مصایب حلاج (عارف شهید قرن چهارم هجری)
لوئی ماسینیون
سید ضیاءالدین دهشیری
لویی ماسینیون (به فرانسوی: Louis Massignon) (۲۵ ژوئیه ۱۸۸۳ - ۳۱ اکتبر ۱۹۶۲) شرقشناس و اسلامشناس فرانسوی و محقق تاریخ آن بود. با وجود اینکه کاتولیکمذهب بود، سعی کرد اسلام را بهخوبی بشناسد، و بهاینترتیب تأثیر عمیقی بر نگاه غرب بر اسلام گذاشت.
با اینکه او مسیحی بود، در قضیهٔ استقلال الجزایر، از مسلمانان الجزایری حمایت کرد، و به همین خاطر مدتی نیز دستگیر و زندانی شد.
همچنین وی ازجمله استادان علی شریعتی در دانشگاه سوربن پاریس بود که بر شریعتی تأثیری عمیق گذاشت.
لوئی ماسینیون سرفصلهای نوینی را در ایرانشناسی گشود که پس از او نه فقط توسط ایرانشناسان ادامه یافت، بلکه بر پژوهشهای محققان ایرانی نیز تأثیر اساسی گذاشت. از 10 اثر بزرگ لوئی ماسینیون دو مورد به طور مستقیم به جهان ایرانی مربوط میشود؛ نخست بزرگترین پژوهش این محقق یعنی «مصائب حلاج» و دوم «سلمان پاک» و دو اثر دیگر به عرفان مربوط میشود که عبارتاند از «رسالهای بر خاستگاههای واژگان فنی عرفان اسلامی» و سپس مجموعه متون منتشر نشده مربوط به تاریخ عرفان در سرزمینهای اسلامی.
مصنفات افضل الدین محمد مرقی کاشانی
مصنفات أفضلالدین محمد مَرَقی کاشانی، مجموعه آثار افضلالدین محمد بن حسین مَرَقی کاشانی معروف به بابا افضل کاشانی (متوفی 667ق) حکیم و عارف سده ششم و هفتم هجری است. مجتبی مینوی (متوفی 1355ش) بر این اثر مقدمه نوشته است و ایشان به همراه یحیی مهدوی (متوفی 1379ش) تصحیح اثر را بر عهده داشتهاند. بیشتر مطالب این رسائل در موضوع عرفان مطابق با حکمت مشاء است که با شهود عرفانی و وجد صوفیانه آمیخته است.
معارف بهاء ولد (۲جلدی)
بهاء ولد
باهتمام بدیع الزمان فروزانفر
بهاءُالدّین وَلَد، محمد بن حسین خطیبی بکری (۵۴۳–۶۲۸ق/۱۱۴۸–۱۲۳۱م)، معروف به بهاء ولد، سلطانالعلما، عارف، واعظ، از مشایخ تصوف و گفته میشود که پدر مولانا جلالالدین بلخی است. بهاءالدین تا مدتها فقط پدر جلالالدین بلخی شناخته میشد. اخبار مربوط به او از طریق ولدنامه یا ابتدانامه سلطان ولد، رساله سپهسالار به قلم فریدون بن احمد سپهسالار و شرح حال مبسوط مولانا، مناقب العارفین به دست ما رسیدهاست. هنگامی که بدیعالزمان فروزانفر در شرح انتقادی زندگی و آثار مولانا، در بارهٔ پدر مولوی وارد سخن شد و به توصیف مختصر تنها اثرش، معارف نیز پرداخت، افق تازهای در تحقیقات مربوط به بهاء ولد گشوده شد.
