بایگانی‌ها ادبيات (شعر، داستان، رمان و نمايشنامه)

داستان های زنان شاهنامه

18,000 تومان

زهرا مهذب

در شاهنامه همه عشق ها رنگ زینتی دارند. شخصیت ها هیچکدام چهره ربانی و آسمانی و عرفانی ندارد. معمولاً برای ازدواج، رسم مشهور از نوع طبقاتی بوده است، یعنی اشراف و شاهزادگان با تشریفات خاص و رسمی به این امر اقدام می کردند، قطعاً اقشار عادی و معمولی جامعه از برگزاری چنین مراسم محروم بوده اند. در شاهنامه فقط تصویر پیوند پادشاهان و پهلوانان بازتاب دارد.

اگر چه طبقه افسانه ای اساطیر بر اکثر شاهنامه سایه دارد، اما از مراسم و مصایب و شرایط مردم چندان خبری نیست. یکی از شاخصترین نمودها و اصول که اینک با جامعه و فرهنگ، بسیار متفاوت است، چگونگی انتخاب همسر است. معمول و سنت موجود در جامعه ما این است که دختر مجاز به اظهار علاقه نسبت به پسر نیست، در برخی مناطق و نواحی کوچکترین اظهار علاقه از جانب دختر به معنی بی حیایی، بی چشم و رویی و بی آزرمی است و حتی خلاف عفت و اخلاق محسوب می گردد. چه بسا مورد ملامت و سرزنش نیز واقع می گردد. در شاهنامه اظهار علاقه به مرد دوستی داشتنی از طرف دختر، نه تنها مورد ایراد و مایه سرزنش نبوده که آزاد، علنی و مجاز هم بوده است. مبالغه نیست اگر مدعی شویم دختران حق انتخاب همسر داشته و جامعه آن روز هم آن را بعنوان یک سنت پسندیده و مقبول پذیرفته بود. البته عشق ها در شاهنامه پایانی جز ازدواج ندارند.

در داستان بسیار شورانگیز و حماسی غنایی بیژن و منیژه، منیژه است که فرستاده ای را دنبال بیژن می فرستد و بیژنی که در حریم جشنگاه او ظاهر شده و خود نمایی می نماید و با همین دیدار منیژه رسماً پیکی را دنبالش می فرستد که چند روزی نزد من بیا، بعدها حتی او را رسماً به کاخ خود فرا می خواند. شاید آشکارترین ابراز علاقه دختر به پسر در شاهنامه علاقمندی شدید منیژه به بیژن و تهمینه نسبت به رستم است. در ضمن داستان تهمینه رسماً از رستم تقاضای ازدواج دارد. می دانم برای ما حتی شنیدن این داستان و اظهار علاقه و تصور آن اندکی با تعجب، و شگفتی و شرم و آزرم همراه است. اما همانگونه که ذکر گردید، در آن عصر و نزد آن مردم چه بسا پیدا کردن همسر خوب و مورد پسند بخصوص از شاهزادگان، دلاوران و خانواده های اصیل، از محاسن هم محسوب شده است.

وقتی رستم دنبال رخش بظاهر گمشده تا کشور سمنگان پیش می رود، بنا بر آنچه که فردوسی تنظیم کرده و بیشتر بنا به تقدیر و مشیت، شب را مهمان سمنگان می شود و پس از پذیرایی و برپایی مجلس سور و شادی که به احترام مهمان دلاور و نام آور ایرانی برپا کرده بودند، رستم بخواب می رود. تهمینه پس از مدتی بسراغ رستم می رود و خود را به او معرفی کرده، در واقع با شناختی که از کارهای رستم داشت، اوست که رستم را بر همسری انتخاب می کند نه رستم او را.

اگر شخصیت زن را در شاهنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم می بینیم زن نه تنها در هر گونه عملیات قهرمانی و لشکرکشی ها و موفقیتها و عدم موفقیتهای پادشاهان و پهلوانان به طور مستقیم و یا غیر مستقیم نقشی مؤثر داشته است که خود می تواند لااقل موضوع یک کتاب جداگانه گردد، بلکه زنان سربازنامداری به چشم می خورند که خود رأساً در جنگ ها شرکت کردند و عده ای را رهبری کرده و یا با فداکاری و درایت و هوش بی نظیر خود مسیر وقایع تاریخی را غالباً تغییر داده اند که می تواند اثر بدیعی را بنام تجزیه و تحلیل حماسه زنان شاهنامه به وجود آورد....

نماد اعتماد