محمد غزنوی

کتاب مقامات ژنده پیل تألیف پُر ارج و مفیدی در باب زندگانی و افکار عارف بلند پایه شیخ احمد جام، ملقب و مشهور به ژنده پیل است که در قرن پنجم و ششم هجری می‌زیسته و در دهی که ظاهراً همان تربت‌جام کنونی است عمری را در ارشاد خلق و تعلیم شاگردان و تألیف کتب به سر آورده است.

این کتاب مآخذ صحیح و مفصل اطلاع ما از احوال و آثار شیخ است که به قلم محمد غزنوی یکی از شاگردان ممتاز شیخ نگارش یافته و مقداری از روایات آن از زبان خود احمد نقل گردیده است.چاپ این کتاب نخستین قدمی است اساسی که برای شناساندن شیخ جام و آوردن او به میدان بحث و تحقیق برداشته می‌شود. کتاب مقامات از جهت زبان و تاریخ ادبیات فارسی نیز اهمیتی فراوان دارد؛ چه نزدیک به هشتصد سال از تألیف آن می‌گذرد و باید در آثار کهن نثر فارسی به شمار آید.

از دیگر فواید مهم این کتاب بهره‌هایی است که برای روشن ساخت یا تکمیل جغرافیای تاریخی خراسان از آن می‌توان برد، زیرا اسامی دیه‌ها و آبادی‌ها و شهرهای کوچک در این کتاب به نسبت فراوان است.

نویسنده :   ویلیام.و.مالاندرا

مترجم :   خسرو قلی زاده

کتاب حاضر، اساس توجه خود را بر مطالعه ادیان و مبانی اعتقادی ایرانیان باستان قرار داده است. ویلیام و. مالاندرا عضو مشاوران دایره‌المعارف ایرانیکاست. او در زمینه مطالعات تمدن ایران و هند باستان، تاریخ ادیان، زبان‌شناسی زبان‌های هندو ایرانی، زبان‌های ایران باستان و میانه و همچنین سانسکریت از شهرت خاصی برخوردار است. جوایز متعددی در این حوزه‌ها به دستآورده و مقالات بسیاری تالیف کرده است. کتاب “مقدمه‌ای بر دین ایران باستان” را می‌توان مهم‌ترین اثر مالاندرا دانست که درواقع درآمدی است بر باستانی‌ترین شکل‌های کیش زرتشتی که از متون اوستایی و کتیبه‌های هخامنشی بازشناسی شده است.

به عقیده او، ایزدانی مانند اهورامزدا، مهر، سروش و بنمایه هایی چون آتش، هوم و فره، ریشه در باورهای کهن آریائیان پیش از زردشت داشته‌اند و این پیامبر در پی‌ریزی دین خود نه تنها همه باورهای کهن ایرانیان را طرد نکرد بلکه بخش مهمی از آن را به نفع کیش جدید خود به کارگرفت.

این کتاب از 17 فصل بانضمام مقدمه مولف بر ترجمه فارسی، سخن مترجم، کوته‌نوشته‌ها و نشانه‌ها، راهنمای آوانگاری، یادداشت‌ها، واژه‌نامه، کتاب‌نامه و نمایه تشکیل شده است.

نام نویسنده : ویلیام چیتیک

نام مترجم : شهاب الدین عباسی

داستان شورانگیز زندگی مولانا جلال‌الدین رومی و به ویژه ماجرای عشق افسانه‌واری که او را به شمس‌تبریزی پیوند داد، از شگفتی‌های ادب فارسی محسوب می‌شود. در باب آن‌چه مربوط به مولاناست آثار و تألیفات بسیاری، به زبان‌های فارسی، ترکی، عربی، انگلیسی و … به چشم می‌خورد، و حتی، می‌توان گفت که سنت «مولوی پژوهی» از نیمه‌ی اول قرن بیستم شکلی نظام‌مند و منسجم به خود گرفته است. اما جای بسی تأسف است که ادبیات مربوط به شمس‌تبریزی که دریای وجود مولانا را به جنبش و تلاطم در آورد، بسیار کم‌برگ و کم‌ثمر بوده است، هرچند که در ایران و ترکیه «شمس‌پژوهی» کارنامه‌ای بهتر نسبت به تحقیقات غربی دارد. در ایران، پژوهندگان و محققانی چون بدیع‌الزمان فروزانفر، عبدالحسین زرین‌کوب، ناصرالدین‌ صاحب‌الزمانی، بیژن ترقی و محمدعلی موحد  در مورد شمس آثاری اعم از مقاله و کتاب منتشر کردند. افزون بر این، محمدعلی موحد در سال ١٣٦٩ مقالات شمس را به طور کامل تصحیح و منتشر کرد. وی، افزوده بر کتابی ٢٤٣ صفحه‌ای در شرح زندگی و احوال و اندیشه‌های شمس (با عنوان: شمس‌تبریزی، انتشارات طرح نو، ١٣٧٧)، گزیده‌ای از مقالات شمس را نیز به نام خُمی از شراب ربانی تهیه کرد. جعفر مدرس صادقی نیز در مجموعه بازخوانی متون، گزیده‌ای از مقالات شمس را عرضه کرد.

