نام نویسنده : جان بایر ناس

نام مترجم : علی اصغر حکمت

یکی از مهمترین و جذاب ترین مسائل در حوزه­های فهم بشری اطلاع از تاریخچه دین در دوران­های مختلف تاریخ می­باشد. شاید شما نیز تا به حال با چنین سوالاتی مواجه شدید که "منشا دین چیست؟"

"آیا انسان های ابتدایی دیندار بودند؟ "آیا ادیان ابتدایی نیز به همین شکل ادیان بشر هزاره های جدید بودند؟" و "ادیان در نزد اقوام مردم هند و مردم خاور دور چگونه اند؟"

"ادیان جدیدتر مانند یهودیت، مسیحیت و اسلام در چه شرایط تاریخی ظهور کردند؟".

این سوالات از اساسی ترین سوالات در زمینه دین و فهم دین هستند. این نوشته به منظور معرفی کتاب تاریخ جامع ادیان به منظور پاسخ گفتن به این سوالات بنیادی نگاشته شده است.

کتاب تاریخ جامع ادیان نوشته جان بایر ناس یکی از بهترین کتب موجود در زمینه تاریخ ادیان با ترجمه مرحوم علی اصغر حکمت است که اکنون به چاپ هجده ام رسیده است.

این کتاب دارای چهار بخش عمده می­باشد. در بخش اول که شاید جذاب ترین بخش کتاب باشد ادیان ابتدایی و گذشته مورد بررسی قرار گرفته اند. در این فصل نویسنده با توجه به شواهد تاریخی موجود به بررسی دینداری نزد ابتدایی ترین اقوام بشر می پردازد.

این فصل در ابتدا دین و اعتقادات را نزد موجودات نئاندرتال ما بین صد هزار سال پیش تا بیست و پنج هزار سال پیش بررسی می کند. "بعضی آثار و اشیاء که در قبور این موجودات یافت شده حاکی از نوعی اعتقادات آنها است.

می توان حدس زد که نوعی پرستش ارواح در بین ایشان رایج بوده است. اما این احتمال نیز وجود دارد که اینان صرفاً می پنداشتند اموات نوعی حیات جسمانی مرموز و نامعلوم داشته اند."

سپس اعتقادات انسان عصر حجری در اروپا و آفریقا مورد بررسی قرار می گیرند که به نام انسان­ های کرومانیون شناخته می شوند. در نزد این انسان ها اعتقاد به نوعی سحر با بررسی نقاشی ها و اشکال بازمانده از ایشان در غارها نمایان می شود.

همچنین ایشان با آداب ساده خاصی مرده را در نزدیکی پناهگاهی که در زمان حیات به سر می برده است زیر خاک می کردند، و در آن گودال آلات و افزار سنگی و زیورها و اغذیه مختلف قرار می دادند که نشان می دهد ایشان به نوعی حیات مردگان در عالم خاک قائلند. سپس به عصر نئولیتیک (از ده هزار سال تا سه هزار سال ق.م) یعنی دوره جدید حجری می رسیم.

در ادامه ویژگی تمامی ادیان ابتدائی بر شمرده شده اند. این بخش شامل مطالب بسیار ارزشمند از جمله بررسی تاریخچه اعمالی از جمله قربانی کردن، روزه گرفتن در نزد اقوام ابتدائی است. در ادامه این فصل ادیان نزد مصریان، یونانیان و بابلیان مورد بررسی قرار می گیرد که این دوره عموماً ادیان شدیداً تحت تاثیر اسطوره ها و افسانه ها می باشند.

از جمله نتایج ارزشمند این فصل پیدا کردن ریشه رسومات ادیان جدید در بین ادیان ابتدائی است که خود نشان از نوعی ارتباط بین دوره های مختلف است.