بهاء ولد از مشایخ صوفیه ماوراءالنهر و از شاگردان نجمالدین کبری بود. وی به دلیل اختلاف با سلطان محمد خوارزمشاه، همراه با خانواده و شماری از یارانش در حوالی سالهای ۶۰۹–۶۱۰ از مشرق بیرون آمد و در غرب به آسیای صغیر پناه برد. وی در سخنانی که در روزهای آخر ایراد کرد، گفت که به خاطر حملهٔ مغولان منطقه را ترک میکند. بهاء ولد مریدان بسیاری داشت و زمانی که حرکت کرد، سیصد شتر کتابهای نفیس و اسباب خانهٔ او و اطرافیانش را حمل میکردند. او ابتدا به بغداد و سپس به مکه رفت و سرانجام به دعوت یکی از سلاطین سلجوقی آسیای صغیر، در قونیه سکنی گزید تا آن که به سال ۶۲۸ یا ۶۳۱ درگذشت.
معارف سلطان ولد
سلطان ولد
به کوشش: نجیب مایل هروی
رسالهایست به نثر در تصوف که با کتاب معروف فیه ما فیه پدرش مولانا جلال الدین در تهران به عنوان جلد دوم فیه مافیه در ۱۳۳۳–۱۳۳۴ قمری در ۱۹۳صحیفه چاپ سنگی کردهاست و ظاهراً نام درست آن «معارف سلطان ولد» است و این نام را به تقلید کتاب جدش بهاءالدین ولد بر آن گذاشتهاست که نیز همین عنوان را دارد.
سلطان ولد این گونه معارف صوفیه را با زبانی بسیار شیوا و ساده مطرح کرده تا حدی که میتوان گفت: این نگاشته ولد بسیار شبیه به نگاشتههای فارسی دور نخست زبان فارسی، و همانند مولفات نویسندگان سبک خراسانی است. وی از تمثیلهای بسیار زیبایی که در حدیقه و کلیله و دمنه و مثنوی مولانا نیز وجود دارد مانند زاغ و بلبل، گرگ و آهو، شاه و رعیت بهره برده، ونیز از داستانهای قرآنی مانند داستان آدم و قصه یوسف، موسی وخضر، و موسی و فرعون و غیره سود جسته و امثال فارسی و عربی را با مهارت در میان گفتارش درج کرده، و گفتارش را با ابیاتی از سنایی غزنوی، عطار نیشابوری، مثنوی مولوی و دیگران آراستهاست.
نکات و دقایقی که در معارف سلطان ولد آمدهاست بعضی از آنها را در مثنوی مولانا و مقالات شمس میتوان دید و نیز برخی از مطالب معارف ولد در فیه ما فیه و معارف بها ءولد با شباهتهایی دیده میشود که مسلماً ولد، حین مجلس گویی به کتابهای مذکور توجه داشته یا بر اثر تتبع و تحریر آنها مطالبی را با همان استنباط و تفصیل در ذهن داشته و هنگام معارف گویی آن مطالب را بازگفته است.
مولوی در سال ۶۷۲ قمری درگذشت و حسامالدین چلبی به جای او نشست. سلطان ولد در سال ۶۶۳ خورشیدی، یعنی ۱۱ سال پس از مرگ پدرش به خلیفگی فرقه مولویه رسید (پس از حسامالدین چلبی) و سی سال خلافت کرد. در این مدت وی به نشر طریقت پدر و وضع آداب و رسوم فرقه مولویه پرداخت و مولویخانههایی در آسیای کوچک ایجاد کرد و مشایخ و صوفیانی در آنجا گماشت و به شرح و گسترش افکار مولوی پرداخت. در واقع با تلاش او طریقه مولویه دارای آیینهای ویژه خود شد که آن را تا مدتها حفظ کردند.
معمای زمان و حدوث جهان
حادث بودن جهان در همه ادیان آسمانی مسلم شناخته می شود و علمای مذاهب نیز تا آنجا که می توانند در جهت اثبات این مسئله کوشش و تلاش می کنند. سرنوشت اثبات حادث بودن جهان به هویت و حقیقت زمان بستگی دارد و هویت زمان بیش از اندازه بغرنج و پیچیده است. فهم و درک عادی و معمولی زمان برای بسیاری از مردم، بسیار ساده و آسان است و کمتر کسی در ادراک معنی زمان با مشکل روبرو می گردد. ثانیه ها و دقیقه ها و ساعت ها و همچنین هفته و ماه
مغز متفکر جهان شیعه
مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن مجید
نام نویسنده : توشیهیکو ایزوتسو
نام مترجم : فریدون بدره ای
کتاب حاضر دارای سه بخش است:
اول، ارائه اصول روش شناسی در تجزیه و تحلیل معنایی؛ دوم، رابطه موجود میان قوانین اخلاقی قبایل عرب و قوانین اخلاقی اسلامی؛ و سوم، تجزیه و تحلیل مفاهیم عمده «اخلاقی- دینی» در قرآن.
