تاریخچه اوقاف اصفهان
عبدالحسین سپنتا
نهاد وقف در اسلام عبارت است از اختصاص و یا انتقال تمامی یا بخشی از اموال و املاک شخصی به افراد خاص و در جهت انجام اقداماتی که عمدتاً عام المنفعه هستند. نمونۀ عینی و مهم این موضوع که تحقیق حاضر نیز به بررسی آن پرداخته است، میدان نقش جهان اصفهان می باشد. شاه عباس اول ( 1035- 996 ه.ق ) بعد از ساخت آن، رقباتی را به منظور حفظ و صیانت از آن، وقف نمود.
وقفنامه های میدان نقش جهان در طول تاریخ در ادوار مختلف اگر چه مصون ماند ولی تغییراتی توسط برخی حکام در آنها بوجود آمد و بعضاً وقفنامه ها و رقبات جدیدی تدوین گردید که منتج به ساختار مالکیتی متنوعی برای این مجموعه گردیده است.
...از دیگر زنان شایسته و مبرز از جهت علمى و معنوى «امالبهاء اصفهانى» معروف به فاطمه است. در کتابهاى تذکره از وى به نیکى یاد کرده‌اند. امالبهاء از حیث علمى سرآمد همگنان و حدیثدان و حدیث شناس بوده است. وى در دوران فراگیرى علم در شهر اصفهان از محضر مشاهیر دانشمندان زمان خود بهره گرفت. ابوسعد سمعانى و گروهى از دانشمندان عصر او از محضرش استفاده علمى بردهاند از جمله آنان محمد بنمنصور مؤذن و بدر بنابىالفتوح بودهاند. این زن پارسا و پرتلاش چندان زیست که مرگ بسیارى از نزدیکانش را به چشم خود دید. وفات وى به سال 539ه··· .ق بوده است...
تاریخنامه طبری(دوره سه جلدی)
تاریخ بلعمی یا تاریخ‌نامۀ بزرگ ترجمه‌ای است که ابوعلی محمد بن محمد بلعمی از کتاب تاریخ پیامبران و پادشاهان یا همان تاریخ طبری مشهور نوشتهٔ محمد جریر طبری ترتیب داده‌است. تاریخ آغاز ترجمه ۳۵۲ قمری/۳۴۲ خورشیدی بوده‌است. تاریخ طبری، تاریخ جهان از ابتدای آفرینش آدم تا آغاز سده چهارم هجری را به تفضیل بیان کرده‌است و تاریخ بلعمی، ترجمهٔ آزاد فارسی این کتاب به‌طور مختصر است.
با توجه به تاریخ نوشته شدن این کتاب، می‌توان آن را پس از شاهنامه ابومنصوری، قدیمی‌ترین نثر فارسی دری دانست.
تاریخی از زبان تازی در میان ایرانیان پس از اسلام (از آغاز فرمانروایی تازیان تا برافتادن خلافت عباسیان)
نفوذ و رواج زبان تازی در میان ایرانیان پس از اسلام و نبوغ بسیاری از ایرانیان در زبان عربی و در فرهنگ اسلامی که به زبان عرب درآمده است، چیزی نیست که از دیده کسی که اندک آشنایی به فرهنگ دوران اسلامی در یکی از دو زبان تازی و فارسی داشته باشد، نهان بماند. هر کسی که درباره تاریخ ادبیات زبان عرب یا تاریخ فرهنگ ایران پس از اسلام بحث کرده، به وجهی به این مسئله اشارت داشته است؛ اما اهمیت مطلب اقتضا دارد که به وجهی مستقل و جداگانه در آن بررسی شود، آن هم به این دو صورت: 1. خدمتی که ایرانیان به فرهنگ اسلامی کرده و سهمی در آن داشته‌اند. 2. اثری که زبان تازی در میان ایرانیان در پدیده‌های گوناگون زندگانی اعم از سیاست، علم، ادب و .... بر نوشته‌های رسمی و زبان فارسی نهاده است. بحث در این کتاب درباره موضوع دوم است. برای نمایاندن چگونگی نفود و رواج زبان تازی در میان ایرانیان، این مدت به سه دوران تقسیم شده و وضع هر دوران در بخشی جداگانه بررسی شده است: 1. از برافتادن شاهنشاهی ساسانیان به دست تازیان مسلمان تا آغاز فرمانروایی‌های مستقل در ایران (259 هـ). 2. دوران حکومت‌های مستقل ایرانی از آغاز فرمانروایی صفاریان تا آغاز دوران سلجوقیان. 3. از برپاشدن فرمانروایی سلجوقیان تا برافتادن خلافت بغداد و اندکی پس از آن.
