ایرانیان یهودی
علی اصغر مصطفوی
تاریخ حضور یهودیان در ایران به بیش از سه هزار سال پیش باز می‌گردد و مهاجرت‌های اجباری یهودیان از اسرائیل به آشور، بابل و بخش‌های غربی و مرکزی ایران در طی چند دوره متوالی. اینان در طول تاریخ با دیگر ایرانیان ارتباط تنگاتنگ فرهنگی و دینی داشته‌اند به طوری که در سیاهکل یهودیان در ماه رمضان همراه با مسلمانان روزه می‌گرفتند و در کردستان در مراسم صوفیان شرکت می‌جستند. یهودیان در زندگی فرهنگی ایران حضور فعال داشته‌اند و برای خود هویت ایرانی قائل هستند.
کتابی است عمومی که نویسنده کوشیده است در آن به گردآوری اطلاعاتی در مورد تاریخ یهود در ایران بپردازد. منابع این کتاب به زبان فارسی اند بنابراین نباید انتظار اطلاعات نو از آن داشت. اما چند چیز در آن بود که برای من تازگی داشت و جذاب بود: باور نویسنده به آریایی بودن ابراهیم و یهودیان ( رد سامی بودن یهودیان ). در این کتاب به این بحث صرفا اشاره شده است. آنچه هم آمده بیشتر نقل قول از چند اثر تاریخی در جهان اسلام است که ابراهیم را ایرانی می دانند و بابل را که مسکن نخستین ابراهیم بوده است، شهری در سلطه ی ایرانیان می داند.
اما از این ها گذشته کتاب حال و هوایی انقلابی و استعمارستیز دارد مثلا یهودی ستیزی صفوی را حاصل تاثیرات انگلیسی و کلا اروپایی می داند. صهیونیسم را نیز در این پیوند تفسیرهایی می کند. البته این ها لزوما بد نیستند اما افتادن به وادی گزافه گویی هم چندان دور نمی نماید. به همین دلایل است که مثلا جدی بحثی نمی کند که چقدر از ایرانیان به اسرائیل رفتند و ... صرفا هی می گوید یهودیان وطن پرست حاضر نشدن برن و از این حرفا...
بابک خرمدین
سعید نفیسی
طبری می گوید که بابک از تیره مزدک بود که به روزگار نشین‌روان بیرون آمده بود. ابن‌الندیم در کتاب الفهرست می‌نویسد: واقد بن عمرو تمیمی که اخبار بابک را گرد آورده است گفته است که پدرش مردی از مردم مداین و روغن‌فروش بود، به مرزهای آذربایجان رفت و در دهی که بلال‌آباد نام داشت از روستای میمد جای گرفت و روغن در آوندی بر پشت می‌گرفت و در دیه‌های روستای میمد می‌گشت، زنی اعور را دلباخته شده و این زن مادر بابک بود…
آغاز ظهور دین خرمیان معلوم نیست و مورخان درباره آنکه این کیش را بابک رواج داده یا پیش از آن هم بوده و وی بدان گرویده است، اختلاف‌نظر دارند. اما چیزی که در این میان مسلم است این است که پیش از بابک این کیش در میان بوده و بابک در ترویج آن کوشیده و آن را به منتهای قدرت و نیروی خود رسانده است.
از قراین پیداست که خرم‌دینی نامی عامی است برای پیروان دین تازه‌ای که در قرن دوم در ایران آشکار شده و شاید بازماندگان مزدکیان زمان ساسانیان را در دوره‌های اسلامی به این نام خوانده باشند که از روزگار ساسانیان در نواحی دورافتاده ایران و در کوهستان‌های مرکز و مغرب و شمال غربی ایران پنهانی می‌زیسته‌اند و در این زمان دین خود را آشکار کرده و شاید اصلاحاتی در روش مزدک کرده باشند و به همین جهت نام تازه‌ای برگزیده باشند.
بررسی‌های این کتاب درباره پیدایش، روایت‌های تاریخی متعدد، جغرافیای زیستی، جنگ های بابک، فرجام کار او، خاندان و نزدیکانش، بابک خرمدین در دیده خاورشناسان و نیز مهم‌ترین مراجع درباره بابک و خرمدینان است.
بابک خرم دین
نویسنده: سعید نفیسی
سعید نفیسی (۱۸ خرداد ۱۲۷۴ تهران - ۲۳ آبان ۱۳۴۵ تهران)، دانش‌پژوه،ادیب، تاریخ‌نگار، نویسنده، مترجم و شاعر ایرانی بود.
او جزو نسل اول استادهای دانشکدهٔ تاریخ دانشگاه تهران بود.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
درباره جنگ‌هایی که بابک با لشکریان خلفای بغداد کرده است برخی از جزییات را تاریخ‌نویسان ضبط کرده‌اند: حاج خلیفه در تقویم التواریخ آغاز کار خرمدینان را در کوهستان آذربایجان در سال ۱۹۲ آورده و می‌گوید: هلاکی آن قوم به دست حازم. گویا این همان سالی است که جاویدان ابن شهرک بیرون آمده است.
