده، شعارش یه کلمه است: «صداقت».

«فرهنگ امروز ما خلاصه شده است در انتظارات مثبت اما غیرواقعی: خوشحال‌تر باشید، سالم‌تر باشید، بهترین باشید؛ بهتر از دیگران؛ باهوش‌تر، فرزتر، ثروتمندتر، جذاب‌تر، معروف‌تر، سازنده‌تر، رشک‌برانگیزتر، و تحسین‌شده‌تر. بی‌نقص و شگفت‌انگیز باشید، هر روز طلا بخورید و درحالی‌که همسر سِلفی‌انداز و دو کودک و نصفتان را برای خداحافظی می‌بوسید، در بالگردتان بنشینید و به سوی دفتر کارتان بروید. شما شغل فوق‌العاده لذت‌بخشی دارید و روزهایتان را صرف انجام کارهای بسیار ارزشمندی می‌کنید که احتمالاً روزی کرهٔ زمین را نجات خواهد داد.

اما اگر یک لحظه دست نگه دارید و واقعاً به این‌ها فکر کنید، متوجه می‌شوید که توصیه‌های مرسوم زندگی، تمام توصیه‌های مثبت و خودیارانه‌ای که هر روز می‌شنوید، در واقع بر نداشته‌هایتان تمرکز دارند. آن‌ها آنچه را اکنون به‌عنوان کمبودهای شخصی و شکست‌هایتان قلمداد می‌کنید، نشانه می‌گیرند، و همان‌ها را برایتان برجسته می‌کنند.»

آلن دوباتن، جان آرمسترانگ

ترجمه‌ی مهرناز مصباح

دنیای مدرن هنر را خیلی مهم می‌داند- چیزی نزدیک به‌معنای زندگی. شاهد این احترام و توجه را می‌توان خیلی جاها دید: افتتاحیه‌ی موزه‌های جدید، هدایت منابع چشمگیر دولتی به‌سمت تولید و نمایش هنر، تمایل حامیان هنر به افزایش دسترسی به آثار (به‌ویژه برای کودکان و گروه‌های اقلیت)، قدر و منزلت نظریه‌ی هنر آکادمیک و قیمت‌گذاری‌های هنگفت بازار هنر.

با وجود همه‌ی این‌ها، مواجهه ما با هنر ممکن است همیشه به‌آن خوبی که باید نباشد. شاید موزه‌ها و نمایشگاه‌های بسیار معتبر را با حالی بی‌تفاوت و یا حتی گیج‌وگم ترک کنیم و احساس بی‌کفایتی به ما دست دهد و شگفت‌زده با خودمان بگوییم چرا آن تجربه‌ی تحول که منتظرش بودیم برایمان رخ نداد. طبیعی است که خودمان را سرزنش کنیم و فکر کنیم مشکل از نداشتن دانش کافی یا بی‌بهره‌بودن از ظرفیت احساسی لازم است.

این کتاب چنین استدلال می‌کند که مشکل٬ عمدتا در شخص نیست، در شیوه‌ای است که نهادهای هنری به هنر فکر کرده، آن را می‌فروشند یا ارائه می‌کنند. از آغاز قرن بیستم رابطه‌ی ما با هنر تضعیف شده است چون عمیقاً و به‌شکل نهادینه‌شده‌ای از پاسخ به سوالِ «هدف هنر چیست» اکراه داریم. این سوالی است که کاملاً غیرمنصفانه، عجولانه، نامشروع و کمی گستاخانه به‌نظر می‌رسد.

عبارت «هنر برای هنر» به‌طور خاص این فکر را رد می‌کند که هنر می‌تواند برای هر چیز خاصی باشد و درنتیجه، منزلت بالای هنر را مرموز و آسیب‌پذیر باقی می‌گذارد. با وجود ارج‌وقربی که هنر دارد، اهمیتش اغلب به‌جای آنکه توضیح داده شود بدیهی انگاشته می‌شود. ارزشش به عقل سلیم واگذار می‌شود و این همان‌قدر که برای متولیان هنر، برای بینندگانش هم جای تأسف دارد.

از کجا معلوم که نشود هدف هنر را با واژه‌های ساده تعریف و درباره‌اش بحث کرد؟ هنر می‌تواند یک ابزار باشد و ما نیازمند آن‌ایم که با وضوح بیشتر بر این مسأله تأکید کنیم که چه نوع ابزاری است و چه حسنی می‌تواند برای ما داشته باشد.