آدولف هیتلر (۲جلدی)
اخبار الطوال
اَخبارُالطّوال کتابی نوشته ابوحنیفه دینوری، شامل رویدادهای اجتماعی، نظامی و سیاسی ایران، به ویژه در ابتدای سده ۲ و سده ۳ق است.
دینوری خود گواه بسیاری از مطالب نوشته‌شده خویش بوده‌است و این امر به اهمیت کتاب می‌افزاید. اخبارالطوال در مورد سازمان‌ها و تشکیلات سده‌های نخستین اسلامی، به ویژه مسائل قابل توجه تقسیمات کشوری به خوبی روشنگری می‌کند. همچنین به دلیل اینکه دینوری آگاهی‌ها و دانش دوران کودکی و جوانی را در ایران فرا گرفت و در رشته‌های هندسه، حساب و … نزد بزرگان اصفهان به مرتبه دلخواه رسید؛ برداشت‌های دقیقی با دیدگاه یک حسابدار خبره در اثر خود داشته‌است. نخستین ترجمه از اخبار الطوال را آقای صادق نشات در سال ۱۳۴۶ صورت داده است.
از شرق به غرب؛ سفر به دور دنیا و ایران
او در طول جنگ جهانی اول در قسمت سیاسی وزارت امور خارجه انگلیس مشغول به کار بود و در سال ۱۹۱۹ نیز به مناسبت مقام سیاسی اش نماینده انگلیس در کنفرانس صلح پاریس بود. مدتی استاد تاریخ، ادبیات، زبان‌های امپراتوری بیزانس و یونانی جدید در دانشگاه لندن بود و از ۱۹۲۵ به بعد کرسی استادی تاریخ بین‌المللی این دانشگاه را در اختیار گرفت. کتب بسیاری در مورد تاریخ یونان و سرگذشت شمون نوشته است.
از آثار معروف او تحقیقی در تاریخ و جهان و باخترزمین است.
اسرارالغیوب (شرح مثنوی معنوی)
اسرارالغیوب، تألیف خواجه ایوب از صوفیان هوشمند و نکته‌دان قرن دوازدهم هجری است که در سال ۱۱۲۰ هجری قمری تألیف شده و مشتمل است بر شرح مشکلات تمام مثنوی، بدین گونه که مؤلف در ابتدا لغات دشوار را تفسیر کرده و پس از آن به شرح ابیات پرداخته و نیز اقوال و توجیهات شارحان دیگر را نقد و جرح و تعدیل نموده و جای به جای از کلمات و حالات و خوارق عادات مولانا نمونه‌ای آورده است تا معنی بیت را واضح‌تر و روشن‌تر سازد.
الاغ طلایی
آپولیوس(زادهٔ: ۱۲۴ یا ۱۲۵ میلادی در ماداورا شهر باستانی واقع در الجزایر امروزی، درگذشت: ۱۸۰ میلادی)، نویسنده و فیلسوف اهل رم و ساکن آفریقا بود که در سدهٔ دوم میلادی می‌زیست. او از فلاسفهٔ افلاطونی بود و آثاری در شرح و بسط فلسفهافلاطون نوشته بود، امّا شاخصترین اثر باقی‌مانده از او، یک رمان هرزه نگارانه پیرامون سحر و جادو است که به الاغ طلایی مشهور است.
الاغ طلایی یا کرّه الاغ طلایی (به انگلیسی: The Golden Ass)، که بدان یازده کتاب تناسخ یا تناسخ‌های آپولیوس نیز گفته می‌شود، مجموعه‌ای از یازده روایت پیوسته به یکدیگر، مربوط به روم باستان می‌باشد که به زبان لاتین نوشته شده‌است.
نویسندهٔ این کتاب رمان گونه، که در سدهٔ دوم میلادی نوشته شده و به لحاظ قدمت و محتوای خود حائز اهمیت می‌باشد، لوسیوس آپولیوس، نویسندهٔ اهل رم باستان است که ساکن آفریقا بود.
الاغ طلایی آپولیوس یک رمان لاتین منحصر به فرد، سرگرم کننده و کاملاً خواندنی است - تنها اثر داستانی به زبان لاتین که از دوران باستان باقی مانده است. این داستان قهرمان لوسیوس را روایت می کند که کنجکاوی و شیفتگی او برای سکس و جادو باعث تبدیل شدن او به الاغ می شود. پس از تحمل یک سری آزمایشات و تحقیرها، او در نهایت توسط مهربانی الهه ایسیس به شکل انسانی بازگردانده می شود. الاغ طلایی که همزمان آمیزه‌ای از ماجراجویی عاشقانه، افسانه و نصیحت های مذهبی است، یکی از آثار واقعاً مهم ادبیات اروپایی است که به‌عنوان یک رمان در نوع خود جذابیت ذاتی دارد و یکی از اولین نمونه‌های پیکارسک است. این ترجمه جدید در عین حال به معنای لاتین وفادار است، در حالی که تمام شکوه اصلی را بازتولید می کند.