تبارشناسی حِسبَه
امویان برای توجیه اعمالشان نیازی به فتوای شرعی نداشتند. اما عباسیان که رژیم خود را –به‌اعتبار نزدیکی‌شان به نبی– تحت شعار دینی «الرضی من آل محمد» برپا کردند، به توجیه شرعی نیاز داشتند تا روا بدارد که هرکدام از مخالفانشان را که خواستند به قتل برسانند. و از همین رو، وظایف دینی‌ای را برای تحکیم سلطه‌شان به وجود آوردند که از جملهٔ آنها شغل حِسبَه و مُحتسِب بود.
«حِسبَه» در لفظ شرعی به این معناست که یکی از مسلمانان برای دخالت در زندگی دیگران داوطلب شود و این دخالت وقتی رخ دهد که آنها مرتکب گناهی در حق خدا یا نوع بشر شده باشند. در مورد کسی که مرتکب گناهانی چون قتل، سرقت، قَذف یا زنا می‌شود اتفاق نظر هست که مستحق مجازات یا به تعبیر فقهی مستحق «حدود» است. این حالتی است که شخص به حقوق بندگان تجاوز می‌کند. آیا درست است که حاکم چنین شخصی را مجازات کند؟ اما موارد اختلاف در مورد کسی است که با ارتکاب به کفر یا ارتداد یا کوتاهی در اجرای فرایضی مثل نماز و زکات به حقی از حقوق خداوند تجاوز می‌کند. آیا دیگران حق دخالت در زندگی او را با اجبارکردنش به ایمان یا تهدیدش به مجازات دارند؟ و اگر حِسبَه شرعاً به‌معنای دخالت در زندگی دیگران است، این دخالت تنها محدود به نصیحت و توصیه است یا با اکراه و اجبار و مجازات مادی و معنوی نیز همراه است؟
امویان برای توجیه اعمالشان نیازی به فتوای شرعی نداشتند. اما عباسیان که رژیم خود را –به‌اعتبار نزدیکی‌شان به نبی– تحت شعار دینی «الرضی من آل محمد» برپا کردند، به توجیه شرعی نیاز داشتند تا روا بدارد که هرکدام از مخالفانشان را که خواستند به قتل برسانند. و از همین رو، وظایف دینی‌ای را برای تحکیم سلطه‌شان به وجود آوردند که از جملهٔ آنها شغل حِسبَه و مُحتسِب بود.
«حِسبَه» در لفظ شرعی به این معناست که یکی از مسلمانان برای دخالت در زندگی دیگران داوطلب شود و این دخالت وقتی رخ دهد که آنها مرتکب گناهی در حق خدا یا نوع بشر شده باشند. در مورد کسی که مرتکب گناهانی چون قتل، سرقت، قَذف یا زنا می‌شود اتفاق نظر هست که مستحق مجازات یا به تعبیر فقهی مستحق «حدود» است. این حالتی است که شخص به حقوق بندگان تجاوز می‌کند. آیا درست است که حاکم چنین شخصی را مجازات کند؟
اما موارد اختلاف در مورد کسی است که با ارتکاب به کفر یا ارتداد یا کوتاهی در اجرای فرایضی مثل نماز و زکات به حقی از حقوق خداوند تجاوز می‌کند. آیا دیگران حق دخالت در زندگی او را با اجبارکردنش به ایمان یا تهدیدش به مجازات دارند؟ و اگر حِسبَه شرعاً به‌معنای دخالت در زندگی دیگران است، این دخالت تنها محدود به نصیحت و توصیه است یا با اکراه و اجبار و مجازات مادی و معنوی نیز همراه است؟
احمد صبحی منصور محقّق، اسلام‌شناس معاصر، رهبر معنوی قرآنیان در مصر، فعال حقوق بشر و رئیس مرکز جهانی قرآن (IQC) است. منصور سال‌ها در زمینهٔ حقوق بشر و دموکراسی در مصر فعالیت می‌کرد تا اینکه پس از طرد از سوی فقهای اصول‌گرای مصری مورد پیگرد حکومت نیز قرار گرفت.
