مفهوم تاریخ در مشرق زمین
گذشته نگری انسانها و تصوری که از رویدادهای گذشتگان و میراث گذشته داشته اند به اندازة تاریخ بشر قدمت دارد. گذشته در هرشکلممکن، در همة دوران تاریخی برای انسانهای هر عصر، حامل نظام ارزشی و معنایی بوده که در قالب متون و نشانه های فرهنگی در ذهنیتِ نسل بعدی بازتاب یافته است. این تأثیرگذاری از منظرهای گوناگون دینی، سیاسی و فرهنگی قابل بررسی تاریخی میباشد. کتاب مفهوم تاریخ در مشرق زمین درواقع یک واکاوی ژرف پیرامون مفهوم تاریخ در فرهنگهای گوناگون شرق ازجمله فرهنگ مسلمانانِ صدر اسلام، آباء صدر مسیحیت، یهود (بنیاسرائیل)، مصر باستان، بین النهرین، ایران باستان، شرق دورۀ یونانمداری و … است که نگرش تاریخی و به طورکلی انگاره های نخستین از جهانبینی تاریخی این اقوام کهن را مورد بررسی مورّخانه قرارمیدهد. تصور انسانها از گذشته که بتوان نام تاریخ بر آن نهاد، مستلزم درک دلالت گذشته و شیوۀ روایتمندی تاریخ برای انسانهای هر عصر است: گذشته چگونه و به چه صورتی برای نسل بعد روایت میشده است؟ انسانها چه درکی از گذشتة خویش داشتهاند و چگونه و چه محوری از گذشته را به روایت کشیدهاند؟ آیا روایتمندیشان از نوع منتقدانه و آگاهی بخش بوده و یا صرفاً به شکل انتقال منفعلانه و ارتجاعی بوده و تهی از تفکر تاریخی، گذشته، حال و آینده را به هم مرتبط میساخته است؟