رندنامه، داستان قلاشان یا پیکارِسک (به انگلیسی: Picaresque) یکی از انواع ادبی‌ست که جد رمان‌های امروزی محسوب می‌شود. این نوع داستان غالباً زندگی طبقه متوسط و بورژوا را با لحني آمیخته به هجو و طنز و مطایبه تصویر می‌کند و اغلب شرح زندگی آدم خانه‌به‌دوش و بی‌سروپا و ماجراجویي از طبقهٔ تهی‌دست است که با دریوزگی و مسخرگی و کلاه‌برداری امرارمعاش می‌کند و از کار جدی و پر زحمت سر باز می‌زند.
اوستا؛ کتاب مقدس پارسیان
مقدمه، تصحیح و تحشیهٔ: کارل فریدریش گلدنر
با پیشگفتار: دکتر ژالهٔ آموزگار
اثر حاضر مهمترین و اصلی‌ترین منبع و مأخذ مطالعاتی دربارهٔ دین زرتشت و زبان‌های هند و ایرانی است. متن کامل اوستا به همت کارل فریدریش گلدنر در سدهٔ نوزدهم میلادی در سه جلد (جلد اول یسنا، ۱۸۸۶. جلد دوم ویسپرد و خرده اوستا، ۱۸۸۹ و جلد سوم وندیداد، ۱۸۹۶) منتشر شد. زبانی که کتاب دینی زردشتیان بدان نوشته شده است اوستایی نامیده می‌شود. به جز کتاب اوستا و آثار وابسته به آن هیچ اثر دیگری از این زبان در دست نیست. زبان اوستایی زبانی است متعلق به دورهٔ باستان زبان‌های ایرانی و آبشخور آن نواحی شمال شرق ایران بزرگ. اکنون بیشتر دانشمندان همداستانند که این زبان به نواحی آسیای میانه و احتمالاً به نواحی خوارزم تعلق داشته. گلدنر با عرضهٔ مجموعهٔ اوستا، گنجینه‌ای را برای مطالعات بعدی در دسترس دانشمندان قرار داد.
تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دورهٔ معاصر دو جلدی
این کتاب به بررسی تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران از آغاز سلطنت قاجاریه تا سرانجام فتحعلی‌شاه می‌پردازد. استاد نفیسی در مقدمه آورده: امروز دیگر جای هیچ‌گونه سخن نیست که تاریخ در پرورش روح ملی و خصال مردانه و دوستداری میهن و سرزمین نیاکان و بالاتر از همه دوستداری فرهنگ و سنن و شئون ملی و نژادی بهترین و برترین وسیله است. به هر اندازه که تاریخ زمان‌های دور از ما این سودهای فراوان را دربرداشته باشد قطعاً و یقیناً تاریخ زمان‌های نزدیک به ما چند برابر سود خواهد داشت، زیرا که زندگی امروز ما به زندگی این روزها نزدیک‌تر و پیوسته‌تر است، و ما از تاریخ زمان نزدیک به خود برای زندگی امروز بهره‌مندتر می‌شویم و بیشتر عبرت می‌گیریم. اگر در تاریخ روزگار خود بخواهیم فرو رویم و ژرف بنگریم بسیاری از وقایعی که ما به چشم خود دیده‌ایم دنباله و نتیجهٔ واقعهٔ دیگری است که چندین سال پیش روی داده است و بدین جهت تاریخ دوران ما لااقل با تاریخ نزدیک‌ترین دوره به ما پیوستگی کامل دارد.
تاریخ اسماعیلیه
محمدبن زین العابدین خراسانی فدائی
تاريخ اسماعيليه يا هداية المؤمنين الطالبين، به زبان فارسی، نوشته محمد بن زين‌العابدين خراسانى فدايى با تصحيح و تحقيق الكساندر سيميونوف، منبع بسيار گران‌بهایى از جهت تاريخ اسماعيليه است.
در آغاز كتاب، مقدمه‌اى ارزشمند كه نویسنده و تاريخ نگارش آن مشخص نگرديده، درج شده، سپس مطالب كتاب بدون هيچ‌گونه عنوانى به‌صورت سلسله‌وار نگارش يافته است.