بابک کار خود را در سال ۲۰۱ آغاز کرده است چنان که در تقویم‌التواریخ نیز آمده و فصیحی در مجمل در حوادث سال ۲۰۱ می‌نویسد: خروج بابک الرخمی در جاویدانیه و جاودانیه را به جاودان بن سهل بازخوانند، که صاحب بذ بود و بابک دعوی می‌کرد و روح جاویدان در وی ظهور کرده است و در اطراف ممالک دست به فساد آورد.
گردیزی در زین‌الاخبار در خلافت معتصم چنین آورده است: «مردمان سپاهان و همدان و ماسبذان اندر دین خرمی شدند مذهب بابک خرمدین گرفند و لشکر انبوه بر بابک گرد آمد. معتصم مراسحق بن ابراهیم را، که امیر بغداد بود، به حرب ایشان فرستاد. او به رفت و با خرم دین حرب کرد و شصت هزار مرد را از ایشان بکشت و باقی‌بگریختند و زمینه ارمینیه و آذربایجان بستدند، و چون لشکر اسلام سوی خرمدینان متواتر گشت بابک خرمدین ضعیف گشت، پس از ملک روم استعانت خواست و ملک‌الروم به نصرت بابک بیرون آمد و شهر زبطره را ویران کرد و بازگشت و چون خبر به معتصم رسید ضجر گشت.»
بابک خرمدین
بابك خرم‌دين رهبر سرخ‌پوشان آذربايجانى يكى از قهرمانان ملى ماست. بابك هر چند برخلاف حكومت عباسيان سال‌هاى سال جنگيد، اما با اسلام مخالفتى نداشت و اين را از ميان تعداد زيادياران مسلمانش نيز مى‌توان مشاهده كرد. اين مورد شايد به مذاق كسانى كه مى‌خواهند قيام بابك را بعنوان آخرين قيام مذهبى زرتشتيان ساسان قلم‌داد كنند، خوش نيايد. اما قيام بابك بيش از همه يك قيام طبقاتى بود. در حالى كه بزرگان و به قول نويسنده كتاب مردان طلاء و نقره دوران خوشى را در اوج شكوه عباسيان و دوران هارون بزرگترين خليفه آنها مى‌گذراندند، جنگ‌هاى كه براى كشورگشائى و يا نگه‌دارى كشورهاى فتح شده در مى‌گرفت بار مالى عظيمى داشت و اين طبقات پايين جامعه و زحمت‌كشان و كشاورزان بودند كه مى‌بايست با ماليات‌هايشان بار مالى آنها و با جان‌هايشان بار مرگ آنها را به دوش بكشند. اين مورد بخصوص در مورد اقليت‌هاى مذهبى كه مى‌بايست ماليات‌هاى چندگانه بپردازند بيشتر رنج‌آور بود. بابك مردى از دل اين دوران است، كه با توجه به نيروى كه در اتحاد ميان مردم است، دست به قيام بر عليه ماليات‌بگيران خليفه مى‌زند. زندگى بابك تماماً سراسر از سلحشورى و مبارزه براى حمايت از اين مردم است. در اين ميان زحمت‌كشان بسيارى به او پيوستند، اين خيل عظيم افرادى كه با جان و دل بر عليه زورگيران به پا خواسته بودند خلفاى عباسى را ترساند. بخصوص كه ضعف اين خلفاً در مهار اين شورشى كه در كنار گوششان بود، باعث شد كه در نقاط دورتر قلمرو پهناور عباسى مانند اندلس، خراسان، مصر و سيستان شورش‌هاى سر بگيريد. در مجموع خلفا عباسى با جمع‌آورى نيروى زيادى توانستند شورش بابك را سركوب بكنند، اما اين امر به ديگران از قبيل طاهر در خراسان و يعقوب ليث در سيستان كمك كرد كه قيام خودشان را پيش ببرند و به عنوان اولين قيام‌هاى ايرانيان مسلمان به جهت براندازى عباسيان ماندگار تر باشند. اين در حالى است كه عباسيان خود به دست ايرانيانى از قبيل ابومسلم به خلافت رسيدند و باز اين ايرانيان بودند كه مامون را يارى كردن تا برادرش امين را شكست بدهد. اما تمام ايرانيانى كه به عباسيان كمك كردند تنها از آنها خيانت ديدند و بزرگانى مثل ابومسلم و جعفر برمكى سر خود را در اين ميان از دست دادند.
بازجویی از صدام؛ تخلیه اطلاعاتی رئیس‌جمهور
-
نویسنده: جان نیکسون
- مترجم: هوشنگ جیرانی
در دسامبر سال 2003، نیروهای ارتش ایالات متحده، صدام حسین رییس‌جمهوری عراق را در نزدیکی زادگاهش تکریت دستگیر کردند.