تجارب الامم (آزمون های مردمان) (۲جلدی)
ابو علی مسکویه (421 - 320 ق.) مورخ و ادیب و پزشک و فیلسوف نامدار ایرانی، تجارب الام مرا که کتابی است در تاریخ عمومی ایران و اسلام، در دو بخش قبل و بعد از اسلام تألیف کرده است. در بخش پیش از اسلام، مسکویه، به تاریخ سلسله های ایرانی پیشدادیان و کیانیان و اشکانیان و ساسانیان می پردازد و به مطالب بسیار مهم و بدیعی اشاره می کند که در آثار مورّخانی چون طبری و ابن اثیر و دیگران دیده نمی شود. در بخش مربوط به تاریخ اسلام نیز وی به طور فشرده دوران صدر اسلام و خلفای راشدین و دولت امویان و تا حدود نیمی از دوران حکومت عبّاسیان، تا مرگ عضدالدّوله دیلمی ( 372 ق.) را بررسی نقادانه می کند. کتاب به عربی تألیف شده است و ابوالقاسم امامی برای اولین بار در تاریخ نشر چاپی متن کامل آن را از روی نسخۀ مشهور ایاصوفیه تصحیح کرده که همراه با یک جلد ذیل آن و یک جلد فهارس کامل در هشت مجلد به چاپ رسیده است.
تجربه های ترسناک (ده جلد)
نویسنده:
دیوید اولین استوارت
مترجم:
تبسم آتشین جان
مصریان به زندگی پس از مرگ معتقد بودند. یكی از راه های داشتن زندگی ابدی، حفظ بدن مرده بود. به همین علت، جسد مردگان را با نوارهای نخی باندپیچی می كردند؛ به این كار «مومیایی كردن» می گفتند. پس از مرگ شخص، اعضای داخلی جسد را بیرون می آوردند و آن ها را در گلدان های جداگانه می گذاشتند، سپس جسد را با شربت خرما می شستند و در محلول نمک می خواباندند تا ظرف مدت ۴۰ روز بدن خشک شود. پس از آن، پوست جسد را با روغن آغشته می كردند تا نرم شود و چشم و موی مصنوعی برای آن می گذاشتند. سپس جسد را با ۲۰ لایه نوار نخی می پوشاندند و به همراه لوازم ضروری وی برای زندگی پس از مرگ در مقبره ها می گذاشتند. برخی افراد مومیایی ها را به كشورشان سوغات می بردند. مقبره یكی از مشهورترین مومیایی ها در سال ۱۹۲۲ توسط هوارد كارتر كشف شد. كتاب حاضر اولین مجلد از مجموعه «تجربه‌های ترسناک» است و درباره رسوم قدیم مصریان درباره مومیایی كردن اجساد نگاشته شده است.
تجربه های ترسناک ۱ (امکان نداره بخوای جای یک مومیایی باشی!)
تجربه های ترسناک ۲ (امکان نداره بخوای سرباز اسکندر کبیر باشی!)
تجربه های ترسناک ۳ (امکان نداره بخوای جای یک کارگر سازنده ی دیوار بزرگ چین باشی!)
تجربه های ترسناک ۴ (امکان نداره بخوای در قرن شانزدهم مریض باشی!)