در سراسر کتاب کوشش شده که قرآن به زبان خود سخن گوید، و مفاهیم خود را تفسیر و تعبیر کند. روش تحلیلی کتاب کلا بر داده های قرآنی متکی است، و همین امر موجب شده که تحقیق عظیم استاد ایزوتسو، دانشمند و اسلام شناس ژاپنی، جایگاهی رفیع در مطالعات اسلامی و قرآن پژوهی به دست آورد.
مقامات ژنده پیل
محمد غزنوی
کتاب مقامات ژنده پیل تألیف پُر ارج و مفیدی در باب زندگانی و افکار عارف بلند پایه شیخ احمد جام، ملقب و مشهور به ژنده پیل است که در قرن پنجم و ششم هجری میزیسته و در دهی که ظاهراً همان تربتجام کنونی است عمری را در ارشاد خلق و تعلیم شاگردان و تألیف کتب به سر آورده است.
این کتاب مآخذ صحیح و مفصل اطلاع ما از احوال و آثار شیخ است که به قلم محمد غزنوی یکی از شاگردان ممتاز شیخ نگارش یافته و مقداری از روایات آن از زبان خود احمد نقل گردیده است.چاپ این کتاب نخستین قدمی است اساسی که برای شناساندن شیخ جام و آوردن او به میدان بحث و تحقیق برداشته میشود. کتاب مقامات از جهت زبان و تاریخ ادبیات فارسی نیز اهمیتی فراوان دارد؛ چه نزدیک به هشتصد سال از تألیف آن میگذرد و باید در آثار کهن نثر فارسی به شمار آید.
از دیگر فواید مهم این کتاب بهرههایی است که برای روشن ساخت یا تکمیل جغرافیای تاریخی خراسان از آن میتوان برد، زیرا اسامی دیهها و آبادیها و شهرهای کوچک در این کتاب به نسبت فراوان است.
مقامات معنوی (ترجمه و تفسیر منازل السائرین)(۴جلدی)(شومیز)
نام کامل کتاب، منازل السائرین الی الحق ؛ تالیف شیخ عارف خواجه عبدالله انصاری و به زبان عربی است. منازل السائرین شرح منازلی است که سالک در طی طریق به سوی حق تعالی میپیماید.
مرحوم آقاي بينا از اساتيد ادبيات و عرفان اسلامي، متولد همدان و رييس كتابخانه آرامگاه بوعلي سينا بودند. از اساتيد اين دانشمند فرزانه مي توان به مرحوم عصار، مرحوم الهي قمشه اي، آيت الله سيد علي همداني، مرحوم حاج ملاآقاجان زنجاني رحمت الله عليهم اشاره كرد. ایشان محضر مرحوم آيت الله انصاري همداني (ره) را هم درك كرده اند. يكي از بهترين نمونه هاي ترجمه و تفسيرهای عرفانی، مجموعه ی چهار جلدي مقامات معنوي است كه توسط استاد محسن بينا به رشته تحرير درآمده است. کتاب مقامات مـعنوی درحـقیقت ترجمه و تفسیر کتاب ارجمند مـنازل السـائرین اثـر خواجه عبدالله انـصاری اسـت که استاد بینا آن را هـمراه بـا حقایق و لطایف عرفانی اشعار خواجه شیراز، برابر نهاده و به تعبیر خود: این دو شاعر عـارف را رو بـه روی هم به مناظره نشانده، کـلام یـکی را مفسر بـیان دیـگری قـرارداده تا خواننده را به عـمق سخنان آنها واقف کند. استاد بینا در این اثر، ضمن شرح حال کوتاه خواجهعبدالله و حافظ و بـیان حـالات متفاوت اهل سیر و سلوک، صد مـنزل از مـنازل سـلوک را هـم شـرح کرده است.