جان نیکسون، تحلیلگر ارشد سیا، سال‌های متمادی دربارة دیکتاتور عراق مطالعه کرده بود. وقتی از او خواسته شد تا کار تعیین هویت صدام را انجام بدهد، نیکسون پس از بررسی زخم‌ها و نشانه‌هایی در بدن وی، سوال‌هایی از صدام پرسید که فقط او می‌توانست به آنها پاسخ بدهد. قطعاً این مرد خود صدام بود ولی نیکسون در هفته‌های بعد به این نتیجه رسید که هم خودش و هم آمریکا، عمیقاً دربارة صدام حسین گمراه شده بودند.
کتاب بازجویی از صدام؛ تخلیة اطلاعاتی رئیس‌جمهوری تصویری بی‌طرفانه از یکی از قدرتمندترین حاکمان بدنام عصر ما به دست می‌دهد. نیکسون نخستین کسی بود که در جلساتی متعدد از صدام بازجویی کرد. خواندن ماجرای بازجویی‌ها، علاوه بر اطلاعاتی که دربارة شخصیت صدام در اختیارمان می‌گذارد، او را چنان در برابر ما می‌نشاند که گویی صدا و طنین کلماتش را هم می‌شنویم.
بسیاری از خاطره‌نویسی‌ها که با موضوع سازمان سیا نوشته شده، فاجعه‌بارند؛ محافظه‌کارانه، شدیداً ناسیونالیستی و بدتر از همه، ملال‌آور. برخی نیز تحت نظارت شدید و سانسور سیا منتشر شده‌اند… اما در این میان استثناهایی به چشم می‌خورد، و یکی از نمونه‌های تازة آن، کتاب «بازجویی از صدام؛ تخلیة اطلاعاتی رئیس‌جمهور» نوشتة جان نیکسون است… نیویورک‌تایمز
جان نیکسون تحلیلگر ارشد رهبری بین سال‌های 1998 تا 2011 در سیا (سی‌آی‌ای) بود. او در جریان فعالیتش در سیا و نیز سفرهایش به عراق، مرتباً رده‌های بالای دولت ایالات متحده را تغذیة اطلاعاتی می‌کرد یا برای آنها مطلب می‌نوشت. او همچنین مباحث تحلیلگری رهبری را در مدرسة «شرمن کنت» به نسل جدید تحلیلگران استخدام‌شده در سیا آموزش داد. از زمان ترک سیا در سال 2011، نیکسون به عنوان مشاور ریسک بین‌المللی در ابوظبی، پایتخت امارات، مشغول به‌کار بوده است. «بازجویی از صدام» نخستین کتاب اوست.
باستان شناسی کتاب مقدس (نگاهی نو به تاریخ قوم یهود و منشا کتاب های مقدس آن)
نام نویسنده : نیل آشر سیلبرمن
نام مترجم : سعید کریم پور
پروفسور ایسرائل فینکلشتاین استاد باستان شناسی دانشگاه تل آویو، از بزرگترین متخصصان باستان شناسی و معروفترین چهره های علمی جهان در قرن حاضر است که علاوه بر دانش گسترده در حوزه کاری خویش، شخصا نیز هدایت بسیاری از پروژه های حفاری در فلسطین و دیگر مناطق مرتبط با تاریخ کتاب مقدس را بر عهده داشته است. کتابهای او در حوزه باستان شناسی کتاب مقدس همگی جز منابع علمی دست اول به شمار می آیند و تعداد مقالات وی در منابع تخصصی که از حد شمار بیرون هستند جوایز و تقدیرنامه های فراوانی را در مجامع بین المللی نصیب وی کرده است.
کتاب حاضر که حاصل بیش از هشت سال همکاری علمی وی با پروفسور نیل آشر سیلبرمن رئیس مرکز باستان شناسی و میراث فرهنگی بروکسل است گزارشی مختصر اما سودمند از همه کاوشهای باستانشناسی مربوط به حوزه مطالعات کتاب مقدس طی دهه های اخیر می باشد. مولفان، نخستین بار این ادعای بزرگ و شگفت انگیز را مطرح کرده اند که امروز اطلاعات ما براساس یافته های باستان شناسی بدان حد رسیده که بتوان تمام تاریخ قوم یهود را منحصرا بر مبنای آن بازسازی کرد؛ و این بازسازی تاریخی وقتی معیار سنجش اعتبار کتاب مقدس قرار گیرد نتیجه ای بس شگفت دارد: کتاب مقدس نه متنی اصیل و وحیانی، بلکه تلفیقی از چند متن اولیه عبری با مجموعه ای از افسانه ها، پیشگویی ها و باورهای ملل باستان است که نخستین بار در قرن هفتم پیش از میلاد در اورشلیم به دست جمعی از کاهنان دربار یوشیای پادشاه برای اهداف خاص سیاسی و مذهبی تالیف شده و یک قرن بعد به دست کاهنی به نام عزرا به شکل نهایی خود درآمده است.