فرانکلین دین‌لوئیس در کتاب ارزشمند مولانا: دیروز تا امروز، شرق تا غرب (از این کتاب به فارسی دو ترجمه در دست است: ١. حسن لاهوتی، نشر نامک، ١٣٨٣؛ ٢. ترجمه ی فرهاد فرهمند‌فر، نشر ثالث، ١٣٨٣) نخستین پژوهنده‌ی آمریکایی است که به تفصیل و به طور جداگانه در فصل چهارم کتاب خود به زندگی و اندیشه‌های شمس تبریزی پرداخته است. اما این ویلیام چیتیک بود که در سال ٢٠٠٣ برای نخستین‌بار قسمت اعظم مقالات شمس را به انگلیسی ترجمه و در ٢٠٠٤ منتشر کرد:

Me and Rumi: The Autobiography of Shams - I Tabrizi, Fonsvitae, 2004.

 این کتاب مورد توجه محققان و نویسندگان غرب قرار گرفت و در سال ٨٣ نیز جایزه‌ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را در بخش بهترین کتاب خارجی از آن خود کرد. این کتاب به تازگی توسط شهاب‌الدین عباسی به فارسی ترجمه و با عنوان «من و  مولانا» از سوی انتشارات مروارید به چاپ رسیده است. لازم به ذکر است که به اعتقاد چیتیک، مطالعه‌ی آثار کلاسیک بهترین راه برای ورود به دنیای درونی صاحبان آثار است. هم از این روست که ترجمه آثار کلاسیک و دسته‌بندی آن‌ها، یکی از بارزترین بخش‌های فعالیت‌های علمی او محسوب می‌شود. گویا چیتیک در ترجمه و توضیحات مقالات شمس در کتاب «من و مولانا» بر این نظر سعی و ابرام بیشتری داشته است و احتمالا ً به همین سبب کار توضیحی او در این کتاب، در قیاس با کار توضیحی‌اش در آثار دیگر مانند راه «عرفانی عشق: تعالیم معنوی مولوی»، «قلب فلسفه‌ی اسلامی»، یا «ایمان و عمل در اسلام» و جز این‌ها ـ حجم کمتری دارد. کتاب «من و مولانا»، به همراه متن اصلی ارائه شده است. مطالب بعدی، بدین قرار است: ١. فهرست منابع؛ ٢. یادداشت‌ها؛ ٣. معنی واژه‌ها و عبارات؛ ٤. فهرست آیات؛ ٥. فهرست احادیث؛ ٦. واژه‌نامة توضیحی؛ ٧. فهرست نام‌ها، موضوعات و اصطلاحات. همچنین در کنار متن اصلی دو زبانه (فارسی ـ انگلیسی)، در فهرست‌های پایانی کتاب، آیات و احادیث به صورت سه‌ زبانه (عربی ـ انگلیسی با ترجمه‌ی فارسی) و واژه‌نامه‌ی توضیحی به صورت انگلیسی و فارسی عرضه شده است. مترجم واژه‌نامه‌ای نیز برای شرح معانی واژه‌ها و عبارات دشوار مقالاتِ شمس به کتاب افزوده است. متن انگلیسی «من و مولانا» در بردارند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌ی پیشگفتاری از آنه‌ماری شیمل و مقدمه‌ی مولف است. مترجم کتاب، در ترجمه‌ی فارسی و در ادامه‌ی «سخن مترجم»، نوشته‌ی دیگری از شیمل را بر کتاب افزوده است و ترجمه یکی از مقالات چیتیک را، به نام «عرفان در اسلام» با اندکی تلخیص آورده است. در پایان، باید گفت که ترجمه دقیق و شایان چیتیک از مقالات شمس گامی بزرگ محسوب می‌شود؛ گام در راهی که فقط عده اندک شماری در آن چندگامی زده‌اند.