مقدمه ای بر دین ایران باستان
ویلیام.و.مالاندرا
خسرو قلی زاده
کتاب حاضر، اساس توجه خود را بر مطالعه ادیان و مبانی اعتقادی ایرانیان باستان قرار داده است. ویلیام و. مالاندرا عضو مشاوران دایرهالمعارف ایرانیکاست. او در زمینه مطالعات تمدن ایران و هند باستان، تاریخ ادیان، زبانشناسی زبانهای هندو ایرانی، زبانهای ایران باستان و میانه و همچنین سانسکریت از شهرت خاصی برخوردار است. جوایز متعددی در این حوزهها به دستآورده و مقالات بسیاری تالیف کرده است. کتاب “مقدمهای بر دین ایران باستان” را میتوان مهمترین اثر مالاندرا دانست که درواقع درآمدی است بر باستانیترین شکلهای کیش زرتشتی که از متون اوستایی و کتیبههای هخامنشی بازشناسی شده است.
به عقیده او، ایزدانی مانند اهورامزدا، مهر، سروش و بنمایه هایی چون آتش، هوم و فره، ریشه در باورهای کهن آریائیان پیش از زردشت داشتهاند و این پیامبر در پیریزی دین خود نه تنها همه باورهای کهن ایرانیان را طرد نکرد بلکه بخش مهمی از آن را به نفع کیش جدید خود به کارگرفت.
این کتاب از 17 فصل بانضمام مقدمه مولف بر ترجمه فارسی، سخن مترجم، کوتهنوشتهها و نشانهها، راهنمای آوانگاری، یادداشتها، واژهنامه، کتابنامه و نمایه تشکیل شده است.
مکتب در فرایند تکامل
کتابِ مکتب در فرایند تکامل با عنوان فرعیِ «نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین»، ترجمهٔ کتاب «بحران و تثبیت در دوره تکوینی اسلام شیعی؛ ابوجعفر ابن قبه رازی و سهم او در اندیشهٔ شیعیِ امامی» است که در سال ۱۹۹۳ از سوی انتشارات داروین به قلم سید حسین مدرسی طباطبایی در شهر پرینستون منتشر شد.ظاهراً هاشم ایزدپناه کتاب را در همان سالها به فارسی ترجمه کرد و نسخههای کپیشدهٔ آن حتی در شهر قم دست به دست میگشت.
سرانجام ویرایش جدید این کتاب با ترجمه «هاشم ایزد پناه» و مقدمه جدید مولف در سال ۱۳۸۶ با مجوز وزارت ارشاد، به طور عمومی و رسمی منتشر شد و در صدر جدول کتابهای پرفروش قرار گرفت. آنچنانکه از چاپ اول در مهر ۸۶ به چاپ سوم در آذرماه ۸۶ رسید.
سید حسین مدرسی طباطبائی در مقدمه ویرایش جدید کتاب مینویسد:
اصل انگلیسی کتاب بدین گونه بیست سالی پیش ازاین، برای حال و هوایی دیگر و در پاسخ به نیازی در شرایط زمانی و مکانی و فرهنگی خاص تدوین شده بود. در آغاز بر این باور بودم که به خاطر همین مسائل جنبی مطرح شده در کتاب، برگردان فارسی آن سودمند نیست چه برخی از مباحث زمینه ساز تدوین آن در جوامع ما مطرح نبود و تحریک ساکن، موجبی نداشت. حتی وقتی کتاب به هر صورت در آمریکا ترجمه شد خوشدل بودم که در ایران جز چند نسخه بسیار معدود[زیراکس]، چیزی از آن در دسترس قرار نگرفت... بر سر هم، اکنون پس از گذشت سالها به نظر میرسد که دیگر آن ملاحظات پیشین، زمینهای ندارد.