در دو فصل بعد ادیان نزد هندیان و خاور دور از جمله دین چینیان و مذهب تائو معرفی و مورد بررسی قرار می گیرند. این دو بخش اطلاعات جامعی از روند شکل گیری این ادیان و همچنین تکالیف و ساختار این مذاهب به خواننده ارائه می دهد.

سپس در فصل آخر ادیان جدید یا ادیان در خاور نزدیک مورد بررسی تاریخی قرار می گیرند. که از لحاظ اطلاعات تاریخی بسیار حائز اهمیت است.

از مهمترین نکات قوت این کتاب بیطرفی و تحلیل بدور از غرض ورزی است. همچنین تحلیل های بسیار جامع و جالب با توجه به اطلاعات تاریخی از دیگر نکات مفید این کتاب است. با این وجود استفاده نویسنده از منابع زبانی خاص شاید یکی از ضعف های این کتاب باشد.

در نهایت این کتاب را به دوستانی که بدنبال اطلاعات جامعی از نحوه دیندار بودن انسان در طول صد هزار سال هستند، توصیه می کنم.

نام نویسنده : عبد القادر گیلانی

نام مترجم : مسلم زمانی

رساله سرالاسرار شیخ عبدالقادر گیلانی رساله‌ای ارزنده برای شناخت اصول تصوف و طریق ذکر برای وصول به معرفت و شناخت حق است.

عبدالقادر بن ابی صالح گیلانی شافعی حنبلی، شیخ بغداد بود. او نوهٔ دختری ابوعبدالله صومعی گیلانی است که از بزرگان مشایخ گیلان و مشهور به کرامات بوده است. او در 471 ﻫ .ق. در گیلان زاده شد و در هجده‌سالگی آهنگ بغداد کرد و تا پایان عمر در آن‌جا بود.

شیخ علوم شریعت، طریقت، لغت و ادب را به نیکی فراگرفت و در روزگار خویش امام حنبلیان و شیخ آنان شد و در شوال 521 ﻫ .ق. در مدرسهٔ ابوسعد مخرمی بر کرسی وعظ نشست و آوازهٔ شهرتش بالا گرفت چندان که مجلس وعظ خود را به خارج بغداد برد و گفته‌اند هفتاد هزار تن در آن شرکت می‌کردند.

شیخ 91 سال بزیست، از خود مصنفات بسیاری برجا گذاشت و شاگردان زیادی تربیت کرد و سرانجام در سال 561 ﻫ .ق. دار فانی را وداع گفت و به جوار حق شتافت.

نام مترجم : احمد شاملو

حماسهٔ گیلگامش یا حماسهٔ گیلگَمِش یکی از قدیمی‌ترین و نامدارترین آثار حماسی ادبیات دوران تمدن باستان است که در منطقهٔ میان‌رودان شکل گرفته‌است. قدیمی‌ترین متون موجود مرتبط با این حماسه به میانهٔ هزارهٔ سوم پیش از میلاد مسیح می‌رسد که به زبان سومری است. از این حماسه نسخه‌هایی به زبان‌های اَکدی و بابِلی و آشوری موجود است.این حماسه در سال ۱۸۷۰ توسط جورج اسمیت ترجمه و منتشر شده‌است.

ترجمه پارسی این حماسه نخست به دست داوود منشی‌زاده و بعد توسط احمد شاملو صورت گرفته که در کتاب هفته چاپ شد و بعد نشر چشمه آن را به چاپ رسانده است.

به سال ۱۸۴۹، آستن هنری لایارد، در ساحل رو به روی موصل در کویونجیک بزرگ ترین قصر نینوا مربوط به دورهٔ آشور بانیپال را یافت. لایارد در دو تالاری که کشف کرد، کتابخانهٔ آشور بانیپال را دید که مشتمل بر ۲۸ هزار لوح گلی بود. در سوم دسامبر ۱۸۶۲، جورج اسمیت(به انگلیسی: George Smith) در انجمن آثار تورات سخنرانی کرد و مدعی شد که در یکی از الواح کتابخانهٔ آشور بانیپال داستان طوفانی را خوانده که شباهت بسیاری با داستان طوفان نوح تورات دارد. به دلیل ناقص بودن متن الواح، او خود به کویونجیک سفر کرد و به طور اتفاقی باقی الواح حماسه را کشف کرد.