تجربه های ترسناک ۵ (امکان نداره بخوای یک گلادیاتور رومی باشی!)
تجربه های ترسناک ۶ (امکان نداره بخوای در انقلاب کبیر فرانسه از طبقه ی اشراف باشی!)
تجربه های ترسناک ۷ (امکان نداره بخوای ساکن شهر پومپئی باشی!)
تجربه های ترسناک ۸ (امکان نداره بخوای ساکن غرب وحشی باشی!)
تجربه های ترسناک ۹ (امکان نداره بخوای همراه کریستف کلمب باشی!)
تجربه های ترسناک۱۰ (امکان نداره بخوای کلئوپاترا باشی!)
تحفه
تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران
آلفونس گابریل
ترجمه: فتحعلی خواجه نوری
در کتاب«تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران»نوشته گابریل، اکتشافات جغرافیایی کاشفان اروپایی که در هزاره اخیر به ایران سفر کرده‌اند شرح داده شده و حاوی اطلاعات دقیق و مفصلی درباره سرزمین ایران است. گابریل در خلال جنگ جهانی دوم و پس از آن در کنار اشتفال به حرفه پزشکی به گردآوری و انتشار آثارش همت گمارد.وی در این دوره موفق شد مهم‌ترین اثر خویش با عنوان تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران را به رشته تحریر در آورد. این اثر ارزشمند که در 1940 نگارش آن را آغاز کرده بود،پس از دوازده سال کوشش مداوم سرانجام در 1952 به چاپ رسید.این کتاب که مهم‌ترین تألیف آلفونس گابریل به شمار می‌رود بی‌گمان یکی از برجسته‌ترین آثار در زمینه ایران‌شناسی محسوب می‌شود. در این اثر گرانبها اکتشافات جغرافیایی کاشفان اروپایی که در هزاره اخیر به ایران سفر کرده‌اند شرح داده شده و حاوی اطلاعات دقیق و مفصلی درباره سرزمین ایران است.گابریل در این اثر به خوبی تأثیر دانش جغرافی‌دانان مسلمان را بر تحقیقات غربیان مورد بررسی قرار داده است. وی در حالی دوازده سال از عمر خود را صرف تألیف این کتاب نمود که در دهکده‌ای دور افتاده در اتریش به طبابت اشتفال داشت و مطالب و منابع مورد نیاز برای تدوین آن را با زحمت فراوان به دست می‌آورد،ولی با وجود همه این مشکلات دست از کار نکشید.بنا به اظهارات خودش مهم‌ترین منبعی که وی را در این تألیف یاری نمود کتاب کتاب‌شناسی ایران اثر ویلسون73بود که مطالب پر ارزش و کاملی از ایران تا حدود سال 1929 ارائه می‌دهد.
تحقیقاتی در تاریخ ایران عصر صفوی
این اثر حاوی 16 مقاله از راجر سیوری است که مولف در طول دوره ی تحقیق و مطالعات خود فراهم آورده و در کنفرانس ها و مجامع علمی ارائه داده است .
نویسنده ی کتاب که ایران شناس و صفویه پژوه برجسته معاصر انگلیسی است، با تسلطی که بر تاریخ صفویه داشته بخوبی توانسته به برخی معماهای تاریخی این دوران پاسخ داده و پس از پرداختن به موضوعات مربوط به آغاز شکل گیری سلسله ی صفویه، شیوه های مدیریتی این حکومت و مناصب گوناگون آن را بررسی کند.
همچنین تنش های قومی و ایدئولوژیک در دولت صفویان را کالبدشکافی تاریخی کرده و نظام اداری صفویان را نیز مورد پژوهش قرار داده. نکته ی قابل توجه دیگر که بر اعتبار و ارزش این اثر می افزاید، اینست که برخی مقالات این کتاب، بخشی از رساله ی دکتری نویسنده است که در سال 1959 به دانشگاه لندن تسلیم شده است.
