ب‍ه‌ اه‍ت‍م‍ام‌: م‍ن‍وچ‍ه‍ر دان‍ش‌پ‍ژوه‌

در مجموعه دو جلدی حاضر، سفرنامه‌های سیاحان و مسافرانی که از ایران دیدار کرده و کتاب آنها به فارسی برگردانده شده یا به فارسی نگارش یافته، گردآوری و براساس تاریخ تحریر سفرنامه یا تاریخ زندگی نویسنده معرفی شده‌اند .بخش عمده کتاب‌های معرفی شده عبارت‌اند از: ۱. سفرنامه خارجیانی که از ایران دیدار کرده‌اند ۲. سفرنامه ایرانیانی که به خارج از ایران رفته و خاطرات سفر خود را نوشته‌اند ۳. سفرنامه ایرانیانی که در داخل ایران سفر کرده‌اند و سفرنامه نوشته‌اند. علاوه بر این در کتاب سفرنامه خارجیانی که دیگر نقاط جهان را دیده‌اند و سفرنامه آنها به فارسی ترجمه شده در این مجموعه معرفی شده‌اند. معرفی هر سفرنامه از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول با مشخصات شناسنامه و تاریخ چاپ و ناشر کتاب آغاز می‌شود و با توضیحات کوتاهی درباره سفرنامه نویس، زمان حیات، گستره جغرافیایی، مهم‌ترین مباحث و ویژگی‌های سفرنامه ادامه می‌یابد; آن گاه در بخش دوم که حجم عمده کتاب را به خود اختصاص داده، گزیده‌ای از مهم‌ترین مطالب سفرنامه مورد معرفی عینا درج شده است. جلد نخست این مجموعه شامل این سفرنامه‌هاست: سیاحت نامه فیثاغورس (تولد فیثاغورث ۵۸۰ ق.م، وفات ۴۹۷ :ق.م); بازگشت از ایران (براساس نوشته‌های گزنفون (۳۷۱ق.م); المسالک و الممالک ابن خردادبه (حدود ۲۵۰ق); سفرنامه ابن فضلان (آغاز قرن چهارم هجری)، سفرنامه ابودلف (۳۳۱ق/ ۹۴۲م); سفرنامه ابن حوقل (۳۳۱ق/ ۹۴۱م); سفرنامه ابن بطوطه (۷۲۵ ق); سفرنامه مارکوپولو (تولد ۱۲۵۴م); سفرنامه کلاویخو (۸۰۵ق/ ۱۴۰۲م); سفرنامه آمبروسیو کنتارینی (۱۴۷۳م); سفرنامه‌های ونیزیان در ایران (قرن شانزدهم); سفرنامه برادران شرلی (۱۵۹۸م); ایترپرسیکوم ژرژ تکتاندرفن در یابل (۱۶۰۵م); سفرنامه دن گارسیا ( ۱۶۱۴م); سفرنامه پیترو دلاواله ( ۱۶۱۷م); سفرنامه کاتف (۱۶۲۳م); سفرنامه استودارت (۱۶۲۶م); اولین سفرای ایران و هلند (۱۶۲۸م); سفرنامه تاورنیه (۱۶۳۲م); سفرنامه آدام اولئاریوس (۱۶۳۴م); سیاحت نامه شاردن (۱۶۶۴م); سفرنامه سانسون (۱۶۸۳م); سفرنامه کمپفر (۱۶۸۳م); سفرنامه جملی کارری (۱۱۰۵ق/ ۱۶۹۴م); سفرنامه سفیر کشور پرتغال (۱۶۹۶م); سفیر زیبا (۱۷۰۶م); سفرنامه کروسینسکی (۱۱۱۹ق/ ۱۷۰۷م); سفارت‌نامه‌های ایران (از ۱۱۳۳ق به بعد حدود ۱۷۱۳م); سفرنامه ژان اوتر ( ۱۷۳۴ق); سفرنامه نیبور (۱۷۶۵م); سفرنامه دروویل (حدود ۱۷۷۱م); یادداشت‌های ژنرال تره‌زل (۱۷۸۰م); سفرنامه اولیویه; نخستین فرستاده ناپلئون به ایران (۱۲۱۵ق/ ۱۸۰۱م); سفرنامه بن تان (۱۸۰۷م); خاطرات ماموریت ژنرال گاردان ( ۱۸۰۷م); سفرنامه پاتینجر (۱۸۱۰م); سفرنامه دریایی لاخ (۱۸۱۸م); سفرنامه فریزر (۱۸۲۱م); سفرنامه بارنز در زمان فتحعلی شاه (۱۸۳۱م); سفرنامه بارون فیودورکوف (۱۸۳۴م); سفرنامه راولینسون (۱۸۳۸م); سفرنامه لایارد (۱۸۳۹م); سفرنامه اوژن فلاندن (۱۸۴۰م); سیاحت‌نامه مسیو چریکف (۱۸۴۸م); سفرنامه بهلر (۱۲۶۹ق/ ۱۸۵۰م); سفرنامه پولاک (۱۸۵۱م); سفرنامه ملگونف (۱۸۵۸م); سفرنامه خانیکوف (۱۸۵۸م); زندگی و سفرهای وامبری (۱۸۶۰م); سفرنامه دکتر ویلز; سفرنامه کارلاسرنا (۱۸۷۷م); سفرنامه یوشیدا ماساهارو (۱۲۹۷ق/۱۸۸۰م); سفرنامه دیولافوا (۱۸۸۱م); سفرنامه اورسل (۱۸۸۲م) و چند سفرنامه دیگر. گفتنی است مقدمه کتاب درباره اهمیت و تاریخچه سفرنامه و خاطره‌نویسی، همچنین فواید و کاربردهای پژوهشی این دسته از منابع در عرصه مطالعات تاریخی بوده نیز تاکیدی است بر محتویات و مطالب خاص سفرنامه‌ها و ویژگی‌های برجسته و وجوه تمایز آنها از متون و کتاب‌های مشابه دیگر .