اين كتاب محتوى اطلاعاتى است كه نویسنده از برخى تأليفات تاريخى كه احتمالاً به مرور زمان از بين رفته است گردآورى نموده، ولى استخراج مطالب صحيح كه فدايى از منابع قديمى در كتاب خود آورده و تاكنون بر دانشمندان نامعلوم مانده، كار چندان آسانى نيست.
تاریخ بیهق
تاریخ بیهق اثر ابوالحسن بیهقی معروف به ابن فندق که از مشاهیر علمای قرن ششم هجری و مؤلف کتب ارزندهٔ بسیاری به زبان‌های فارسی و عربی است، از منابع و مآخذ دست اول ایران‌شناسی است. تاریخ بیهق مشتمل بر تاریخ و جغرافیا و احوال عالمان و خاندان‌های مشهور ناحیۀ بیهق است. این کتاب نه تنها دانسته‌های ارزشمندی دربارهٔ تاریخ، ادب و فرهنگ این ناحیه دارد، بلکه شامل اطلاعات مهمی نیز درباره اوضاع جغرافیایی نواحی بیهق، سبزوار، نیشابور و دیگر مکان‌هاست. همچنین شامل نکات ارزشمندی دربارهٔ تاریخ خاور ایران در دوران غزنویان و سلجوقیان است. از آنجا که برخی از این اطلاعات در دیگر آثار آن دوره نیامده این کتاب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تاریخ بیهق در سال 563 در زمان سلطنت مؤید آی آبه از غلامان سلطان سنجر که بلافاصله بعد از سلطان سنجر بر خراسان مسلط شد تألیف شده است.
تاریخ روضه الصفا فی سیره الانبیاء و الملوک و الخلفا (۱۵جلدی)
اين اثر تاريخى و جامع كه از آثار فارسی مفصّل دوره تيمورى به شمار مى‌رود، به گزارش تاريخ جهان از آغاز آفرينش تا پيدايى اسلام و تا روزگار خود؛ يعنى دوران حكومت سلطان حسین بايقرا (911 - 842 ق) مى‌پردازد. روضه الصفا هفت بخش دارد و نویسنده آن به ترجمه بخشى از تاريخ‌هاى عربى و اقتباس از آنها پرداخته و بخش‌هايى را از تاريخ‌هاى فارسی نقد كرده و بخش پايانى آن را دختر زاده‌اش قياس‌الدين بن‌خواند مير با نام حبيب‌السير پس از مرگ وى كامل كرده است. رضا قلى خان هدايت در نميه نخست سده سيزدهم (روزگار قاجار) جلدهاى هشتم تا دهم (تاريخ صفويه، افشاريه، زنديه و قاجار) را بدان افزود و آن را روضه الصفاى ناصرى ناميد.
پادشاهان مغول و تيمورى در آغاز كار خود از ارزش و اهميّت زبان و ادب فارسی آگاه نبودند و به مدح ستايشگران و شاعران و اديبان توجه نمی‌كردند. از همين روى، در روزگار آنان شعر و ادب به نابودى روى نهاد، اما با گذشت زمان انگيزه‌اى در آنان پيدا شد و خواستند كه جهان‌گشايى‌هاى خود و نياكانشان را در تاريخ ثبت كنند تا براى نسل‌هاى آينده يادگار بماند. از اين‌رو، از مورخان و نويسندگان خواستند كه چنين اخبار را گزارش دهند و به همين سبب درخشان‌ترين آثار تاريخى در دوره مغول و تيمورى پديد آمد. گفته‌اند كه نویسنده، روضة الصفا را به فرمان و تشويق اميرعلى شير نوايى، وزير دانش‌مند شاهرخ تيمورى (حاكم هرات) در آن هنگام آغاز و به نام او ختم كرد.
تاریخ طبری (دوره ۱۶جلدی)
کتاب تاریخ طبری در یک مجموعه ۱۶ جلدی گردآوری و مرجع عمده تاریخ ایران تا ابتدای قرن چهارم هجری است. نکته مهم این است که این کتاب مأخذ عمده بسیاری از نویسندگان و محققینی واقع شده‌است که بعد از جریر طبری به تألیف و روایت تاریخ اسلام اهتمام ورزیده‌اند. ابوالقاسم پاینده در سال 1352 هجری شمسی این مجموعه را به فارسی ترجمه نمود.
تاریخ کامل ابن اثیر (۱۴جلدی)
ابن اثیر نوشتهٔ خود را به بدرالدین لؤلؤ فرمانروای موصل پیشکش کرده‌است. الکامل یکی از مهمترین منابع برای پژوهش در تاریخ مغول است. همچنین ابن اثیر به‌طور کامل از سلسلهٔ قراختاییان یاد می‌کند، که در منابع دیگر کمتر از آن یاد شده‌است. الکامل دربارهٔ تاریخ ایران در دوران ساسانی و نیز سده‌های نخستین اسلامی، مطالب و اطلاعات مفیدی را ارائه می دهد.
