ماهی سیاه کوچولو
مجموعه آثار صمد بهرنگی (افسانههای آذربایجان – مجموعه مقالهها – قصههای بهرنگ – نامهها)
صمد بهرنگی
صمد بهرنگی زاده ۲ تیر ۱۳۱۸ تبریز - درگذشت ۹ شهریور ۱۳۴۷ ارسباران، آموزگار، منتقد اجتماعی، داستان نویس و مترجم و پژوهشگر فولکلور آذربایجانی بود. کتابماهی سیاه کوچولوی بهرنگی مدتها نقش بیانه غیررسمی سازمان چریکهای فدایی خلق ایران را بازی میکرد.
صمد بهرنگی نویسندگی را با طنز نویسی آغاز کرد. در دانشسرا همراه دو تن از دوستانش روزنامه ی فکاهی دیواریی به نام "خنده" می نوشت که بسیار هوادار داشت. از سال ۱۳۳۶ مقاله ها و قطعات فکاهی و طنز آمیز او در "توفیق" منتشر می شد و این کار۳، ۴ سالی دوام داشت .یک مقاله نیز در ماهنامه ی کشکیات منتشر کرد و قصد داشت با آن همکاری کند که مجله خوابید. مطالب طنز دار صمد در مهد آزادی و مهد آزادی آدینه نیز چاپ شد که منتخب آنها جزو "مجموعه مقاله ها" یش آمده است. بهرنگی در ۱۳۳۹ نخستین داستان منتشر شده خود به نامعادت را نوشت؛ که با تلخون در ۱۳۴۰، بینام در ۱۳۴۲، و داستانهای دیگر ادامه یافت. او ترجمههایی نیز از انگلیسی و زبان ترکی استانبولی به زبان فارسی و از فارسی به زبان ترکی آذربایجانی (از جمله ترجمهٔ شعرهایی از مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، ونیما یوشیج) انجام داد. پژوهشهایی نیز در جمعآوری فولکلورآذربایجان و نیز دربارهٔ علوم پرورشی از او منتشر شدهاست. وی در کتاب کندوکاو در امور پرورشی ایران واژههای گرفته شده از زبان عربی را بخش بزرگی از اشتراک زبانهای رایج ایرانی از جمله ترکی آذری با فارسی دانستهاست؛ و به همین دلیل خواستار عدم حذف آنان با بهانههای باستانگرایی و تأکید بیشتر بر این لغات در هنگام آموزش فارسی به کودکان آذربایجانی شده بود.