در سال ۱۸۷۰، او نخستین ترجمهٔ گیلگمش را انتشار داد.

در سال ۱۸۸۹ پژوهشگران دانشگاه پنسیلوانیا تپهٔ نیپور عراق را شناسایی و سی تا چهل هزار لوح کشف کردند که در بین آن‌ها کهن ترین متن گیلگمش موجود بود. این متن در سال ۱۹۳۰ به وسیلهٔ کمپل تامپسون (به انگلیسی: Kampbell Thompson) برگردان و حاشیه نویسی شد.

اسطورهٔ توفان بزرگ سومری و روایت جدید بابلی–آشوری آن در اسطورهٔ گیل‌گَمِش نهفته است و این دو اسطوره یکی شده است. مهم‌ترین انگیزهٔ تشکل اسطوره گیل‌گمش مسألهٔ بیماری و ناتوانی و سرانجام مرگ است. در اینجا انسان در فرار از سرنوشت تلخ و فرجام دردانگیز خویش اسطوره‌ئی می‌سازد که بخشی از آن برگرفته از واقعیات و برخی از آن تحلیل رؤیاگونهٔ مسأله‌ئی است که انسان در تبیین آن درمانده است. بنا بر اساطیر، گیل‌گَمِش پنجمین شهریار از دومین سلاله‌ئی است که بعد از توفان بزرگ بر «اِرِخ» یا «اُورُوک» فرمان می‌راندند. این شهریار که به‌روایتی صد و بیست سال بزیست از تباری بود که دوسوم آن به‌خدایان و یک سوم آن به‌‌انسان‌ها می‌رسید. روایت بابلی-آشوری گیل‌گمش که از کتابخانهٔ آشور بانیپال به‌چنگ آمده با روایت سومری، و نیز روایت «هیتیتی» [حِتّی] آن که بعد‌ها در بُغازکوی به‌دست آمده و نمونه‌های اخیر دیگر بسیار همانندی نزدیک دارد و حاکی از آن است که این اسطوره با گذشت زمان و به‌تأثر از واقعیت‌های زندگانی و نیروی خیال انسان کمال یافته است. روایت بابلی-آشوری این اسطوره شامل دوازده لوح است.

دوشن گیمن

ترجمه: رویا منجم

بررسي دايرة المعارف مآب پيام زرتشت.

باورهاي امروزي و اعمال آييني كه عموما براي پارسيان عامي ناآشناست.

زروانیان در مقایل ثنویت (Dualism) اصیل زرتشتی ، یعنی اعتقاد به وجود ازلی دو بنیان جداگانه و متضاد هستی : 1 ـ هرمزد ، 2 ـ اهریمن ، به تثلیث باورمند بودند و عقیده داشتند که « هرمزد » و « اهریمن » برادراند. پدری بنام « زروان » دارند که او خدای نامخلوق وازلی است واراده او فوق همۀ ایزدان و کائینات است.

همچنان زروانیان معتقد به زهد و تقوا ، پاکیزه نفسی و دنیا گریزی و تقدیرگرایی و جبرباوری بودند . کیهان شناسی واسطوره های دینی زروانیان نیز ماهیت بسیار پیجیده و خیال پردازانه دارد . واین اندیشه ها تأثیرات بس شگرف در میان اسطوره های اقوام مختلف جهان داشته است .

میترائیسم مِهر پرستی یا آیین مهر یا میترائیسم، آیینی راز آمیز بود که بر پایه پرستش مهر (میترا) ایزد ایران باستان و خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ، در دوران پیش از آیین زرتشت بنیان نهاده شد.