این کتاب تاریخ آفرینش را از آغاز آن تا سال ۶۲۸ قمری (۱۲۳۱ میلادی) در بر دارد (تا دو سال قبل از مرگ نویسنده). هرچند تا سال ۳۰۲ قمری (۵۰۲ میلادی) این اثر بیشتر وامدار تاریخ طبری و از آن پس دیگر تاریخ‌نگاران ایران و اسلام است، اما در بخش تاریخ ترکتازی مغولان،تاریخ کامل از نخستین گزارش‌ها و منابع محسوب می‌شود.
تاریخ هرودوت (۲جلدی)
هرودوت (480 ـ 425 پ. م) اهل هاليكارناس بود. اين شهر از بخش هاي يوناني نشين امپراتوري هخامنشي به شمار مي رفت. از همين رو است كه بسياري هرودوت را شهروندي ايراني مي شناسند. او اثر تاريخي بزرگ خود را در 9 كتاب و در زمان فرمانروايي «پريكلس» در آتن نوشت.
هرودوت در كتاب اول و دوم سرگذشت كوروش بزرگ و در كتاب سوم داستان كمبوجيه و رفتن او به مصر و سرانجام او را گزارش مي كند. كتاب چهارم و پنجم و ششم درباره داريوش بزرگ است و كتاب هاي هفتم و هشتم و نهم داستان لشكركشي خشايارشا به يونان را دربردارد.
با آنكه هرودوت گرايش به افسانه گويي دارد اما ارزش اثر او را نمي توان ناديده گرفت. چه بسا اگر كتاب هرودوت از ميان مي رفت، آگاهي ما درباره تاريخ باستاني ايران (دوره مادها و هخامنشيان) كمتر از آنچه بود كه اكنون مي دانيم. از اين رو از ساليان پيش تلاش هايي براي برگردان تاريخ هرودوت به فارسي انجام شده است.
تذکره عرفات العاشقین و عرصات العارفین (۷ جلدی)
کتاب عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین یکی از بزرگترین و مهمترین تذکره‌ها و رساله‌های فارسی است که در سالهای ۱۰۲۲–۱۰۲۴ هـ.ق. توسط تقی‌الدین محمد اوحدی حسینی دقاقی بلیانی (۹۷۳–۱۰۴۰) مشهور به اوحدی بلیانی، شاعر، ادیب و نویسنده نام‌آور دوره صفوی به رشته تحریر درآمده است.
اوحدی بلیانی این تذکره را پس از عزیمت به هند و در دربار جهانگیرشاه (۱۰۱۴–۱۰۳۷) نوشته است و در آن شرح حال و نمونه شعر نزدیک به سه هزار و پانصد شاعر را از آغاز شعر فارسی تا روزگار خود در بیست و هشت «عرصه» و هر عرصه را در سه «غرفه» شامل غرفه متقدّمین، غرفه متوسّطین، و غرفه متأخّرین فراهم آورده است.
تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب) (۹جلدی)
جواهرالااسرار و زواهرالانوار (شرح مثنوی معنوی)(۴جلدی)
کتاب حاضر اولین شرح مثنوی مولاناست که تقریباً یک قرن پس از تدوین این کتاب مستطاب نوشته شده است. جواهر به شرح سه دفتر از دفترهای مثنوی اختصاص دارد. وی پیش از آغاز شرح مثنوی، مقدمه‌ای با ده مقاله در ذکر احوال مشایخ طریقت و بیان اصطلاحات صوفیان و قسمتی از اصول و مبانی عرفان و تصوف ترتیب داده که بسیار مفید است. این مقدمهٔ مفصل شامل یک پیشگفتار و ده مقاله است. مقالهٔ اول به شرح مختصری دربارهٔ احوال بعضی از مشایخ صوفیه اختصاص دارد. دوم در تفسیر الفاظ و اصطلاحات رایج میان صوفیه نوشته شده. سوم وارد بحث‌های نظری می‌شود. چهارم بیان حضرات ذاتیه است. پنجم در اسماء و صفات الهیست. ششم در عوالم و حضرات خمسهٔ الهیه و هفتم در مبدأ و معاد. در هشتم به بیان حقیقت روح و فرق میان ظهورات و مراتب آن در عالم کبیر و صغیر پرداخته. نهم بحث خود را با تجلی حق آغاز می‌کند و مقالهٔ دهم که در بیان حقیقت محبت و اقسام آن نوشته شده است.